Qırımtatar II dünya kongressi Türkiyede 2015 senesi 31 iyül-2 avgust künleri olıp keçecek. Böyle qarar Türkiyede, Ankara şeerinde keçirilgen Qırımtatar teşkilâtlar platformasınıñ toplaşuvında alındı. Belli olğanı kibi, 2015 senei fevral ayında Türkiyedeki 43 qırımtatar teşkilâtı birleşip bir platforma çerçivesinde çalışmağa qarar bergen ediler.
Türkiyeniñ paytahtında olıp keçken bu toplaşuvda Milliy Meclisniñ sabıq reisi Mustafa Cemilev, Milliy Meclisniñ reisi Refat Çubarov, onıñ muavini Aslan Ömer Qırımlı, mesleatçı İsmet Yüksel, em de milliy areketniñ faal iştirakçisi Sinaver Kadırov iştirak ettiler. Şunı da hatırlatamız ki, Aslan Ömer Qırımlıdan ğayrı, yuqarıda adları keçken şahıslarğa Qırımğa kiriş yasaq etildi.
‘Qırımtatarlarnıñ zemaneviy vaziyeti – yoq olma havfı’
Belli olğanı kibi, qırımtatarlarnıñ birinci dünya kongresi Qırımda mayıs 2009 senesinde keçirilgen edi. O zaman tedbirge 12 devletten 160-tan ziyade qırımtatar içtimaiy-siyasiy teşkilȃt, tahminen 800 delegat iştirak etken edi. Kongresniñ prezidenti olaraq Refat Çubarov seçilgen edi, o vaqıtta o Meclis reisiniñ birinci muavini vazifesinde buluna edi.
Kongres esnasında qabul etilgen deklaratsıyasında meydanğa ketirilgen teşkilȃt (Qırımtatarlarnıñ Bütündünya kongresi) böyle maddeler qayd etilgen edi: ‘deklaratsiyada qayd etilgen maqsad ve vazifelerge qol tutıp, işbirlikni qurmağa istegen çeşit memleketlerde yaşağan qırımtatar içtimaiy teşkilȃtlarınıñ ğayretlerini birleştirmek’. Vesiqağa köre, delegatlarnıñ areketleri ‘qırımtatar halqınıñ faydası içün adalet, demokratiya esaslarında, siyasiy, iqtisadiy, medeniy, diniy printsipleri ve insanlarnıñ başqa haqları temelinde qurulacaq. Bu maddeler insanlarnıñ etnik mensüpligine baqmadan eda etilecektir’.
Nevbetteki kongres üç yıldan soñ keçirilmek kerek edi. Amma o zamandan berli delegatlar kene toplanıp olamadılar
Kongresste iştirak etip, evge qaytmaq meselesi
Qırımtatar halqınıñ Qurultay delegatları ve yarımadada qalğan Meclis azaları ekinci kongres keçirilme qararını pozitiv şekilde qabul eteler. Tedbirniñ Türkiyede olıp keçmesine iç kimse qarşı degil, çünki şu devlette qırımtatarlarnıñ eñ büyük diasporası yerleşmekte.
‘Belli olğanı kibi qırımtatarlarnıñ birinci kongresi aselet Qırımda keçirilgen edi. Böylece, qırımtatarlarnıñ vatanı Qırım olğanı kösterilgen edi. Bundan soñ biz bu tedbirni qırımtatarlar yaşağan başqa yerlerde de keçirmege közde tuta edik’, – Krım.Realii internet-neşirge Qırımda Meclis reisi vazifesini eda etken Nariman Celȃl bildirdi.
Avdet oquyıcıları olğan Qurultay delegatları qırımtatarlarnıñ ekinci Bütündünya kongressine meraq ve işinde iştirak etmek istegini kösterdiler. Çünki Qırımdan temsilciler olmasa, bu tedbir qırımtatar diasporalarınıñ toplaşuvı olacaqtır.
Sıñırdan maniasız keçmek ve kongres işinde iştirak etken soñ Qırımğa qaytmaq – bu meseleler tedbirde iştirak etmege istegen bütün delegatlarnı, Meclis azaları ve isteklilerni qasevetlendire. Bugünde-bugün tahmin etmege mümkün ki, kongresniñ qararları qırımtatarlarğa qarşı Rusya akimiyeti areketleriniñ tenqidinen bağlı olacaqtır. Aynı vaqıtta qırımtatar halqınıñ haqları qaba şekilde bozuluvınen bağlı olğan dünya cemiyetlerine muracaatlar qabul etilecektir. Bundan soñra qırımtatar halqınıñ faaliyet köstergen insanlarına qarşı yañı administrativ ve cinaiy işler açılmazmı?
Bu vaqıtqa qadar Rusiye akimiyeti tarafından qırımtatarlarnıñ Bütündünya kongresi keçirilüvinen bağlı olğan hiç bir resmiy malümat seslendirilmedi. Aynı vaqıtta, Rusiye Federatsıyası içün Türkiye ğayet mühim ortaq olğanını unutmamaq kerektir. Şunı da qayd etmek kerek ki, Türkiyeniñ siyaset sahasında qırımtatar halqınıñ sabıq Meclis reisiniñ itibarı pek yüksek seviyededir. Oña ise Rusya akimiyeti beş yıl devamında Qırımğa kirmege yasaqladı, amma bu vaziyet Türkiyeniñ prezidenti Recep Tayip Erdoğannıñ Mustafa Cemilevge qarşı sayğılı munasebetine hiç te tesir etmedi. Tek keçken sene boyunca olarnıñ bir qaç açıq ve qapalı körüşüvleri olıp keçti.
Milletler komitetiniñ yolbaşçısı içtimaiy ağlarda tsenzurağa oğratıldı
Qırım memurları bu mevzunen bağlı izaatlar berdiler. Qırım Cumhuriyetiniñ milletlerara munasebetleri ve sürgün etilgen insanlarnıñ işleri boyunca Devlet komitetiniñ yolbaşçısı Zaur Smirnov IslamNews agentligine intervyü berdi. Bu intervyüde qırımtatarlarınıñ Bütündünya kongressini Türkiyede keçirilmesi isteginen bağlı bildirüvinde o, Cemilev bu merasimni Türkiye prezidentiniñ Tayip Recep Erdoğannıñ muhalifi – Fethullah Gülenniñ emirinen keçirmege istegenini ayttı. Smirnovnıñ fikirine köre, Türkiyede keçirilecek qırımtatar Bütündünya kongressiniñ esas vazifesi – Erdogannıñ itibarnı tüşürmektir.
Smirnov bu intervyüni özüniñ Facebook saifesinde türkçege tercime etip, ‘Cemilev provokatsıyalarınıñ Gülen yüzü’ serlevasınen neşir etken soñ, çoq vaqıt keçmeden, saifesi içtimaiy ağlarnıñ memuriyeti tarafından yoq etilgen edi. Memurnıñ aytqanına köre, bu eki adise biri-birinen bağlılar.
‘Neticede Facebookta menim saifem birden yoq etilgen edi. İçtimaiy ağda men cemaat insanlarınen, Türkiyeniñ ziyalılarınen yazışa edim. Artıq Türkiyeniñ ekspertler dairesinen bağımız üzüldi’, – şıkȃyet etti sürgün etilgenler içün şaraitler yaratqan ve milletlerara sahasında munasebetler suallerini çezgen Goskomitetniñ yolbaşçısı.
Ervin Umerov
