Rusiyeli alimler belgiledi ki, tatarlarnıñ üç gruppasınıñ umumiy vatanı yoqtır

19.12.201617:19

Rusiyeli genetikler tatarlarnıñ «genetik portretlerini» araştırdı ve qıyasladı. Tedqiqatqa Avrasiya tatarlarınıñ üç etnoterritorial gruppası kirdi – Edil, Sibir ve Qırım tatarları.

İş neticesi bildirilgen maqale «Moskva universiteti habercisi» mecmuasında derc etildi, «Antropologiya» seriyasında, onıñ müellifleri – professor Yelena Balanovskaya (Tibbiy-genetika ilmiy merkeziniñ insannıñ populâtsion genetikası ameliyathaneniñ müdiresi), Anastasiya Agcoyan (Rusiye İlimler Akademiyasınıñ Umumiy genetika institutı) ve Harkov, Kemerovo, Tobolsk şeerlerinden olarnıñ zenaatdaşları, dep bildire «Gazeta.ru».

Tedqiqatçılar bütün tatarlarnıñ yekâne orta asır populâtsiyadan umumiy tamırı olğanı aqqında gipotezanıñ yañlış olğanını isbatladı, çünki olarnıñ Y-hromosomaları pek farqlı eken.

Bundan evel tatarlarnıñ farqlı gruppalarınıñ genetik peyda oluvı aqqında bir qaç tane gipoteza bar edi. Bir populâr gipotezağa köre, bu, bir vaqıt yekâne olğan orta asır ortaqlıq genofondınıñ parçalarıdır, Altın Ordu ise, tek bütün tatarlarnıñ ilk devleti degil de, amma nasıldır genetik ortaqlıq da edi.

Başqa fikirge binaen, bulğar-tatar fikrine köre, Edil tatarlarınıñ genofondı Edil Bulğariya genfondına aittir, demek ki, Avrasiya tatarlarınıñ farqlı gruppaları farqlı regionlarda türk tilini ve köçebelerniñ medeniy hususiyetlerini alğan yerli eali genofondı esasında peyda olğan.

Tatarlarnıñ genetik tarihını yañıdan tertip etüv usullarından biri – tolu qıyaslama içün tatarlarnıñ üç gruppasınıñ genofondını genetikanıñ aynı aletlerinen tedqiq etmektir. Bu vaqıtqa qadar genetikler tek ayrı populâtsiyalarnı araştırğan edi, amma iç bir vaqıt tatarlarnıñ bütün Avrasiya sıñırlarında genofondları qıyaslanmağan edi.

Qırım, Edil ve Sibir tatarlarınıñ genofondları 2006 senesinden başlap 2014 senesine qadar farqlı taqımlarnıñ kompleks ekspeditsiyaları çerçivesinde – Tibbiy-genetika ilmiy merkezi ve Umumiy genetika institutı (Moskva), Harkov ve Kemerovo universitetleri, Tobolsk pedagogika institutı tarafından, – amma yekâne tehnologiya boyunca Yelena Balanovskayanıñ reberliginde tedqiq etilgen edi. Qandan alınğan DNA nümünelerinde Y-hromosoma, bir nukleotidnen farqlanğan onıñ deñişici qısımları ögrenile edi (buña bir nukleotid polimorfizm, SNP dep aytalar).

Müellifler tatarlarnıñ araştırılğan üç gruppasınıñ genofondını Avrasiya genetik alanında yerleştirdi. Hususan: olarnıñ olğan yerlerini grafikte baqtılar, bu yerde farqlı populâtsiyalar, gruppalarnı – klastererni, – olarnıñ genetik beñzevine köre, teşkil ete. Belgilengenine köre, tek Edil tatarları endi teşkil etilgen Ural-Hazar klasterine (başqurt, qaranoğay ve Kuban noğaylarınen beraber) kirdi.

tatary1tatary1

Qırım ve Sibir tatarları ise, o qadar özüne has oldı ki, «azır» klasterlerniñ iç birine kirmediler. Qırımtatarlar birden üç klaster – Aq deñiz, Şimaliy-Qavqaz ve Ural-Hazar klasterleri – arasında yerleşti. Sibir tatarları da üç klaster arasında yerleşti – Sibir, Ural-Hazar ve Şimaliy-Qavqaz klasterleri.

«Tatarlarnıñ farqlı gruppaları Avrasiya alanında biri-birinden o qadar uzaq olğanı, olarnıñ yekâne genetik tamırı olmağanını bildire, – dep añlata Anastasiya Agcoyan, maqale müelliflerinden biri. – Laf, hususan gruppanıñ biologik tamırı aqqında kete, qaysı birini onıñ içindeki evlenme strukturası teşkil ete. Başqa söznen aytsaq, tatarlarnıñ zemaneviy gruppaları genofondlarınıñ «mozaika parçaları» – bir vaqıt yekâne umumiy tatar populâtsiyası genofondınıñ parçaları olğanını aytmaq mümkün degil, bu, er alda, farqlı genetik portretlerniñ «galereyasıdır».

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET