O bir aftanıñ soñu Qırımda resmiy olaraq bayram qayd etildi. Bu qayd etüvler pek taze, ale daa üçünci keredir. Belli bir türkümizde yırlanıla da: «Yançıq çıqtı furundan, aşa, çıqsın burundan», – degenleri kibi.
İşte, bayağı bir insanlar aşamaqta, begenmekte. Bir sıra insanlar, şu cümleden, halqımıznıñ ekseriyeti ise, bu aşlarnı begenmedi. Bayram yemeklerini sevmegeni içün degil – zaten, furuncı kim olğanını yahşı bile, çoqtan onı tanıy.
Ne de olsa, kimse kimseni öyle pek zorlamadı: aşamaysıñmsı – aşama, başqalarğa ziyade tiyer. Aşağanlarnıñ iştaası (аппетит) baqmasañ da, körünip tura. Buña oşağan ziyafet istimalcı (потребитель) aqqında «без аппетита летит», — deyler.
Kerçekten de, iştaa öyle ki, yarımadanı degil, bütün qıtanı çaynamayıp yutmağa azırlar. Lâkin qarardan ziyade iştaasına kelgende: lâ çare, onıñ tomağa bilmesinde qabaatı yoq, çünki bu genetik bir al, onıñ anası-babası öyle doğğanlar.
Endi bu kinaye (намёк), yahut qabartma tilinden sadecesine keçeyik ve haber agentlikleri darqatqan bir vesiqağa diqqat ile yanaşayıq. Kene de şu o bir aftanıñ soñunda cumhuriyet başı öz muracaatınen çıqışta bulundı. Şimdi er kesniñ, atta temizleyiciniñ, muracaat etmege aqqı bar – tek üküm sürgen siyasetke kelişsin.
Tabiiy, cumhuriyet başınıñ muracaatınıñ o ceetten nuqsanlıqları körünmey. Atta o, belki de, bir teşekkür qazanğandır. Amma bizim milliy noqtai nazarımızdan o çıqış öyle miniz, teşekkürge lâyıq degil. Bunen razı olmağanlarınıñ fikirini derc ete bilemiz.
«Это не просто важный государственный праздник. Это день нашего возвращения домой», – denile muracaatta. Soñki üç yıl içinde Qırımnıñ Rusiyege «qoşulması» – öz evine qaytması kibi tekrar-tekrar añıla ve añlatıla.
Ya, mubalâğa sevgen erifler, asılında Qırım özü bir ev – bizim, qırım halqınıñ, yekâne, tarihiy, doğmuş, Alla-Taalâ tarafından kösterilgen ve bağışlanğan biñlernen yıllar yaşağan evimiz – o daa nasıldır başqa bir evge «qayta» bilemi?
Qırım onda yaşağan ecdatlarımıznen beraber 1783 senesi büyük ordu küçünen zapt etilgeni ve o turuşqa qaytarılması közde tutulsa – bu «qaytmaq» degil de, kene silânen, yarımadanıñ boynuna taşlanğan boğacaq arqannen çekkelep, süyreklemek ve belli bir yerge baylamaqtır.
«Воссоединение произошло мирным и ненасильственным путем, в полном соответствии с положениями Декларации ООН 1970 года о принципах международного права, которая провозглашает право народов на самоопределение», qayd ete halqara uquqnı ögrenmege tırışqan muracaatnıñ müellifi.
Biz de halqara uquq boyunca mütehassıs olmağanımız sebebinden (lâkin bunı añlamaq içün sadece, sağlam manalı fikir saibi olmaq yeterlidir) bu yerde Rusiye Federatsiyası sabıq Baş veziri Mihail Kasyanovnıñ bir buçuq sene evel bergen intervyusından parçanı ketirmektemiz:
«– И все-таки представим себе такой весьма вероятный сценарий: Украина потребует Крым вернуть, мировое сообщество ее поддержит, а жители Крыма скажут, что обратно не хотят. Тогда что делать?
– Мы сделаем так, как нужно по международному праву. Хотят или не хотят жители Крыма – это вопрос общественного мнения, речь же идёт о законности. Жители Крыма не имеют права на самоопределение. Нет такой нормы международного права.
В Крыму есть три наиболее многочисленных национальности: русские, украинцы и крымские татары. Россияне, русские люди и украинцы уже имеют свои государства, эти нации самоопределились. Только крымские татары, пожалуй, имеют право по уставу ООН поставить вопрос о самоопределении…» (muarriyetniñ qaydı).
Aqiqaten de, şimdiki siyasiy muhalifet (оппозиция) yetekçilerinden birisi olğan M. Kasyanovnıñ aytqanları doğru degilmi? Bundan da yahşı ve doğru aytılırmı? Qırım devlet qurumlarında şimdi çalışqan qırımtatarlardan birev buña qarşı bir delil ketire bilermi?
Çünki, mesele tek böyle tura – digeri aqılğa ve doğrulıqqa zarar: nasıl ola da, kimdir, yani qaysı bir halq defalarca, istegen yerde ve istegen vaqıtta «самоопределяться» ete bile, kimdir atta bir kere, atta öz baba-dede toprağında bundan marum oluna? Ya bu adalet inkâr etilgen orta asırlar, çeşit standartlar işletilgen XX asır degil de, erifler! Qırım azbarımızda o, baba-dedelerimizniñ temsili olğan badem terek ve XXI asır!
«И сегодня мы продолжаем наводить порядок в нашем общем доме после долгих лет запустения», – yekünley resmiy metnni ükümdar. Ya bu «zapusteniye»ge kim yol berdi? Kim közde tutıla? Qırımda istegeni kibi idarelik yapqan yerli akimiyet, şu cümleden, şimdiki Devlet şurasınıñ şimdiki reisiniñ qabaatı yoqmı? «Qırım akimiyeti» degende ne, onıñ terkibi asıl halq, yani qırımlarnıñ vekillerinden ibaret edimi?
İşte, siyasiy sahtelik ve uydurmalıq sanatınıñ zemaneviy ve maalliy (mestnıye) nümüneleri. Amma muracaatnıñ müsbet tarafı da körünmekte: o, böyle etip, halqımızğa oña nisbeten ne yapılmaqta, onı neden marum etmekteler, kibi müimliklerni hatırlatmaqta. Ve, ister-istemez, milliy degerlik, milliy maqsat, milliy talaplar nedir, degen suallerge zemaneviy şaraitte cevaplar qıdırmaq zaruriyetine ketirmekte.
B. ACCI
Müellifniñ fikri muarririyet fikrinden farqlı ola bile.
