Эски лафларгъа бираз янъы джевап
Бир миллетнинъ векили дигер миллетке месюп олгъан инсангъа «саткъын» демеси мантыкъ-манасызлыкъ, серсемлик
Экинджи джиан дженки вакъиаларыны козьде тутып, эм бутюн халкъымызгъа, эм де онынъ айры векиллерине нисбетен «хаин», «саткъын», «коллаборант» сёзлерини ишлетмек боюнджа чюрюк адет, сумелеген мода якъын арада кечеджегине ошамай.
Не ичюн десенъиз, сонъки йылларда шовинист махлюкъларнынъ бу – дегиль тек адалетсиз – тюп-тамырындан бош, темелинден мантыкъсыз, фикирсиз, сонъ дереджеде хиянет иддиалары кет-кете энъ корюмли, къыйметли инсанларымызгъа япыштырылмакъта.
Багъчасарайда Эдиге Къырымал гъайрыдан дефн этильген вакътында о иблислер къопаргъан фигъаннынъ акс-садасы даа тынчланмагъанда, оларнынъ нефрет сеслерини сонъки мекяны – догъмуш Къызылташына кетирильген Джынгъыз Дагъджы да меджбур олды эшитмеге.
Матем мерасимлернинъ эйбетли кетишатына ич бир тарафтан тесир этип оламагъан фитне пишириджилер Къырым муэндислик ве педагогика университети къырымтатар ве тюрк филологиясы факультетинде мевджут бу буюк языджымызнынъ ода-музейине токъуна башлагъан эдилер.
«Бакъынъыз! Генчлерни саткъынларнынъ фаалиети мисалинде тербиелемектелер! Университет коллаборационистни тешвикъат эте! Къанда бакъа акимиет?», – девамланды шакъал яйгъарасы.
Теэссюф ки, бойле яйгъараларгъа ляйыкъ джевап олмады. Биз бунъа, совет заманында киби, тек къараман я да субай олгъан ватандашларымызнынъ адларыны кетирмектемиз. Я да: озюнъизге бакъынъыз, аранъыздан орду-орду саткъынлар, миллионларнен душмангъа хызмет эткенлер чыкъты, деп къуртуламыз.
Амма не десек де, эр алда, озюмизни акълагъан киби тутамыз. Хаталы, янълыш янашмакъ.
Иште, халкъымызгъа, я да онынъ бир къысымына, я да айры бир ватандашларымызгъа – баба-деделеримизге нисбетен экинджи джиан дженки вакъиалары мунасебетинен: «саткъынлар бар эди», «дженк вакътында айры шахыслар тарафындан коллаборационизм олды», деген лафларнынъ озю ильмий джеэттен янълыш, маневий джеэттен арам.
Бойле ибарелерни – билип я да бильмейип, тесадюфен я да махсус, сагълам я да хаста алда, яхшы я да ярамай макъсатнен ишлеткен биревлерге бойле анълатув ве джеваплар береджемиз.
1) Сайысы чокъ олгъан бир къач миллет, ве о миллетлер мейдангъа кетирген къуветли девлет тарафындан ачылгъан насылдыр къанлы дава, дженк, къырылув арасында къалгъан эм де сайысы аз олгъан миллет я да онынъ айры векили ич бир джеэттен саткъын ола бильмез.
Мисаль ичюн, къырым миллети:
– дженк башланмасына кетирген фитнелернен огърашмады, атта булар акъкъында хабери биле олмады;
– сиясий ве арбий идаре этюв стратегик къарарларнынъ алынмасындан чокъ узакъ олды;
– къызыл орду Советлер бирлигининъ гъарп сынъырларындан мемлекетнинъ буюк къысымыны алманларгъа теслим этип, Москвагъадже арткъа сюрюлип кеткени ичюн ич бир тюрлю месулиет ташымай.
2) Алман ишгъали девиринде «динсиз кетти, имансыз кельди», яхут, бир залым-ишгъальджи кетти, экинджи серсем-баскъынджы кельди, дегенлери халкъымызнынъ терен ве сагълам ферасетини эм де бу истиляджыларнынъ бирде-бирисине къаршы чыкъмакъ я да чыкъмамакъ, къолтутмакъ я да къолтутмамакъ арекетлери саткъынлыкъ ола бильмеджегини нумайыш этмекте.
3) Совет пропагандасы «бу миллет хаин», дегени акъикъат олгъан такъдирде биле бу тек бир шейни – совет укюмети шу миллетнинъ умюти ве ишанчыны акъламагъаныны, титис, менфур ве чюрюк, яни денъиштирильмеге мытлакъ ляйыкъ укюмет олгъаныны косьтере.
4) Саткъынларны бельгилемек, яни миллий менфааткъа къаршы ким хызмет эткенини тек мезкюр миллетнинъ векялетли ве джемаа къурумлары бельгилей биле;
бу демеси, руслар къырымларнынъ, къырымлар украинлернинъ, украинлер эстонларнынъ, эстонлар френклернинъ (ве иляхре, иляхре) «саткъынлыкъ» дереджесини «ольчемеге», «булар саткъынлар», деп пармакънен косьтермеге ич бир – не сиясий, не укъукъий, не де ахлякъий-инсаний – джеэттен акълары ёкъ ве ола бильмез, чюнки цивиль дюньяда бойле япылмай! Болгъар, маджар, румын, итальян ве алманлар тарафында дженклешкен ич бир мемлекетке, онынъ асыл халкъына кимсе «сиз саткъынсыз», демеди ве деп оламаз.
5) …1930 сенеси, «кулаксызлаштырув»нынъ къайнап тургъан вакъты; ялыбой койлеринден бири; къоранта башыны якъаладылар ве къыйнагъан сонъ, аттылар; невбет къорантасына кельди – оны Уралгъа сюргюн этмек къарары алынды, амма бундан эвель НКВД субайы дёрт баланынъ анасына: бу купелерни энди меним къадыным ташысын, – деп, 9-10 яшындаки уйкен огълунынъ козю огюнде къыйметли ильванны, ана къулагъынынъ мемесинден, оны йыртып-къанлатып алды;
Уралда къоранта гъайып олды, огълан оксюзлер эвине тюшти, бираз оськен сонъ Украинагъа къачты; дженк башлап, джебе Къырымдан кечип кеткен сонъ, йигит Ватанына келе ве алман ордусына кире, тез арада юксек рутбели субай ола;
кимдир онынъ, я да, мисальчюн, генерал А. Власов япкъанларынынъ себеби, садедже, интикъам алмакъ эди, десе, тек озюнинъ джаиллигини, аджизлигини косьтере биле, чюнки оларнынъ макъсады, къыскъа айткъанда – озь халкъына нисбетен инсаниет тарихында мисильсиз кутьлевий залымлыкъ япкъан къурумны йыкъмакъ эди.
Тасавур этейик, кимнинъ тили барыр о йигитке: «сен саткъынсынъ!», – демеге? Кимнинъдир ойле демекчюн агъзы ачылса, онынъ деръал башкъа, джемаат огюнде ачмагъа мумкюн олмагъан, айып ери де ачылыр. Рус тарихчылары буны яхшы анълайлар ве оларнынъ арасында миллетдеши А. Власовнынъ япкъанларыны саткъынлыкъ оларакъ ачыкъламагъа истеген сойлары кет-кете эксиле.
Украинлер арасында да ОУН-УПАнынъ (Украин миллетчилер тешкиляты – Украин исьянджылар ордусы) дегиль аскерлерини – етекчилерини биле «саткъынлар» сайгъан украинлерни бар да тапынъыз – я да куфленип тургъан коммунист, я да къайнагъан ве гизли рус шовинисти олып чыкъар.
Бакъынъыз, земаневий тарихий эдебиятта алманларгъа хызмет эткен украин полислерни «коллаборационист», деп джиддий бир тарихчы, публицист язамы? Ёкъ!
Окъуйыджылармызны юкъарыда тизильмеге башлангъан сыраны, яни миллетдешлеримизни, халкъымызнынъ векиллерини «саткъын»-«изменник», деп адландырмагъа эсас олмагъанына даа насыл делиллер кетире билемиз?
Бойле делиллерни топлап, джемааткъа еткизсек, оны силяласакъ, о худжур суаль ич кимседе пейда олмаз. Къырымлар арасында дженк «саткъынларны» къыдырмагъа, тапмагъа, саймагъа истегенлер башы ве гонълю сакъат, хаста бир инсанлар киби корюнир. Оларгъа бакъып, кимсе ачувланмаз ве, тек башыны саллап: бакъынъыз, Алла-Тааля бу бичаре серсемлерни бойле хайырсыз ишнен огърашмакъ иле джезалагъан, дерлер.