Tatar edebiaytınıñ 100 yıllığı munasebeti ile

11.05.20160:19

18 dekabr künü Moskvada Asadullayevniñ evinde tatar edebiyatinıñ klassigi, Tatarstan devlet mukãfatınıñ laureatı Gabdulla Tukay Abdurahman Absalamovnıñ 100 yıllığı munasebeti ile tantanalı aqşam ötkerildi.

Aqşamda Moskvada yaşağan belli tatar şair ve yazıcıları iştirak ettiler. Çıqışta bulunğanlar onıñ icadı aqqında hatırlavlarınen paylaştılar. Yazıcınıñ tornu Albina Absalãmova, Tatarstan cumhuriyetinde belli yazıcı qartbabasınıñ hayatı ve faaliyeti aqqında ikãye etti. O endi çoq yıllar devamında onıñ icadınen oğraşa, arhivlerni baqıp çıqa. Albina Absalãmova Kazanda çıqqan ‘Bir vaqıt sönmez. Yazıcı Abdurahman Absalãmovnıñ hayat ve icad ikãyesi’ dokumental kitabınıñ muellifidir.

Abdurahman Safiyeviç Absalãmov Penze guberniyasınıñ Eski Allagulovo köyünde dünyağa keldi. Mordoviya ve Penza vilãyetiniñ sıñırında yerleşken topraqlarda bir sıra Tatar medeniyetine nam bergen belli şair ve yazıcılar yetişti. Şair Hadi Taktaş, teatr erbabı ve aktör Karim Tinçurin, siyasiy erbap Husain Tarpişçev ve diger kibi adlarnı añmaq mümkün. Amma çıqışta bulunğanlardan birisi qayd etkeni kibi, bu yerlerde kelecekte añılğan şahıslar kibiler peyda olacağınıñ ihtimalı çoq degil, çünki soñ 10 yıl devamında yerli mekteplerde tatar tili oqutılmasını eksilttiler, atta bazi yerlerde bitirdiler.

Abdurahman Absalãmov 1923 s. Moskvağa babasına köçip keldi. Mında o Asadulãyevnıñ evinde Narimanov adına 27 mektebinde oqudı. Bu vaqıtta o öz ilk şiirlerini yazmağa başladı. 1930 s. yazıcı zavod mektebine çilengir şegirdi olaraq oqudı. Soñra Moskvanıñ çeşit zavodlarında çilengir olıp çalıştı. İşten soñ Abdurahman Absalãmov Asadullayevnıñ evinde , tatar kitaphane yanında edebiyat tögeregine qatnay edi. Bu yerde onıñ icadiy karyerası başladı demek mümkün. O vaqıtta tatar kitaphanesiniñ müdiri olğan Musa Calil onı edebiyat institutına teklif etti. Abdurahman bey 1936 senesi edebiyat institutına kirdi.

1940 s. Abdurahman Absalãmov institutta oquvını bitirip Kazanğa çalışmağa yollanılğan edi. 1941 s. avgust ayında Qızıl Orduğa çağırıldı. 1942 s. Sovet ordunıñ baş siyasiy idaresiniñ qararına binaen gazetler milliy tillerde de basılmağa başladı. Tezden Abdurahman Absalãmov tatar tilinde derc etilgen gazetanıñ muhbiri olaraq tayin etildi.

1946 senesi aprel ayında Abdurahman Absalãmov Kazanğa qaytıp, ‘Sovet edebiyatı’ dergisinde mesül kãtip vazifesine tayin etildi. Aynı zamanda da bediy faaliyetnen oğraştı. Sıq hasta olğanına baqmadan bayağı mahsuldar yazıcı edi. Abdurahman Absalãmov 1979 senesi vefat etti ve Kazanda defn etildi.

Abdurahman Absalãmov ‘Orlãta’ (‘Qartalçıqlar’), ‘Gazinur’, ‘Zelönıy bereg’ (’Yeşil yalı’), ‘Ogon neugasimıy’(‘Sönmez ateş’) ve XX asır tatar edebiyatınıñ tarihıne kirgen diger belli eserlerniñ muellifidir. ‘Gazinur’ romanı Sovetler Birliginiñ qaramanı Gazinur Gafiatullinge bağışlanğan. ‘Belıye tsvetı’ (‘Beyaz çiçekler’)romanı ise pek populãrdır. Bu eserni em oca, talebeler, şahtörlar, sağcılar ve işçiler de meraqnen oquy ediler. Qazan tatarlar arasında mezkür kitapnı oqumağan yoqtırdır. Al-azırda da bu kitap tek tatarlar arasında degil de, diger millet vekilleri arasında ğayet yayğındır.

Fotoda: Albina Absalãmova

Farid Murtazin