2010 senesi 17-18 sentâbr künleri Konstantsa (Romaniya) şeerinde türk-tatar folklorınıñ, halq yırları, oyunları ve milliy urbalarınıñ XVI Halqara festivali ötkerildi. Festivalni Romaniyada er sene Romaniya müsülmanlarınıñ türk-tatar Demokratik Birleşmesi (RMTTDB) Romaniya devletiniñ qol tutuvında teşkil etmekte. Festivalniñ çeşit tedbirlerinde Bolgariya, Kazahstan, Türkiye ve Ukrainadan, ve aynı zamanda Romaniyanıñ çeşit şeerlerinden kelgen folklor taqımları iştirak ettiler.
Qırım delegatsiyası qırımtatarlar Bütündünya kongressiniñ Prezidenti Refat Çubarov ile yolbaşçılığında 53 adamdan ibaret edi. Delegatsiya terkibine QBK-niñ Koordinatsion Şurasınıñ azaları Ayşe Seytmuratova, Ali Hamzin, Abduraman Egiz, qırımtatar halqı Qurultayınıñ delegatları, qırımtatar içtimaiy ve icadiy teşkilâtlarınıñ azaları, jurnalistler, ‘İlham’ qırımtatar halq oyun ansambliniñ (Bağçasaray ş., rehberi – Aliye Memetova) ve ‘Kok quşağı’ oyun ansambliniñ (Eski Qırım ş., rehberi – Elzara Nasırova) artistleri kirdiler.
Halqara festival kollektivler ve delegatsiya azalarınıñ ananeviy kostümli paradı ile açıldı. Tantanalı parad iştirakçilerniñ çoq biñli kolonnası, türk halqlarınıñ marş muzıkasını icra etken, ‘Mehter’ orkestriniñ yolbaşçılığında, öz keçitini daa 1910 senesi Romaniya kıralı Karola I emirine binayen qurulğan, azamatlı mescit yanındaki meydandan başladı. Kolonna Konstantsanıñ baş soqaqlarından keçip, keçitini şeer medeniyet Sarayı ögündeki meydanda yekünledi, bu yerde festivalniñ tantanalı açılışı olıp keçti.
Qayd etmek kerek ki, bütün yürüş boyu festival iştirakçilerini Konstantsanıñ sakinleri sıcaq qarşıladılar.
Festivalniñ tantanalı açılışından soñra, Konstantsa şeeriniñ meriyasında festivalğa kelgen, çetel delegatsiyalar temsilcileriniñ qabul etilmesi olıp keçti. Sevinçnen qayd etmek mümkün ki, meriya rehberligi bu mesuliyetli tedbirniñ keçirilmesini Konstantsa meriniñ yardımcısına, meriyada çalışmaq içün Romaniya türk-tatar müsülmanlarınıñ Demokratik Şurası tarafından vekil olaraq yollanğan, Aydın Qurtmollağa avale etildi. Qırım delegatsiyasını bu körüşüvde Refat Çubarov, Ali Hamzin ve Abduraman Egiz temsil ettiler.
Şu künü aqşam, biñ seyircige yaqın içine alğan, şeer medeniyet Saray sanasında em iştirakçiler sayısına köre (500 icracıdan ziyade), em keçiriliş zamanına köre (6 saatqa yaqın) festivalğa kelgen kollektivlerniñ muazzam kontserti olıp keçti. Salonnı toldurğan seyirciler arasında Romaniya akimiyeti ve parlamentiniñ, yerli kendini idare organlar temsilcileri, Romaniyada akriditirlengen diplomatlar da bar ediler.
18 sentâbrde festival öz işini, qırımtatarlar kompaktlıq şekilde yaşağan, Mecidiye şeerinde devam etti. Şeer meydanında büyük kontsert keçirildi. Bu kontsertte türkiy muzıkal ve oyun kollektivleri yerli sakinlerine kendi ustalığını numayış ettiler.
Şu künü uyleden soñra, festivalğa kelgen icadiy kollektivler ve aynı zamanda episi seyirciler kene Konstantsanıñ şeer medeniyet Sarayında toplandılar. Mında gala-kontsert ve Halqara festivalnıñ tantanalı yekünlenme merasimi olıp keçti.
Festivalniñ yekünlenmesinde çıqışta bulunğan RMTTDB reisi Amet Varol, Romaniya parlamentiniñ deputatı, Romaniyada yaşağan qırımtatarlarını temsil etken Amet Aledin, qırımtatarlar Bütündünya kongressiniñ Prezidenti Refat Çubarov, Türkiye ve Kazahstandan kelgen musafirler Romaniyadaki qırımtatar diasporasınıñ kendini teşkil etüviniñ yüksek seviyesini qayd ettiler. Romaniyada er sene keçirilgen bu festival, Romaniyada yaşağan qırımtatarlarınıñ yekâne qırımtatar halqınıñ medeniy mirasınıñ saqlanmasına ve türkiy halqlarnıñ, globalizatsiya ve zemaneviy alemniñ tez deñişmesi şaraitlerinde, kendi medeniy özelligini saqlama ıntıluvlarında inkişaf etmesine salmaqlı isse olaraq qayd etildi.
Çıqışta bulunğanlar festivalniñ keçirilmesinde Romaniya devlet organlarınıñ emiyetini qayd ettiler. Böyle salmaqlı festivalni keçirip, bu ülke milletlerara ve dinlerara munasebetler saasında tolerantlıq printsipleriniñ cemiyet içinde temelleşkenine ıntılmaqta. Demek ki, Avropa Şurasınıñ azası olğan, Romaniya tarafından insan uquqları ve milliy azlıqlar uquqları saasında halqara standartlarnı riayet etilmesi sayesinde, bu ülkeniñ, Romaniya müsülman türk-tatar Demokratik Birleşmesi ile birleştirilgen, qırımtatar cemiyetiniñ inkişaf etmesi içün yañı siltem ve imkânları peyda oldı.
***
Halqara festivalniñ ekinci künü, 18 sentâbrde, Romaniya müsülman türk-tatar Demokratik Birleşmesiniñ merkeziy ofisinde qırımtatarlarnıñ Bütündünya kongressiniñ Koordinatsion Şurasınıñ nevbetteki oturışı olıp keçti. Koordinatsion Şurasınıñ azaları oturışqa kelişlerini Halqara festivalniñ keçirilmesi ile bağladılar.
QBK Koordinatsion Şurasınıñ oturışında Romaniya müsülman türk-tatar Demokratik Birleşmesi İdaresiniñ faal iştirakçileri ve Romaniyanıñ kütleviy haberler vastalarınıñ temsilcileri de iştirak ettiler.
QBK KŞ oturışında QBK-niñ Reisi Refat Çubarov Koordinatsion Şurasınıñ qırımtatarlarnıñ Bütündünya kongressiniñ qararlarını yerine ketirüvi boyunca faaliyeti aqqında çıqış yaptı ve qırımtatar diasporası içtimaiy teşkilâtlarınıñ areketlerini faaleştirmesine ve olarnıñ umummilliy proektlerinde iştirak etmesine yönelgen dir sıra qararlar qabul ettildi.
Koordinatsion Şurasınıñ azaları 5 çağırılma qırımtatar halqı Qurultayınıñ üçünci sessiyasınıñ, qırımtatar halqınıñ Vatanında uquqları yañıdan tiklenüvi, ve onıñ Ukrainada havfsızlığı ve inkişaf etme garantiyaları kibi meseleleri boyunca Halqara forumnıñ keçirilmesi aqqında qararına bir ağızdan qol tuttılar. Bu yüzden Koordinatsion Şurasınıñ azaları bütün qırımtatar içtimaiy teşkilâtlarına qırımtatarlarnıñ Bütündünya kongressi adından Halqara forumnıñ keçirilmesi ve azırlanması içün yardımları kerek olğanı aqqında hitapnameler yollanması hususında qararını tasdıqladılar.
Bundan da ğayrı, Koordinatsion Şurasınıñ azaları KŞ oturışlarını keçirilmesiniñ nizamını muzakere etip tasdıqladılar. Oturışlar yılda eki kere çağırılacaq ve aynı zamanda birinci oturış Qırımda 18 mayıs arfesinde, ekinci oturış ise – qırımtatar diasporası yaşağan ülkelerinde nevbet ile ötkerilecek.
QBK Koordinatsion Şurasınıñ oturışından soñ QBK Komissiya azalarınıñ qırımtatar milliy KUREŞİ boyunca muşaveresi olıp keçti, muşavere devamında onıñ iştirakçileri Qırım ve qırımtatar diasporasınıñ, milliy KUREŞNİÑ canlanuvına yardım etken, sport teşkilâtlarınıñ faaliyetlerini koordinatsiya etme meselelerini muzakere ettiler.
Necat Sali (Romaniya) ve Seydamet Yağyanıñ (Qırım) teklifleri ile muşavere iştirakçileri Bolgariya, Romaniya, Türkiye ve Ukraina sport teşkilâtlarını birleştirgen, KUREŞ Halqara federatsiyasınıñ meydanğa ketirilmesi aqqında qararını qabul ettiler.
Qırımtatarlarnıñ Bütündünya kongressiniñ Matbuat hızmeti