2010 senesi 26 noyabrde Qırımtatar Milliy Meclis delegatsiyasınıñ Gdansk şeerindeki bulunmasınıñ ekinci künü Qırımtatar Milliy Meclisniñ Reisi Mustafa Cemilev Poloniya Cumhuriyetiniñ Prezidenti (1990 senesi 25 dekabr – 1995 senesi 25 dekabr), Nobel mukâfatınıñ laureatı (1983) Leh Valensa ile körüşti.
Qadimiy Gdansknıñ tarihiy qısmında yerleşken Leh Valensanıñ ofisinde olıp keçken körüşüvde Bütündünya qırımtatar kongressiniñ Prezidenti Refat Çubarov, Meclisniñ tış alâqalar bölüginiñ reberi Ali Hamzin, Qırımtatar halqı Qurultayınıñ delegatları Lilâ Muslimova, Rustem Umerov ve Bekir Ganiyev iştirak ettiler. Meclis delegatsiyasınen beraber Gdansk universitetiniñ aspirantı ve halqara leyhalarnıñ koordinatorı Nedim Useinov bulundı.
Mustafa Cemilev ve Leh Valensanıñ sıcaq sübeti eki tilde keçken edi – qırımtatar ve leh tillerinde – öz ana tilini ve leh tilini yahşı bilgen Nedim Useinovnıñ yardımı ile.
“Siznen – kommunistik rejimine qarşı ulu küreşçinen — körüşkenimiznen pek ğururlanamız, — dedi Mustafa Cemilev, Leh Valensağa muracaat eterek. Siziñ faal areketleriñiz devrinde qırımtatar milliy areketniñ işitrakçileri sovet lagerlerinde ediler, “sovet akimiyetiniñ doğru matbuatı” ise Poloniya ve areketleriñiz aqqında tek menfiy şeylerni tarqata edi, amma halqımız içün bu siziñ kommunizge qarşı cesür ve adaletli küreşiñizniñ şaatlığı edi, aynı vaqıtta bu küreş adaletsizlik ve zorbalıqqa qarşı turğanlarğa küç ve ümüt bere edi”.
Leh Valensa qayd etti ki, qırımtatar ve Poloniya halqlarınıñ adaletlik içün küreşleriniñ yolları yaqındırlar, “ve bugün halqlarımız azattır, yazıq ki, o sistemanıñ ömrü uzun edi”.
“O sistema şahsiyet ve cemiyetiniñ inkişafını toqtata edi, ve tek bir yol bar edi – kommunizmniñ yoq etilmesi”, — qayd etti Valensa, ve qoştı ki, bu esnasta Poloniya halqına Papa Rimskiy yardım etti, Poloniya halqınıñ azat isteklerine qol tutıp çıqtı.
Qırımtatar Milliy Meclisniñ Reisi Mustafa Cemilev ve Prezident Leh Valensa Ukrainadaki zemaneviy vaziyetni ve qırımtatar halqınıñ vaziyetini muzakere ettiler. Bunınen beraber, Mustafa Cemilev “bugün olğan ağır vaziyetten çıqış olaraq, Qırımtatar halqınıñ serbestlikleri ve aqları tiklenilmesiniñ yollarınıñ muzakeresi boyunca halqara forumnıñ keçirilmesi1 olğanını qayd etip, öz sübetdeşine “bu forumğa, insan aqları qorçalavı saasında nufuzlı insan olaraq, sizni de davet etmege ister edik” sözlerinen muracaat etti.
Qırımtatar meselesiniñ çezilmesine halqara teşkilâtlarnıñ qoşulması aqqında Mustafa Cemilevniñ aytqan ğayesine qol tutıp, Leh Valensa qayd etti ki, böyle yanaşuv onıñ fikirlerine kelişe, zemaneviy alemde siyasiy maqsadlarğa irişmede er angi konfrantatsiya areketlerinden imkân olğanı qadar qaçınmaq kerek. Valensa qayd etti ki, Halqara forumnıñ teşkil etilmesi meraqlanğan taraflarnıñ effektiv dialogını qurmağa yardım eter.
Prezident Leh Valensağa muracaat eterek, Bütündünya qırımtatar kongressiniñ Prezidenti Refat Çubarov qayd etti ki, facialı taqdirine ve Vatanğa qaytuv ve yerleşüvde rastkelgen ağırlıqlarğa baqmadan, qırımtatar halqı öz aqları tiklenüvinen bağlı suallerniñ çezilüvini Ukraina devletiniñ bütünligi saqlanması şartında köre.
“Aynı vaqıtta, — devam etti Refat Çubarov, — zemaneviy Ukraina aqiqatı şaraitlerinde biz añlaymız i, bizge halqara cemiyetiniñ yardımı kerek. Endi 20 yıl qaytamız, amma siyasiy-uquqiy noqtai nazarından iç bir adım yapılmadı. Ukraina siyasetçiligi içün nufuzlı halqara teşkilâtlarnıñ ve belli Avropa siyasetçileriniñ yanaşuvı pek emiyetlidir. Krainada olıp keçken 2004 senesi vaqiaları ve halq ve akimiyet arasındaki çarpışmanıñ toqtaluvında şahsen siziñ rolüñiz aqılımızda”.
Refat Çubarov añlattı ki, bu adımnı qırımtatarlar qırımtatar halqı aq-uquqlarınıñ tiklenilmesine yonelgen qırımtatarlar, Ukrain devletiniñ halqara, hususan Avropa, teşkilâtlarınen işbirliginiñ effektiv şekillerinden biri olaraq köreler. “Ukraina AB azası olmaq kerek, çünki biz bilemiz ki, andan ukrain cemiyeti içün demokratiya standartları ve saqlanmamıznı ve inkişafımıznı teminlegen kefiller kelirler”, — qayd etti Çubarov ve Leh Valensanı yaqın vaqıtta Qırımnı ziyaret etip, Qırım nasıl deñişkenini ve nasıl meselelerni çezmek keregini körmege davet etti.
“Men siziñ dostuñizım, mesuliyetli olmağa isteyim, ğalebeñizni isteyim, amma küç usullarnen allınğan ğalebe degil. Provokatsiyağa berilmeñiz, tek barışıq usullarını qullanıñız ve o vaqıt akimiyet sizge yardım etmege mecbur olur”.
Leh Valensağa qırımtatar meseelsini añlağanı içün, samimiyligi içün teşekkür bildirip, Qırımtatar Milliy Meclsiniñ reisi Mustafa Cemilev öz sübetdeşiniñ diqqatını sabıq Sovet Birliginde eñ kütleviy milliy areketlerinden biri olğan qırımtatar milliy areketi er vaqıt öz areketlerinde zorbalıqsızlıq printsipine riayet ete edi ve başqa halqlarınıñ küreşleri ile fikirdeş edi.
Körüşüvniñ soñunda Qırımtatar Milliy Meclisniñ Reisi Mustafa Cemilev Prezident Leh Valensağa qırımtataa qalpağını ve Qırım manzarası ile resimni bağışladı.
Öz nevbetinde Prezident Leh Valensa öz musafirlerine onıñ çıqarğan hatırlavlarnı ve zemaneviy Poloniyanıñ tarihından başqa neşirlerni taqdim etti.