2012 senesi yanvar 22-27 künleri Ukrainada Avropa Şurası Milliy azlıqlarnıñ qorçalanuvı çerçeve konventsiyasınıñ Mesleat komitetiniñ delegatsiyası Ukrainada bulundı – Komitetiniñ Prezidenti Rayner Hofmann, komitetniñ azaları Gyerji Sinani ve Aleksandra Boyaciyeva, Çerçeve konventsiya Kâtipliginiñ vekili Şarlotta Altenhenner-Dion.
Delegatsiya ziyaretiniñ maqsadı – Ukrainada insan aqları, milliy azlıqlar aqlarınıñ qorçalanuvı vaziyetine qıymet kesici maruzanıñ azırlanuvı.
Yanvarnıñ 24-ünde delegatsiya Qırımtatar Milliy Meclisni ziyaret etip, Meclis Reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilevnen körüşti.
Körüşüv başında Meclis Reisi Mustafa Cemilev musafirlerni qırımtatar halqınıñ tarihınen tanıştırdı, 1944 senesi qırımtatarlarnıñ sürgünliginiñ facialı aqibetleri, qırımtatar halqınıñ Vatanına qaytmaq içün küreşini tarif etti.
Bunınen beraber, Mustafa Cemilev qırımtatar halqınıñ zemaneviy vaziyetine keçerek, öz subetdeşleriniñ diqqatını qırımtatar halqınıñ milliy idare etüv sistemasınıñ hususiyetlerine celp etti.
Ondan da ğayrı, Mustafa Cemilev Milliy Meclisniñ Ukraina akimiyeti ile munasebetlerinde toqtaldı.
Subetdeşler qırımtatar halqınıñ aq-uquqlarını muzakere ettiler, hususan, til, medeniyet, din özgünligine, qırımtatar tilindeki KHV’na diqqat ayırdılar.
Mustafa Cemilev aytqanı kibi, sabıq Sovet Birilginiñ ülkelerinde şimdi 100 biñden ziyade qırımtatar qalmaqta, aileler, aqrabalıq bağlar üzüle.
Körüşüv iştirakçileri Qırımtatar halqınıñ öz Vatanında aq-uquqlarınıñ tiklenüvi, Ukrainada inkşafınıñ kefaleti ve havfsızlığınıñ teminlevi sualleri boyunca halqara forumğa azırlıq ketişatını muzakere ettiler. Bu munasebet ile, Komitet delegatsiyasına Milliy Meclisniñ yolbaşçılığınıñ halqara körüşüvleri aqqında haber berildi.
Mesleat komitetiniñ Prezidenti Rayner Hofmann Halqara forum keçirilüv ğayesine yüksek qıymet kesti. “Bizge köre, qırımtatar halqınıñ aq-uquqları tiklenüvine halqara teşkilâtlarnıñ celp etilmesi doğru bir qarardır”, — dedi Rayner Hofmann. Qırımtatarlarnıñ til ve etnik özgünliginiñ saqlanılması problemine kelgende, Refat Çubarov ve Bekir Mamutov qırımtatar tilinde matbuat ve elektron KİV’nıñ talilini berip, musafirlerniñ diqqatını milliy azlıqlar ve tamır halqlarnıñ tillerinde çıqqan KİV’nıñ inkişafına mania olğan Ukraina qanuncılığınıñ talaplarına celp ettiler.
Körüşüv iştirakçileri Ukraina parlamentinde ve yerli akimiyet qurumlarında qırımtatar halqı temsilciliginiñ imkânları kontekstinde Ukrainanıñ saylav sistemasını da muzakere ettiler. “Qırımtatarlar dağılıp yaşağanları içün şimdiki saylav sisteması akimiyet qurumlarına kirmek imkânlarını bayağı eksiltti”, — qayd etti Refat Çubarov.
Öz çıqışlarında Ali Hamzin, Nariman Celâl ve Bekir Mamutov musafirleriniñ diqqatını qırımtatar halqı problemleriniñ adaletli çezilüvi ve Ukrainanıñ demokratik inkişafınıñ bağına celp ettiler. “Tüşünem ki, Ukrainada qırımtatarlarnıñ devlet yonelişini er kes bile. Devlet halqımıznıñ aq-uquqlarına diqqatlı olmalı”, — dedi Bekir Mamutov.
Körüşüvniñ soñunda Mecliste Mesleat komitetiniñ Prezidenti Rayner Hofmann qayd etti ki, Meclisniñ qırımtatar halqınıñ meselelerine dair er taraflama malümat bergeni sayesinde delegatsiya azaları olarnı raatsızlağan çoq suallerge cevap ala bildiler.
“Eminmiz ki, qayta yatqan qırımtatar halqı içün daa çoq areketler yapılmalı, em añlaymız ki, soñki 20 yıl içinde yapılğan işler tek halqınıñ ğayretleri sayesinde ömürge keçirildi”, — dedi Hofmann.
Delegatsiya azaları qırımtatar halqınıñ aq-uquqları tiklenüvini teminlecek qanunlarnıñ qabul etilmesi kerek olğanını qayd ettiler.
Qırımtatar Milliy Meclisniñ yolbaşçılığına muracaat eterek, delegatsya azaları daa bir kere qayd ettiler ki, öyle mündericeli dialog neticesinde Komitetniñ yardımı kerek olacaq saalar belli oldılar.
Aynı künü delegatsiya Meclis azalarınen beraber Aqmescitte qırımtatarlarnıñ toplu yaşağan qasabalarını ziyaret ettiler. Vasiyet qasabasınıñ sakinlerinen körüşüv musafirlerde eñ teesürat qaldırdı. Vasiyet sakinleri musafirerge öz problemleri aqqında tafsilâtlıca tarif ettiler.
Delegatsiya azaları Çuqurça (Lugovoye) ve Qurbanköy qasabalarındaki narazlıq alanlarını da ziyaret etti.
Bağçasarayda delegatsiya Zıncırlı medrese kompleksini ziyaret etti. Olarnı qarşılağan Bağçasaray tarihiy-medeniy qoruğınıñ müdiri Valeriy Naumenko ve “Larişes” muzeyiniñ müdiri Guliver Altin musafirlerge qırımtatar halqınıñ tarihiy ve medeniy abidesiniñ tarihı aqqında tarif ettiler.
Mesleat komitetiniñ delegatsiyası ve Qırımtatar Milliy Meclis azaları körüşüvniñ neticelerini qayd etip, ilerideki işbirlikniñ yollarını belgilediler.