28 yanvar künü Bütünukraina informatsion-medeniy merkeziniñ sergi zalında qırımtatar halq sanatınıñ ustası, belli tüfekçi, quyumcı, ornamentçi, Qırım SSR Sovet ressamlar birliginiñ azası Amet Kalafatovnıñ hatırasına sergi açıldı.
Sergide Kalafatovlar sülâlesiniñ işleri de taqdim etildi, olarnıñ arasında – Asan Galimov ve Rustem Vaapovnıñ işleri.
Malümat. Amet Kalafatov (1860 – 1942 ss.) – tüfekçi-usta, darbcı, ornamentçi Qarasuvbazarda doğdı, arap ve türk tillerini bile edi. XX asır başı qırımtatar tasviriy sanatnıñ eñ isitadlı ve parlaq temsilcilerinden biri. Öz icadınıñ yarım asırlıq deviri devamında darb işleri, nağışlar, toqumalar, divar resimleri içün 300 yaqın yüksekbediy ornamentlerni yarattı. Qırım, bütünbirlik ve çetel sargilerniñ iştirakçisi. 1940 senesi SSSR Ressamlar birligine qabul olundı.
“Sandıqçılığ”ını ustalıqnen ögrenip, Amet kalafatov tüfekçi ustahanesine işlemege kirdi; bu ustahanede av tüfekleri, pıştavlar, qılıçlar, ağaç saplı pıçaqlar yüksek seviyede, büyük ustalıqnen mahsus qaviylikteki çelikten yapıla ediler. Tarihçi ve seyahatçı F. Hartahay qayd ete edi ki, “…Qırımnıñ pıçaq ve qılıçları, ilk evelâ, mükemmel suvarması ve zarif şekili ile qıymetli ediler. Amma aveskârlar bezetmesini de begene ediler – sapı — morj kemigi ve boynuzı ile süslene ediler. Böyle mahsulat Avrupada, hususan Frantsiyada, satıla ediler, onıñ içün İstanbulda sahtelik yapılması bile başlanğan edi, sahte şeyler üstüne Qarasuvbazar tamğaları qoyulğanı içün fiyatı birden köterile edi. Amet Kalafatovnıñ da öz sülâle tamğası bar edi. Kalafatovnıñ torunı – Dilâra Galaktionova, esas zenaatı boyunca ekim, — şimdiki vaqıtta Özbekistanda ve onıñ sıñırlarından tış belli olğan dekorativ-ameliy sanatnıñ ressamı,öz hatırlavlarında yaza: “…Qartbabam pek dülber tüfekler yapa edi, altın örnekler ile süslü… soñra tüfek sapı ve “yanaqlar”, olar eki taraftan qoyulıp, onıñ çeber ellerinde qundaqa çevirile edi. Qartbabam onı yıltırağance boyalay edi, üstüne örnekli plastinkalar qoya edi”.
1925 senesi ustanıñ işleri Parijdeki Halq icadınıñ bütündünya sergisine alınğan ediler.
1938 senesi Kalafatovnıñ ornamentlerini Tretyakov galereyası alğan edi, ağaç tahtalarında yapılğan 5 ornamental kompozitsiyanı Leningrad etnografik muzeyi alğan edi. Çoq işleri Moskvadaki Halq icadınıñ evi içün alınğan edi.
1942 senesi Kalafatov keçindi, bu ayatnı soñki usta terk etti – qırımtatar halqınıñ ananeviy medeniyetini taşığan usta. Mahsulatı ve ornamental kompozitsiyaları Moskva, Sankt-Peterburg, Tula ve başqa muzeylarde saqlanıp qaldılar.
(Amet Kalafatovnıñ biografiyası yazılğanda, sanatşınas Elmira Çerkezovanıñ malümatları işletidi).
QHA