Ana tilinde susmaq yabancı tilde laf etmekten daa yahşıdır
“Avdet” gazetasınıñ soñki sanlarından birinde (№30, 2 avgust) “Aqıl oyunları” rubrikasında jurnalist Osman Paşayev ile intervyu, daa doğrusı – közde tutulğan suallerge onıñ cevapları, basılğan edi.
Umumen, yañı bir şey yoq edi, tek onıñ qırımtatar tilinde yazğan jurnalistlerniñ faaliyetine qıymet kesüvi olmasa edi. Esas metinde olğan bu fikirler daa birinci saifege çıqrılğan eidler. “Körem ki, evelde olğanı kibi, qırımtatar tilinde yazğan qırımtatar jurnalistleri sıq-sıq tilniñ nasıldır hucur şekilini qullanalar. Duyula ki, çoqusı içün qırımtatar tili tek iş aletidir, ayat, soqaq, sevgi ya da fikirler tili degil. Böyle til yaşamay, o, katolik kilselerde qullanılğan latin tiline beñzey”, — tamamlay Osman bey.
Endi tasavvur etiñiz, kütleviy informatsion vastaları, matbuat olsun, elektron vastalar olsun, soqaq tilini qullanmağa başlasa ediler– oqu: farqlı şivelerniñ tili, jargon, duyğular ve qaviy ibareler, surjik tilini… Ya da, meselâ, siyasiy jurnalist sevgi tilinde yazacaq. “Tek fikirler”ge dair ise, ebet, qırımtatar jurnalistlerniñ iç bir vaqıt iç bir fikirleri yoq edi. Ukrain ve rus tilinde laf etken vatandaşlarımızğa yetecekmizmi!
Biz tek birlik, devletçilik tiklenilüvi aqqında arzularnen yaşaymız, qırımtatar tilini “iş aleti” olaraq mantıqsız qullanamız. Çünki bu “alet” bizge pek büyük para ketire. Bilmey ediñizmi?
Endi aqiqatqa baqayıq. Milliy KİV milliy hususiyetlerni taşıylar. Qırımtatar KİV – edebiy qırımtatar tiliniñ saqlanıluvını ve inkişafını devam etmekniñ, öz tarihı, medeniyeti araştıruvnıñ yekâne imkânıdır; bu, qırımtatar halqınıñ temsil qurumları – Meclis-Qurultaynıñ işi aqqında tafsilâtlı malümat; bu, dinge alıştıruv – islamğa; bu, halqnıñ minberi; tuvğan qırımtatar tiliniñ er arifi, er sesi qıymetli olğan aqiqiy vatanperverlerniñ dostları; sürügnlik faciasınen taqdirleri bozulğan biñlernen qart insanlarnıñ ikâyeleri, olar bu adaletsizlikten büyük stres qazandılar, mayıs 44-cı senesi qapılarını qaqıp, askerler evlerine kirgenlerini, Vatanlarını tutıp alğanlarını, yabancı ülkelerge alıp ketkenlerini tarif etkende, ağlaylar.
Belki, bu, o qadar meraqlı degildir, amma başqa şeyimiz yoq. Olar abunecilerimiz, oquyıcılarımız, diñleyicileirmiz, seyircilerimizdir.
Milliy matbuatnıñ para ile teminlev meselesine asıl da toqunmaymız. Öyle de añlaşıla.
Em de bu “hucur” tilde tek halqımızğa añlayışlı olğan pek çoq meraqlı şeyler eşitmek ve oqumaq mümkün.
Bugünki milliy matbuatnıñ tili cenkten evel ve cenk yılları Qırımda çıqqan “Qızıl Qrım” ve “Azat Qrım” gazetalarnıñ tilinden az farqlana. Yani, çoq yıllıq sürgünlikten soñ halqımız öz tilini evelki şekilde saqlap oldı. Bu, sürgünlikte çalışqan ve Qırımda çalışmaqnı devam etken qırımtatar jurnalistlerniñ qazançı degilmi?
Resmiy qırımtatar tili, yani vesiqalar, qararlar (meselâ, Quurltay qararları), tercimeler tili ağır ve añlaşılmağan olğanınen razı olmaq mümkün. Malümatnı rus tilli menbalardan qolay almağa mümkün de. Bütün mesele şunda ki, tilimizni sevemizmi, duyamızmı, bu tilde laf etmege, oqumağa isteymizmi, niayet, ana tilinde “Qırım” gazetasını oqucamızmı, ve öz oquvımıznen ve abune olmamıznen qırımtatar tiliniñ saqlanuvına öz issemizmi qoşacaqmızmı.
Yuqarıda aytılğan intervyuda O.Paşayev ayta: “Soñki on yıl içinde qırımtatar jurnalistikası aqqında aytmağa maña qıyın, çünki içki esnaslarnı bilmeyim”. Bu yerde razı olmaq mümkün. “Avdet”niñ birinci saifeisne çıqarılğan onıñ fikiri bunı isbatlay.
“Qırım” gazetasınıñ
jurnalistleri.