Belli yazıcı Mihail Bulgakov yaza edi ki, közler – müim şey, barometr kibi: er şey körüne, kimniñ canında büyük qurulıq, kim iç bir vaqıt çızmanıñ ucunı qaburğağa tıqmaz, kim ise özü er şeyden qorqa.
Köz vastasıne biz 90% malümatnı alamız, bunıñ içün de er vaqıt közlerge muqayt olmağa ve profilaktika keçirmege kerek. Çünki közkerge zarar ketirgen pek çoq hastalıqlar bar. Bazılarında patologiya közniñ özünde ola, başqalarında endi olğan hastalıqlardan ağırlaşmalar közge keçe. Köz hastalıqlarnı oftalmologlar ögreneler. Qırımda bir qaç yüz oftalmologlar bar, amma tek bir qaçnıñ adları bellidir. Bütün Ukrainada ve çetel memleketlerde aliy dereceli ekim-oftalmolog İslâm İbraimovnıñ adı köz hastalıqlarnı keçirgenlerniñ çoqusına bellidir.
İslâm ağa ziyalıalr ailesinde dünyağa keldi: babası – müendis, anası – ekim. Daa balalıqta o, ekim olmaq qararına kele. Tıbbiyet universitetiniñ 4 kursunda oquğanda, o, oftalmologiyanı seçe.
Qırımğa 1987 senesi köçe, birden iş tapıp olmadı. Amma ep bir aynı sene Canköy şeerinde işke kirip ola. Sübette oña berilgen birinci sual “Qırımğa ne içün keldiñ? Vatanıñ Özbekistan” edi. İslâm İbraimov qayd etkeni kibi, bu sual o vaqıt içün lâyıq edi. İşte yahşı mutehassıs olğanını isbatlamağa mecbur edi. Yazıq ki, er bir cemiyetniñ stereotipleir bar: hasta cemiyette – hasta stereotipler. İslâm ağanıñ fikirine köre, yañı cemiyetke tüşkende, insan yañı etrafqa alışmaq kerek, çünki cemiyet insanğa alışqanını tasavvur etmege ağırdır. Demek, öz mutehassıslığını isbat eterek, İslâm Rustemoviç cemiyetke onıñ lâyıq azası olğanını köstere edi. “İş pek ağır edi, birisi işke çıqamağanda, asıl da parçalanmağa mecbur edim”, — hatırlay İslâm ağa.
Şimdi İslâm ağa qayd ete ki, rayon hastahanesindeki iş oña nasıl tesir etti, o, yahşı mektep ve ameliyat edi: “Bu, şimdi yaş mutehassıslarğa yetişmegen şey ve olarnıñ çalışmağa istemegen yeridir, yazıq. Tamam rayon hastahanesindeki iş, iç olmağanda 2-3 yıl, çoq şeyge ögrete”. Aqmescitte klinik ordinaturasına kiriş ve Qırımnıñ baş okulisti Lübov Yarışeva ile tanışüv büyük rol oynadı. “O, meni oftalmolog yaptı. O, meni oblast hastahanesine işke alıp, er şeyni ögretti. Bu insanğa pek minnetdarım. Onıñ yardımı olmasa edi, ileride zenaatım ile bağlı taqdirim nasıl olur edi, bilmeyim. 90-cı senelerniñ başı ve qırımtatarlarğa munasebet ağır edi. Lübov Mihaylovna menim içün Qırımda oftalmologiyanı açtı”, — tarif ete ekim.
Birinci ameliyatnı İslâm ağa internaturanıñ beşinci ayında Taşkent vilâyet hastahanesinde yaptı – glaukoma operatsiyası (glaukoma – köz basımnıñ bozulması). “Zemaneviy şaraitlerge baqsaq, pek sade operatsiya edi, amma o vaqıt pek qorqunçlı edi, qollar titrey ediler. Bugün yañı usullar peyda oldı, operatsiyanı başqacasına keçireler. Esasen, opeatsiyalar ambulator tarzda keçirileler: operatsiyadan soñ, eger ağırlaşmalar olmasa, insan evge kete bile”, — tarif ete ekim.
Şimdi oña ağır köz hastalıqları olğan insanlar muracaat eteler. Olardan birisi 25 yaşındaki qız edi, 90-cı senelerniñ soñunda oña unikal operatsiya yapqan ediler – közniñ içine köz bebegine linza qoyulğan edi. Qıznıñ közleri pek zayıf köre ediler: 20 dioptriyalı közlük kiye edi. Oña yrdım ete bilecek yekâne insanğa, İslâm İbraimovğa keldi. Ekim Qırımda evel iç yapılmağan operatsiyanı yaptı. Er şey yahşı keçti.
Er yıl İslâm ağa oftalmologlar kongresslerini ziyaret ete, anda yañı usullarnen ve aletlernen tanışa bile: “Er bir operatisya unikaldir, dünayda yürip, farqlı ekimlerniñ usullarınen tanış olmağa kerek ola. Dünya tendentsiyalrnı bilmek kerekim”.
Öz işniñ mutehassısı olaraq İslâm ağa saya ki, böyle kibi tedbirler yaş mutehassıslar içün müimdir, olarğa baqmaq, ögrenmek kerek – bunsız ne cerrah, ne terapevt olmaz. Ekim añlay ki, maliye tarafı da soñki yerde degil (bugün buña para ödemek kerek), amma alınğan bilgiler yahşı esasnı teşkil eteler.
Er yıl 15 intern-oftalmolog çıqaralr, olardan zanaat boyunca episi çalışmay. Farqlı nesillerniñ mezunlarını teñeştirgende, İslâm ağa kontrastnı köre. “Hatırlayım ki, internaturanı keçkenimizde, biz dört oftalmolog edik ve er kün nevbetçilikke bara edik. Kelmege istememek, qaçırmaq ya da kelmemek kibi fikirler aqılımıznıñ ucuna bile kelmey edi. Bir-birimiznen añlaşıp, nevbetçilikke kele edik. Şimdi çoqusı qatnamay, — dey İslâm ağa. – İnsan özü oqumağa istemek kerek, ne qadar istese de oca talebeni mecbur etip olamay. Yazıq ki, insan – er vaqıt istegende kerekli malümat ile toldurılğan fleşka degil: ekimnen beraber bütün kün tursa bile, istemese, iç bir şey ögrenemez”.
İslâm ağanıñ ayat şiarı – insan öz yolunı özü tapmaq kerek. Balalarğa dair de saya ki, terbiyelevde sertlik balanıñ icadiy istidatlarını bastıra bile. Büyük oğluna zenaatını seçmege imkânını berdi, amma qan tarttı ve oğlu babasınıñ yolundan ketip cerrah zenaatını seçti. Babası oquvğa azırlığında yardım etti, amma universitet işleirne kirişmey. Küçük oğlunen büyük insannen kibi laf ete, öz hatalarını talıl etmege ögrenip, kelecekte olarnı tekrarlamasın, dep. Babası qayd etkeni kibi, kontrol kerek, amma despotizmge qarşı.
Böyle meşğul insannıñ raatlanmağa vaqıtı yoq kibi körüne bile. Amma öyle degil, İslâm ağa divanda yatıp televizor baqıp, raatlanmağa sevmey. Bu areketli insan, farq etmez – sport, temizlev işleri, teşkiliy iş – eñ esası bir şey yapmaq, arekette olmaq. Futboldan dünya çempionatını da diqqatsız qaldırmadı. “Almaniya taqımını tuta eidm, çünki olarnıñ ayat tarzlarını, doğrulıqlarını, talapkârlıqlarını begenem. Bir de bir hata yapsalar, bağından yeñilmege başlasalar bile, soñra oyunlarını tüzeteler, quvetleştireler. Finalda ise Gollandiya taqımını tuta eidm, çünki o, İspaniyadan zayıf edi. Er vaqıt zayıfça olğan taqımlarnı tutam, çünki küçlü taqımlar özleri çıqarlar”, — tarif ete ekim.
“İnsan ayatta öz yerini tapmaq kerek. Men çastlı edim, başından oftalmologiyağa ketip, anda da qaldım. Menden de bahtlı insan yoq”, — tebessüm ile dedi İslâm ağa.
Zarema Ibraim