Esma Almalı
Yaşlarımıznıñ büyük qısmı siyasetten çetleşkeni, siyasiy saada aslı bilgi olmağanı, akimiyetke işançsızlıq, siyasiy esnaslalarğa lãqaydlıq- yaşlarnıñ siyasiy hayatta ğayet passiv olğanlarınıñ sebepleridir.
Küçük bir sorav keçirip, yaşlarnı kelecek saylavlar aqqında fikirlerinen meraqlanır ekenim, şunı aytmaq mümkün ki, qırımtatar yaşlarınıñ bir qısmı siyasetnen aslı alıp berecekleri yoq. Çoqusı studentlerniñ saylavlar olacaqlarından haberleri bile yoq edi. Bunıñ sebebi devletimizde saylavlar ğayet sıq olğanındandır belki. Amma bu daa çoq üyken nesilge ait ola bilir. Etraftaki balabandan -balaban banner, bigbordlar, çoqtan- çoq reklama, beyannamelerni körip, saylavlar kelecegini añlamamaq imkãnsızdır. Televizorda siyasiy reklamalar, haberler, gazetteki ilãnlar çette tursın.
Bundan soñ da biz yaramay yaşaymız dep, bizni aldatalar dep şikãyet etemiz. Eñ faal olmaq kerek sakinler demokratik cemaatnıñ esaslarından biri- saylavlarğa böyle pervasız baqsa, daa ne aytmaq mümkün. Şahsiy hayatta problemler çoq dep sebep tapmaq eñ azdan külgünçlidir, çünki aslı er birimizniñ saylavından bu problemleriniñ çezilmesi de bağlıdır.
Böyle kibi passivlik totalitar cemiyetinde üküm sürgen formal, köz boyama saylavlarına ketire bilecegini köz ögüne ketirmege bile qorqunçlıdır. O vaqıtta saylamaq içün tek bir soyadını teklif ete ediler. Bu soyadını ya da aslı da silmek, ya da oña rey bermek qala edi. Birinci variantta ise bozuq bülleten dep tanıla edi.
Bizde de bir siyasiy küç qalsa, aynı vaziyet qurula bilir. Bu küç Qırım ealisine nasıl tesir etkenine mezkür firqanıñ soñ derece çoq olğan reklamasına köre qıymet kesmek mümkün.
18-30 yaşında olğan gençlerniñ bir qısmı saylamağa lãyıq siyasiy küç olmağanı ve memlekette ep bir bir şey deñişmegenini bildirdiler. Amma olarğa qırımtatarlar aqqında sual bergende, yaşlar, ya ne, qırımtatarlar bir de bir firqağa kirelermi ve olarğa rey bermek mümkünmi? dep ayrette qalalar. Böyle kibi gençlerge ne istesen qandırmaq mümkün. Yahşı da böyle kibiler çoq degil.
Digerleri ise siyasetke aslı da diqqat etmeyip, ondan fayda yoq dep sayalar. Aynı bu gruppağa saylavlar müsülman cemiyetine kerek degil dep tüşüngen insanlarnı qoşmaq mümkün. Amma ‘sen siyasetnen oğraşmasañ, o sennen oğraşır’ degen lafnı unutmamaq kerek. İnsanlar passiv olsa, cemiyette tüşkünlik peyda ola, insanlarnen idare etmege qolay ola. Amma aslı demokratik cemiyette halq saylağan insanlar arqalı idare etmek kerektir. İslam cehetinden ise saylavlarğa baqsaq, şunı aytmaq kerek ki, biz şimdi demokratik devlette yaşaymız ve öz saylav haqqınen qullanmamaq eñ azdan mantıqsızdır. Ebet, müsülman olmağanlardan akimni saylamaq- haram sayılır, amma bu saylavlarda akim degil de, yerli akimiyet organları saylanılacaq. Öz reylerimizni berip, biz bir insan ya da insan gruppasını tayin etemiz ki, olar bizim menfaatlarımıznı qorçalacaqlar. Biz ise bu insanlarnıñ işlerini körecekmiz, olarnıñ areketlerini begengenlerimizni, ya da begenmegenimizni bildire bilemiz. Biz atta öz namzetimizni köstere bilemiz. Onıñ içün yaşlarımız eski qanunlarğa, adaletsizlikke şikãyet etmek degil de, yañılıqnı kirsetmek, kerek olmağan ve doğru olmağan şeylerni yoq etmek içün ğayret köstermeliler. Eñ sadesinden başlamaq mümkün: öz vatandaşlıq mevamıñıznı belgilemektir. Qırımtatarlar arasında öz vatandaşlıq rölüni añlağan, yaşağan cemiyetniñ kelecegine pervasız baqmağan yaşlarımız olğanı pek quvançlıdır.
‘Qırımtatarlar arasında faal yaşlar çoq olmağanından yazıqsınam. Amma aslı da tasilli, aqqıllı, tüşüngen gençlerimiz de çoq. Olardan Qırımımıznıñ kelecegi bağlıdır. Bir çoqları olardan bir şey bağlı degil dep sayalar, amma kerçekte öyle degil. Men bunu öz misalimde añladım. Sizni rahatsızlağan şeylerni bildirmek kerek. Siz kibi tüşüngenler ille tapılır ve çezilmesi imkãnsız körüngen şeyler çezile bilir. Er vaqıt faal olmaq kerek, çünki kelecegimizni ve balalarımıznıñ kelecegini tek israrlı ğayret ile qurmaq mümkün olur. Mına men meselã, eñ sadesinden başladım: köy şurasında çalışmağa qarar berdim. Kelecek saylavlarda men Saq şurasınıñ Geroy köyü şurasınıñ deputatına namzet olaraq iştirak etecem. Keçip olsam bu mevamımdan halqımıznıñ tiklenilmesi içün çalışacam’- qırımtatar faal mevamınıñ misali (Ayder Acimambetov).
Deputatlar namzetleri arasında ve zaten siyasetnen meraqlanğan insanlar arasında yaşlar olğanı bayağı quvandıra. Cemiyet akimiyetniñ faaliyetini nezaret etmek kerek. Bunu ise yaşlar yapmasa kim yapacaq?