Men, Abilkerim Velilâyev, Qırımdaki tamır halqınıñ temsilcisi, milletim – qırımtatar, pasportqa köre 1936 senesiniñ (doğmamnıñ aqiqiy senesi — 1934) 21 mart künü Qırım ASSR Qarasuvbazar rayonınıñ Başi (Golovanovka) köyünde doğdım. Sürgünlik vaqıtında ailemiz doquz candan ibaret edi: Babam – Ebubekir Velilâyev, 1894 d.s.; anam – Abibe Velilâyeva, 1900 d.s.; tatam – Gülzar Velilâyeva, 1928 d.s.; tatam – Nasiya Velilâyeva, 1930 d.s.; tatam – Rabiya Velilâyeva, 1932 d.s.; qardaşım – Abilvaid Velilâyev, 1938 d.s.; qardaşım – Gülnar Velilâyeva, 1941 d.s.; qardaşım – Gülnaye Velilâyeva, 1943 d.s.
1944 senesi 18 mayıs künü, er kes daa yuqlağanda, ellerinde silâ olğan askerler evimizge atılıp kirdiler ve sürgün eteceklerimizni ayttılar. Toplanmaq içün 15 daqiqa berdiler. Er kesten çoq babam şaşmaladı, o yaramay eşite edi. O – Birinci cian cenkiniñ iştirakçisi. Daa 1914 senesi ezik olunğan edi (kontuziya), aman-aman saşır oldı. Anam bizni kiyindirgence, babam Quran ve başqa din kitaplarını aldı. Anam ve ağa-tatalarım aş topladılar. Askerler bizni, cinayetcilerni kibi, silâ altında kolhoz azbarına alıp kettiler.
Cenkten evel babam kolhozda tütünci-brigadir olıp çalıştı. Anam kolhozcı olıp çallıştı. Büyük azbarımız bar edi: ev, ayvan, quşalar içün aranlar, at ahırımız bar edi. Er şey saipsiz qaldı. Askerler bizni evimizge endi yollamay ediler. Epimizni “studebekkerler” kelmegence kolhoz azbarında tuttılar. Yuk maşinaları kelgende, bizni tez olarğa yüklediler ve Qarasuvbazar tarafına alıp kettiler. Aqşamğa Seyitlerge keldik. Stantsiyada bizni mal vagonlı eşelon bekley edi, bizni anda malnı kibi yüklediler. Qaranıq olğan soñ, sostavımız şarqqa yol aldı…
18 kün yol devamında farqlı şeyler olğan edi. Vagonımızda bir qartanay ölgen edi, onı demiryolnıñ yanında kömdiler. Qomşu vagonda oğlançıq doğğan edi. Trenden qalğanlar da ola edi. Alâ bugün közüm ögünde: stantsiyarından birinde anam ve daa başqa qadınlar ocaq yaqıp, qazan asqan ediler. Aynı bu vaqıt yanlarından bir qadın asker ve daa bir qaç erker askerler keçe ediler, ocaq yanına kelip, qadın bütün küçünen qazannı tepti…
Ömürimdeki eñ qorqunç adise ise daa sürgünlikten evel, sovet ordusı kelip, Vatanımnı — Qırımnı alman faşistlerinden azat etkende, olıp keçken edi. 1944 senesi aprelniñ başında köyümni de azat etken ediler. Bütün kün köyümizniñ sakinleri, qartlar, qadınlar ve balalar çiçekler ile askerlerni qarşılay ediler. Aqşamğa daa bir kolonna kelgen edi. 8-10 asker ofitser ile kolonnadan ayırılıp, evimizge taba keldiler, çünki evimiz köyüniñ çetinde yerleşe edi. Evge kirdiler. Olardan birisi er kesten çoq laf ete edi, ğaliba, komandir edi. O sallana edi ve babamdan raqı soray edi. Babam müsülmanlarğa raqı içmege günah olğanını ve onıñ içün evimizde raqı olmağanını añlatmağa tırıştı. Açuvlanğan asker babamnıñ ağızına pıştavnı tıqtı. Askerlerine ise evni aqtarıp raqı qıdırmasını emir etti. Biz ağlap otura edik, babamıznı öldürerler dep, qorqa edik. Aqtarmanıñ neticasinen memnün olmayıp,babamnı endi öldürmege azırlana edi. Çastımızğa, qomşulardan biri bir şişe raqı ketirdi. Raqını körip, “qaraman” bardaqnı toldurıp quruttı. Bir qaç daqiqadan soñ ise masadan başını bile köterip olamadı, sarğoşlanıp, yuqlap qaldı. Aynı bu vaqıt yolbaşçılardan biri peyda oldı ve emir etti:” “Bu domuznı kerekli yerge alıp ketiñiz!”
Amma eñ adaletsiz şey şunda ki, ağızına pıştav tıqılğan insannıñ bunı körgen eki oğlu da, Muslim ve Ablâtif, faşizmge qarşı Sovet ordusınıñ sıralarında cenkleştiler. Muslim, Moskva mudafaasınıñ iştirakçisi, 1945 senesi Varşava alınmasında cenkleşecek, Ablâtif ise öz tankı ile “Kursk dugası”nda yanacaq. Bu birisiniñ aqılına bile kelmey edi… Genodtsid degilmi?
18 künden soñ, 1944 senesiniñ 4 iyun künü sostavımız USSR Fergana vilâyetiniñ Kokand şeerine kelip çıqtı. Bizni ammamğa alıp bardılar, soñ biz öz dizenfitsirlengen urbalarımızğa kiyindik. Bizni arabalarğa yüklediler ve kişlaklarğa alıp kettiler. Biz Kokanddan 9 kilometr uzaqlığında yerleşken Telman adına kolhazğa tüşken edik. Ailemizni tavansız, tabansız, qapınıñ qoyulacaq eki yeri ile bir odada yerleştirdiler. On insan, biz bir büyük odada yaşay edik. Ava arareti talda 40-45 derecede edi. Nefes almaq çaresi yoq edi.Er kün sıcaq ve suvuqtan birisi öle edi. Balalar yemiş aşap toyıp, artından suv içip, öle ediler. Er kün bir qaç ölü…
Büyüklerniñ episi kolhozda çalışa edi. Balalar – öz-özünen, amma aş qıdıruvınen meşğul ediler. Bir kere biz, balalar, boğday toplanılğan soñ, başaqlar qıdırmağa kettik. Men eñ büyügi edim. Sığırlarnıñ otlağan tarlasında ketkende, Şevhiye degen qızçıq yaramay oldı, yerge oturdı. Qustı, soñ qan tükürmege başladı. Öksürik toqtağan soñ, men onı kötermege istedim. O, turıp olamay edi, ve onı bu yerde ölmege qaldırmaq rica ete edi. Biraz yengilce olğan soñ, men onı köterip, kişlakqa alıp kettim. Anda anası ile yaşağan evge onı ketirdim. Olar ekisi yaşay ediler, başqa birisi yoq edi. Babası da cebede edi.Biz evge kelgende o, daa sağ edi, amma Şevhiye öldi, onıñ hasta anası buna dayanmadı… Olarnı beraber kömdiler.
Qış yaqınlaşa edi, ve biz babamnen ağaç azırlamağa başladıq. Babam quru ağaçlarnı yaqa edi, olarnı evge sürekley alıp kete edik. Biraz ağaç özümizge qaldıra edik, qalğanını şeerge satılıqqa alıp kete edik. Men, on yaşındaki oğlan, arqama bir bağ ağaç yüklep doquz kilometr uzaqlıqta olğan bazarğa alıp kete edim. Bütün qışnı böyle keçire edik. Ağaçnıñ fiyatı — 50-60 kümüş, ötmekniñ kilosı ise 100-120 kümüş tura edi.
45-ci senesiniñ soñunda cenkten ağam leytenant vazifesinde qayttı. Ekinci kün komendaturadan kelip, onı uçötqa qoydılar. O, şeerde işke kirdi, amma bizni özüne alıp olamay edi – izin bermey ediler. Eki ay keçti, babam içterlemenen (brişnoy tif) hastalandı, altı kün çekişti, edinci kün öldi. Babanı kömdik, anam hastalandı.Çırayı qaçqan edi. Bir kün gece ağam yük maşinasınen kelip, izin berilmegenine baqmadan, bizni şeerge alıp ketti.
Şeer ayatı, köydekisine baqqanda, pek ağır edi. Bütün şeylerde “qırım hainleri”ni qabaatlay ediler. Komendant rejimi ise? Bu bizim içün endi aqaret edi. Er komendant özcesine qutura edi. Bazıda bütün kün nevbette turmaq mecbur edik. Ve bir söz bile aytıp olmay edik, 15 künge qapata ediler. Er bir “qırım haini” er ay qayd olunmaq kerek edi. 55-ci sene meni Sovet Ordusına çağırttılar. Üç yıl hızmet etip, men evge anama qayttım.
Vatanğa, Qırımğa,1992 senesi oktâbr! Bunı men, belki, bütün ömür bekledim…