Ramiz Netovkinniñ sanatı – halqnıñ em quvançını, em ficiasını körgen bir anda çalarğan evler ve azbarlar, — tayanç qıdırğan yüzüm çubuqları kibi, insanlarğa uzanalar, yaşayışniñ nazikligini tarif eterek, vicdanlı olmağa çağıralar. Allah ustağa büyük istidat ve Qırım dağlarınıñ ufuğı artına uçıp, Ramiz Netovkinniñ yarıq istidatını resimge qoymaq içün, qaytqan qanat bağışladı.
Ayder Aliyev
Qırım hayal kibi
Ramiz Netovkinniñ icadınıñ esas mevzusı Qırım yarımadasınıñ tabiatı ve mimarcılığınen bağlı. Aqmescit bediy oquv yurtunı bitirgen soñ, santta öz esas mevzusını taptı, icadiy qıdıruvğa vaqıt coymadan. Bunıñ episi balalıqtan başlana, ana-babası Vatandan uzaq olıp, Qırım aqqında çoq tarif ete ediler, Ramiz de bu acayıp diyarnı tasavur ete edi. Bu teesuratlar, gençlikte Qırım ziyaretleri ve ressamcılıqqa aveskârlıq ressamnı Qırım mevzusın aalıp keldiler. O vaqıt şekillengen ressamnıñ içki dünyası, onıñ ruhiy vaziyeti tasviriy sanatta ifade vastasını taptı, alınğan bilgiler ise istidatnıñ açılmasına esas qoydı.
Ustanıñ birinci işleri qaralı-beyazlı variantta yapılğan ediler. Olar keçmişniñ abidelerine – bir vaqıtları içinde ömür keçken Qırımnıñ unutılğan köşelerine sevgi duyula. Olarda dünyanıñ şiiriy körünilmesi duyula, keçken yıllar hronikası fotokamera ya da video apparatura ile degil de, fırça ve boya ile yazıla edi. Resimde aqiqiy obyektler yaratıp, kompozitsion ifadelik içün ressam ösümliklerni de kirsete edi. Ressam Qırımnıñ dülberligini özcesine añlap, onı detaller yardımınen köstere. Resimniñ bu impulsiv tarzı, gırcıva kibi, toqulğan ve qıymetli olıp, eserde obrazlı yonelişni ve felsefeli terenlikni bildire. Tabiat ve milliy mimarcılığınıñ uyğunlı birleşmesi grafik eserlerde qadimiy vaqıttan kelgen düdük nağmesi kibidir.
Ressam “Tavriya”, “Dolâ” neşriyatlarında çıqqan bir sıra kitaplar içün resimler ve illüstratsiyalar yarattı, “Qasevet” mecmuasında defalarca basılğan edi. Ressamnıñ icadında yañı devir başlana, resimlerinde renk qullana. Oña ait kâğıt, tuş tehnikasına akvarel ve qarışıq tehnika qoşa. Netovkinniñ çoqyıllıq icadiy devri içinde Netovkin farqlı tehnikalar ile yüzlernen resim yarattı, olardan çoqusı “Kete yatqan Qırım”, “Bahçisaray canım menim”, “Çal Aluşta”, “Kastamonu” kibi belli mevzu altında birleştirildiler, tuvğan Qarasuvbazarına da bağışlanğan bir sıra grafik işler yaratıldı. Çoqusı grafik seriyalarda insan bulunmay, amma kompozitsion ifadeligine farqlı rakurslar, mimarcılığınıñ büyük siluetleri ve ösümlik dünayası yardımınen irişile. Resimlerdeki boş aralıqlar ve evler özüne çekeler, olarda lirik ve facialı notalar, ressamnıñ ruhiy vaziyetiniñ qısımları duyula.
D. Cankozzi
.
Tuvğan evi
Ramiz Netovkinniñ Türkiyege ketmezden bir kün evel Qarasuvbazarğa onı ziyaret etmege kettim. Oña Sudaktaki kitaphanesi içün kataloglar, bukletler ve İ.Zaatovnıñ qırımtatar ressamlar albomını ketirdim. Körüşüvimizge pek quvandı. Sağlığı yahşı olmasa bile, köstermey edi, daa doğrusı bu aqqında tüşünmey edi ve büyük optimizm ile öz icadiy planları aqqında tarif ete edi. Bu unutılmaz künü çoq sübetleşken edik. Ramiz öz azbarını kösterdi, er köşeçigi aqqında tarif etti. Sevgi ile yüzüm, ahududu, çiçekler aqqında tarif ete edi.
Ustahanesinde de çoq sübetleştik, er şey öz yerinde tura edi, boya, tuş… Bütün işleri raflard atizilgen ediler, mevzu ve tarihına köre qayd etilgen ediler.
Bütün olğan işlerini köstergen edi. Olarnıñ arasında studentlik çağınıñ işleri bile bar edi. Olacaq sergiler içün de işleri azırlanğan ediler. Er sergige Ramiz pek ciddiy azırlana edi.
Biz işlerini baqqance, onıñ merametli apayı Lilâ pek lezzetli yüzüm yaprağı sarmasını pişirdi. Biz Ramiznen aşap, Lilânı maqtay edik.
Lilâ daima yanında edi, üç yıl evelsi Kefede tubdispanserde tedaviylengende, Aqmescitte oftolmologik hastahanesinde … ve Türkiyede, ömrüniñ soñuna qadar yanında edi… Bu qadınnıñ merametligi, sevgisi ve qol tutuvı Ramizni icat etmege ilhamlandıra edi.
Amma, yazıq ki, Allahnıñ emri ile o, bu dünyanı terk etti. Yaşayıştaki onıñ yerini iç kimse alamaz. Özgün, istidatlı ressam, pek alçaqgöñülli, acayıp dost… Yanımızda yetişmeycek. Amma o, keçmiş ve kelecekniñ ressamı olaraq, “Kete yatqan Qırım”, “Eski Qarasuvbazar”, “Şarq Qırım”, “Bahçisaray”, “Aqyar”, “Çal Aluşta”, “Sudaq”, “Eski Qırım” eserleri seriyalarında qalacaq.
Allah rahmet eylesin, sayğılı qardaşım!
İ.Nafiyev, Qırımtatar ressamları birliginiñ reisi
Ramiz Netovkinniñ cenazesi, Qarasuvbazar, 2011 s. 21 iyül
Ramiz Netovkinniñ istidatı yaşağan vaqtında tanılğan edi, ve onıñ işleri dünya ve qırımtatar sanatınıñ asabalığına kirdi.
Ramiz Netovkin 1960 senesi Taşkent vilâyetiniñ Almazar qasabasında doğdı. 1975 s. Qırımğa köçe. 1980 s. N.S. Samokiş adına Aqmescit bediiy oquv yurtuna oqumağa kire. Bekir Çoban-zade adına mukâfatınıñ “Qarasuvbazarnıñ keçmişi, şimdiki vaqtı ve kelecegini aks etken eñ yahşı eser içün” nominatsiyasında laureat. 1983 senesinden vilâyet, cumhuriyet, çetel sergilerniñ iştirakçisi. Şahsiy sergileri Aqmescit, Bahçisaray, Kezlev, Aluşta, Moskva, Tartu (Estoniya), Varşava, Lüblin (Poloniya), Nyu-York, Kastamonı şeerlerine keçirilgen ediler.
Eserleri Amescit bediiy muzeyi, Cumhuriyet Qırımtatar sanatlar muzeyinde, Poloniya, Ukraina, Rusiye, Türkiye, Estoniya, Almaniya, AQŞ’nıñ şahsiy kollektsiyalarında yer almaqtalar.