Strasburgda 5 oktãbrde keçirilgen sessiyada Avropa keñeşiniñ Parlament Assambleyası deputatlarınıñ diqqatını ‘Ukrainada demokratik institutlarınıñ faaliyeti’ serlevalı mesele çekti. Monitoring assambleya komiteti tarafından bu mevzuda azırlanğan rezolütsıya leyhasında Ukrainadaki demokratiyanıñ vaziyetini tenqitke oğratılğan bir sıra maddeler ve vaziyetini eyiliştirmek içün bir qaç tevsiyeler bulunmaqta. Çeşit memleketlerniñ deputatları bu vesiqağa 24 deñişme kirsettiler.
Deputatlar Boris Tsileviç(Latviya), Emanuelis Zingeris(Litva), Françinoy Con-Kal(Şveytsariya), Egidius Vareykis(Estoniya), Sergey Sobolev(Ukraina) ve Ganira Paşayeva (Azerbaycan) tarafından imzalanğan qoşmalar qırımtatarlarnen bağlı edi. Olardan birisinde muellifler Ukraina Yuqarı Şurasını Avropa Keñeşiniñ Venetsıan Komissiyasına 5515 nomeralı ‘ Milliy alãmetine köre sürgün etilgen şahslarnıñ haqları tiklenilmesi aqqında’(muellifi- Ukraina Halq deputatı- M.Cemilev) Ukraina qanun leyhasına huquq cehetinden qıymet kesmek ve soñra eñ yaqın zamanda bu qanunnı qabul etmege çağıra. Ekinci deñiştirüvde ise Ukraina akimiyetine qırımtatar meseleleriniñ çezilmesi boyunca tek bu halq tarafından saylanğan vekilleri ile muzakere etmek tevsiyeleri buluna.
Ukrainada demokratiya meselelerinen bağlı çıqışlarğa 35 deputat, şu cümleden, Ukrainadan 12 ve Rüsiye Federatsıyasından 10 deputat yazıldı. Amma muzakerelerge ayırılğan vaqıt içersinde tek 24 deputat çıqışta bulunıp yetiştirdi. Meraqlısı şunda ki, Ukrainadan kelgen deputatlar öz çıqışlarında Ukraina yolbaşçılığına qarşı em qattı tenqit, em de em de yañı rehberlerge qoltutuv sözleri yañğırasa, Rüsiye deputatları (S.Markov, D.Vãtkin, L.Slutskiy, K.Kosaçev, G.Züganov) ise yañı Ukraina Prezidentini tek maqtap, ‘portaqallarnı’ aşşalay ediler.
Cedvelde 28 yerde turğan Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi Mustafa Cemilev çıqışta bulunıp yetiştirmedi. Amma reisniñ aytqanına köre, er bir deputat öz çıqışlarınıñ metinlerini yazılı şekilde teslim ete bilir ve olar Assambleya tarafından diqqatqa alınır.
Qırımtatarlarğa ait tüzetüvlerni deputatlar adaletli ve esaslı sayıp, aynı zamanda da bu sessiyanıñ mevzusına pek kelişmegenini qayd etip, seslendirilgen suallerni kelecekteki sessiyalarda baqılmasını teklif ettiler. İleride keçirilecek sessiyalarda ise Ukrainada konstitutsıon islãh meseleleri muzakere etilmesi közde tutula.
Qırımtatar halqınıñ vaziyetinen bağlı meseleler Mustafa Cemilev, Maylis Reps AKPA (PASE) Prezidenti Mevlüt Çavuşoğlu ile ayrı körüşüvlerde Ukraina boyunca AKPA (PASE) rezolütsıyası tamamen qabul olunğan soñ daa tafsilãtlı muzakere etildi.
Hatırlatamız ki, 4-8 oktãbr künleri Strasburgda Avropa Keñeşi Parlament Assambleyasınıñ nevbetteki sessiyası keçti.
Meclisniñ matbuat hızmetı
_____________________________________________________________________
Deputat M.Cemilevniñ Avropa Birligi Parlament Assambleyasınıñ sessiyasında çıqış metni
5 oktãbr 2010 senesi, Strasburg şeeri
Ürmetli reis efendi, sayğılı zenaatdaşlarım. Men, menden evel çıqışta bulunğanlar kibi, Renate Volvent ve Maylis Reps hanımlarğa azırlağan maruzaları ve bizge teklif etilgen ‘Ukrainada demokratik institutsıyalarnıñ funktsıanirligi’ rezolütsiya leyhası içün minnetdarlığımnı bildirem.
Fursatnen faydalanıp, meslekdeşlerim- Parlament Assambleyasınıñ azaları, şu cümleden Monitoring komitetniñ azaları ve Avropa Keñeşiniñ Parlament Assambleyasınıñ reisi Çavuşoğlu Mevlüt efendige Qırımnı defalarca ziyaret etip, qırımtatarlarınıñ meselelerine doğrudan doğru muracaat etkenleri içün teşekkürler bildirem.
Men , diger maruzacılar kibi nevbetteki fikirnen tam razım: ‘ İslãhlarnıñ muvafaqiyet ile amelge keçirilmesi tek keniş siyasiy añlaşma ve cemaat desteginiñ esasında mümkün. Bu da öz nevbetinde parlament protseduralar ve demokratik printsilerge riayet etilmesini talap ete.’
Şunu da qayd etmege ister edim ki, demokratiyanen qanuncılıq, musaviylik, azatlıq, milletlerniñ özlerini tayin etmesine haqları ve insan haqları kibi bir sıra esas degerlikler bağlıdır.
Demokratiyanıñ bu ve diger degerlikler ile aynı seviyede devletniñ er bir vatandaşı serbest qullana bilmeli. Cemaatnıñ evelki tarihiy inkişafından dolayı etnik ya da diger alãmetine köre insanlarnı bölgen sebepler saqlanılsa, devlet bu sebeplerni mümkün olğanı qadar tez şekilde yoq etmek kerek.
Yoqsa, nasıl demokratiya aqqında laf yürsetmek mümkün?
Mustaqil Ukrainağa SSSRden miras olaraq, kommunistik rejimi tarafından amelge keçirilgen cinayetlerniñ aqibeti olğan bir sıra mürekkep, alã daa çezilmegen meseleler qaldı.
Qırımtatar halqı 1944 senesi 18 mayısta Qırımdan sürgün etilgen edi ve XX asırnıñ 80 senelerine qadar ğurbetlikte zorbalıq altında buluna edi.
Bu yüksek minberden qırımtatarlarnıñ avdet ve abadanlaşması içün şaraitler doğurmasında Ukraina devletiniñ rölü bayağı emiyetli olğanını qayd etip, aynı zamanda diqqatıñıznı şuña celp etmege ister edim ki, Ukrainada qırımtatar halqınıñ haqları tam manada tiklenilmesi içün kompleks ve sistemli yöneliş yoq, avdet esnası ve berbat etici facianıñ aqibetleriniñ yoq etüvi qanuniy cehetinden temin etilmey.
Bu yerde şunı hatırlatmaq ister edim ki, 2000 senesi 5 aprelde biz № 1455 nomeralı ‘ Qırımtatarlarınıñ avdeti ve integratsıyası’ serlevalı tevsiyeni qabul etken edik. Amma onıñ bir çoq maddeleri Ukrainada öyle de amelge keçirilmedi.
Sürgün etilgen yerlerde çoq yıllar yaşayıştan Vatanına qaytayatqan qırımtatar halqınıñ haqlarını tiklev meselesi Avropa Keñeşi Parlament Assambleyasınıñ diqqatını ayrıca çekmek zarurlığında eminim.
Ürmetli zenaatdaşlar, demokratiya printsıpleri aynı seviyede çoqmilletli ukrain cemiyetniñ bir serbest demokratik Ukrainada yaşamaq ve inkişaf etmek arzusınen birleşken er bir azasına ait olğanınen razı olacağıñızğa da şübhem yoq. ‘Vatandaş cemiyeti’ 5 tarihlı maddege 23 ve 24 nomeralı tüzetüvler kirsetken deputatlar gruppası, er alda, da aynı fikirde ediler. Bu böyle deñişmelerdir:
22 nomeralı tüzetüv. 7.5.2. paragraftan soñ nevbetteki maddeni qoşmaq: ‘ Ukraina Yuqarı Şurasına Venitsian Komissiyası tarafından baqılması içün ‘Milliy alãmetine köre sürgün etilgen şahslarnıñ tiklenilmesi aqqında’ qanun leyhasını yollamaq ve Venetsıan Komissiyası ileride kirsetecek qaydlar ve tevsiyelerni közge alaraq, mezkür qanunnıñ yaqın zamanda qabul olunmasına destek köstermek’.
24 nomeralı tüzetüv. Kene 7.5.2. paragraftan soñ nevbetteki maddeni qoşmaq: ‘Akimiyet organlarını qırımtatarlar ile vekilleri arqalı, doğrudan doğru, ya da özleri tarafından saylanılğanlar yardımınen daimiy munasebette bulunmasına davet etmek’.
Bu ğayet emiyetli bir tüzetüvdir. Çünki prezidentniñ yañı 2010 senesi 26 avgust tarihlı fermanına binaen qırımtatar meseleleri boyunca akimiyetnen munasebette bulunmağa haqqı olğan qırımtatar halqınıñ vekillerini halq özü degil de, devletniñ prezidenti tayin etecek. Böyle hucur şey iç bir demokratik memlekette yer almamalı.
Diqqatıñiz içün sağ oluñiz!