Yelena Bonnerniñ vefatı munasebetinen Qırımtatar Milliy Meclisniñ taziyesi
18 iyun künü Bostonda (AQŞ) 89 yaşında olğan belli uquqqoruyıcı, belli cemaat erbabı, demokratiya inkişafı içün küreşçi, akademik Andrey Sahrovnıñ apayı ve arqadaşı Yelena Bonner vefat etti.
Sovet Birliginiñ ketirgen XX asırnıñ bütün içtimaiy-siyasiy kataklizmlerden keçken bu cesür qadın öz yataında çoq sıñavlardan keçti. 14 yaşında olğanda, öksüz qala: babasını 1937 senesi mayısta apiske alıp, 1938 senesi fevralde qurşunğa tizeler, anası ayatınıñ 8 yılını lagerlerde keçirip, tek 1946 senesi azat oluna.
Cenk başlağanınen Yelena Bonner öz istegi ile cebege kete, 1945 senesi avgustta tıbbiyet hızmetiniñ leytenantı unvanında ekinci gruppa saqatı olıp (kontuziya neticesinde bir közü körmey edi, ekincisi – pek zayıf), cenkten qayta.
Cenkten soñ, Yelena Bonner Leningrad tıbbiyet institutını bitire, sağlıq qorçalavı sistemasında çalışqan edi, aynı vaqıtta edebiyet faaliyetinen oğraşa edi, eserleri “Neva”, “Yunost”, “Literaturnaya gazeta” kibi mecmua-gazetalarında bastırıla ediler.
1965 senesi Yelena Bonner Kommunistik partiyasına qabul oluna, amma 1968 senesi küz vaqialarından soñ, yapqanını yañlış sayıp, partiyadan çıqa.
1972 senesi yanvarde Saharov Andrey Dmitriyeviç ile evlene. Saharovnen 1970 senesi Kalugada uquqqoruyıcılar Revolt Pimenov ve Boris Vaylniñ mahkemesi vaqtında tanışqan edi.
60-80-ci seneleriYelena Bonner dissidentlerge qarşı mahkemelerge naralıqnıñ teşebbüsçisi edi, mehkeme işleri aqqında doğru malümatnıñ darqatılmasına yardım ete edi.
1974 senesi Sovet Birliginde siyasiy mabüslerniñ balalarına yardım vaqufını tesis etken edi.
1975 senesi Osloda Nobel Tınçlıq mukâfatı Andrey Sharovğa berilgende, onı temsil ete edi.
Yelena Bonner qırımtatarlarnı qorçalağan Sovet Birliginiñ eñ printsipial uquqqoruyıcılarından biri edi. Qırımtatar halqınıñ hatırasında 1976 senesi Mustafa Cemilevniñ Omsk protsessine Moskvadan aqayı Andrey Saharovnen beraber kelip, köstergen cesürligi daima qalacaq.
Andrey Saharovnıñ 1980 senesi Gorkiyge sürgünliginden soñ ve 1984 senesi mayısta özüniñ apis etilgenine qadar Saharovğa Moskva ve Ğarpnen bağ tutmağa yardım ete edi. 1984 senesi avgust ayında sovet akimiyetini “aqaretlegeni” içün, 5 yılğa Gorkiy şeerine sürgün etile.
Moskva qaytqanda, 1987 senesi akademik Andrey Saharovnen birlikte “Memorial”, “Moskva minberi” kibi içtimaiy birleşmeler ve klublarnıñ teşkil etilmesinde iştirak ete edi.
Andrey Dmitriyeviç Sahrov vefat etken soñ, “Andrey Saharov hatırasınıñ ebediyleştirüvi boyunca içtimaiy komissiya – Saharov fondu” ükümetten tış halqara teşkilâtını tesis etip, yolbaşçısı edi.
Rusiye prezidenti yanında insan aqları boyunca komissiyanıñ azası olıp, rus-çeçen cenki başlağanı içün, 1994 senesi 28 dekabrde komissiyadan çıqa.
BMT yanındaki İnsan aqları halqara birliginiñ müdirler keñeşiniñ azası edi, insan aqları boyunca BMT’nıñ konferentsiyalarında (Vena), İnsan aqları boyunca BMT’nıñ Komissiya sessiyalarında (Jeneva) iştirak etken edi.
1997 senesinden 60-70-ci seneleri demokratik areketlerniñ iştirakçileri tarafından tizilgen “Umumiy areket” Teşebbüs gruppasınıñ azası edi.
Yelena Bonner – akademik Andrey Sharovnıñ faaliyetine ve Sovet Birliginde uquqqoruyıcı areketke bağışlanğan, çoq tillerde çıqqan kitaplarnıñ müellifi, bir sıra Avropa ve Amerika universitetlerniñ uquq doktorı fahriy unvanınıñ, halqara mukâftalarnıñ saibi.
Yelena Bonnerniñ adı qırımtatar halqınıñ hatırasında adaletlik, merametlik ve demokratiya temsili olaraq qalacaq.
Qırımtatar Milliy Meclisi Yelena Bonnerniñ doğmuşları, yaqınları, dostları ve arqadaşlarına teren taziye bildire.
Qırımtatar Milliy Meclisi,
2011 senesi 20 iyun,
Aqmescit ş.
____________________________________________________________________________________________
Qıymetli dostlar
Qırımtatar milliy areketini dünya cemaatçılığına tanıtmaq işinde pek müim rol oynağan qırımtatar halqınıñ dostu Yelena Bonnerniñ uzun hastalıqtan soñra bu dünyanı terk etkenini bilip, pek kederlendik. Milliy areketimizni yaqından taqip etkenler tarafından yahşı bilingen Yelena Bonner ömürarqadaşı Andrey Saharovnen 1976 senesi Mustafa Cemil-oğlunıñ mahkemesinde Mustafa Cemil-oğluna destek köstermek içün Sibiryanıñ Omsk şeerine ketken ediler. Mahkeme zalına kire bilmek içün militsiya hadimleri ile mücadeleleri bütün dünya medyasında yayınlandı ve dünya cemaatçılığı böyle etip qırımtatar milliy davasını daa yaqından tanıdılar.
1980-lerde Yelena Bonnerniñ Massachusetts eyaletinde qızı Tatyananı ziyaret etmek içün kelecegini bilgen soñ, Qırım Fondu adına Fikret Yürter ve men onı ziyaret etip milletimizniñ bu büyük dostuna minnetdarlığımıznı şahsen bildirmek fırsatımız oldı.
Yelena Bonner dostumızğa rahmet, qızı Tatyanağa ve ailesine, oğluna, aqraba ve dostlarına baş sağlığı tileyim. Qırımtatar milliy davasına eñ ağır devrinde köstergen destegini unutmamız. Toprağı bol olsun!
Mübeyin Batu Altan