(Nariman Celãl)
Qırımtatar cemaatçılığınıñ siyasiy, içtimaiy-iqtisadiy, medeniy meselelerini çezmek borclu olğan yerli meclisler öz vazifelerine eda etilmesinde büyük teşkiliy ve maddiy zorluqlar ile rastkeleler. Vatandaşlar çezilmesini rica etken suallerniñ ekseriyeti belli sermiyalar talap etkeninden bu qıyınlıqlar zarur maddiy destek olmağanından kelip çıqa. Bu sebepten yerli meclislerniñ faaliyeti tam ve mahsuldar körünmeyip, yerli öz -özüni idare etüv organlarınıñ nufuzını zayıflaştıra.
Alã daa yerli meclisler faaliyetini maddiy teminlev meselesi sistemli çezilmegeninden bu künge qadar meclis azalarınıñ, ya da sponsorlarınıñ yardımı ile kerçekleştirile edi.
Qırımtatar ealisi içün içtimaiy ve medeniy programmalarını amelge keçirmek içün maddiy teminlev meselesini çezüv yollarından biri- yerli cemaatçılıq azalarından para toplav ile yerli bücetlerni teşkil etmektir. Bu yerde bir bayramnı keçirmek içün aqça toplamaq degil de, konkret planlaştırılğan tedbirlerni amelge keçirmek içün yerli qırımtatar cemaatçılığında daimiy bücet olmasınıñ zarurlığı aqqında söz yürsetile.
Milliy bücet aqqında sual gazeta ve ekspert birleşmelerinde muntazam şekilde muzakere etilgenine baqmadan, bu leyhanıñ amelge keçirilmesi Milliy Qurultay ve Meclis qararlarında çeşit sebeplerden dolayı yer tapmadı.
Mezkür meseleniñ çezüv yollarından bir variantını Mamut-Sultan yerli meclisiniñ azaları teklif eteler.
‘ Ukrainada er eki yıl saylavlar keçe. Bir siyasetçiler kete, digerleri kele. Devlet büceti vaqtında qabul olunmay. Neticede, bizim içtimaiy-turmuş, medeniy- maarif meselelerini çezilmesi içün esas maddiy menba sayılğan sürgün etilgen vatandaşlarınıñ abadanlaştıruv programmaları eda etilmesine sermiya yetmey, meselã, bu sene olğanı kibi. Bu sebepten, bir qaç yıl devamında çezip olamağan problenlerimizge daa yañıları qoşula.’- dep, qayd ete yerli meclis azası, Mamut Sultan köy şurasınıñ deputatı Server Seytumerov.
Onıñ sözlerine köre, yollarnıñ qurulması, mektep ve bala bağçalarınıñ elektro-, gaz-, suv ile teminlevi devlet bücetinden yapılması kerek. Amma er bir köyde o qadar kölemli olmağan ve pek masraflı olmağan meseleler çoq: soqaqlarnıñ tamiri, abadanlaştıruv, soqaqlarda yarıqlıq, müsülman mezarlığınıñ isarlanması ve il. ‘Bu meselelerini çezmek içün pek büyük aqça kerek olmaz, amma aynı olarğa devlet organları diqqat etmeyler,’- qayd ete Server ağa. Bir qaç yıl devamında milliy öz -özüni idare etüv organlarda bücetini meydanğa ketirmek aqqında laflar kete. Amma laflarda öyle de qala. Biz konkret bir medeniy tedbirlerniñ keçirilmesine ve içtimaiy, iqtisadiy meseleleriniñ çezilmesine ayırılacaq öz milliy bücetimizni şekillendirmege tırıştıq. Bu maqsat ile eñ aktual meseleler ve zarur tedbirlerni aks etken tahminiy plan azırlanıldı. Medeniy-kütleviy merasimleriniñ böyle planı er yıl azırlanılacaq ve imkãnımızğa köre amelge keçirilecek. Er yıl men biz Navrez, Hıdırlez, Oraza, Qurban bayramlarını qayd etemiz. Bu sene Mamut-Sultan yerli meclisi medeniy tedbirlek keçirilmesine 10 biñ grv. planlaştırdı. Endi ögümizde bu paralarını toplamaq vazifesi turmaqta. Bütün toplanğan aqçalarını milliy tasil ve medeniyetimizniñ inkişafına sarf etecekmiz ve halq ögünde yazılı şekilde esabat azırlacaqmız.’ Server ağanıñ aytqanına köre, planlaştıruv nasıl tedbirlerge nasıl sermiya kerek olacağını esaplamağa ve közge almağa yardım ete. ‘Bizim Mamut –Sultan köy şurasınıñ icra komiteti ve medeniyet evi ile işbirlikte çalışmağa niyetimiz bar. Çünki öz maddiy bazamız olmağanı içün bazı planlaştırılğan tedbirlerni kerçekleştirmege ağır olur. Ebet, közge alınğan bütün merasimlerni amelge keçirmege öz paralarımız yetmez, amma biz diger maddiy menbalarnı da qıdıracaqmız.’
‘Bu sene avgust ayında biz Tahta-Cami, Eski –Saray, Qamış-Qora ve diger qırımtatar maalleriniñ 20 yıllıq yübeleyini qayd etecekmiz. Bu aqta semetdeşlerimiz arasında laf etkende, bir çoqları göñülden issesini qoşmağa azır olğanlarını kördik. Em de bu göñülli tölemeler 100% bu köyde ilşletilecek. Başta biz er ay 3-5-er grv., ya da bir yıllıq paranı birden cıymağa qararlaştıramız. Mıtlaqqa nezaret organını teşkil etmek kerek. Bu organnıñ azalarını cemaatçılıq özü saylacaq ve o, sermiyalarını masrafını nezaret altında tutıp, esabatlarını talap etecek.’
Server ağanıñ aytqanına köre, bücetniñ şekillenmesi tek maddiy cehetten degil de, maneviy, psihologik tarafından da bayağı faydalı olur. Birinciden, insan özü yaşağan umumiy territoriyanıñ abadanlaştırılması içün paralarını berse, yapılğan işlerge nizamnen, mesüliyetliknen yanaşır, öz tanışlarını, ayle azalarını da böyle munasebet köstermege çağırır. Ekinciden, şahsiy ğayret ve maddiy sermiyalarnı bir umumiy işke sarf etilmesi, insanlarnı birleştire. Üçünciden de, bücetniñ mevcutlığı yerli meclislerge içtimaiy, iqtisadiy, medeniy programmalarını daa yüksek seviyede amelge keçirmege imkãn yaratır ve insanlarnı memnün qaldırır.