“Simferopol” Halqara ava limanına Sovetler Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ adı berilmesi aqqında
Qırım oğlu, SSSR-de nam qazanğan uçucı-sınacı, SSSR-de Devlet mükâfatınıñ saibi, Sovetler birliginiñ eki defa qaramanı Amet-Han Sultannıñ vatan ve dünyaviy grajdanlıq ve arbiy aviatsıyasınıñ inkişafına qoşqan büyük şahsiy issesini, çeşit içtimaiy ve diger teşkilâtları tarafından Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ Yuqarı Şurasına etilgen çoq kereli muracaatlarını, qaramannıñ doğuluvına 90 yıl toluvını közge alaraq, Ukraina Anayasasınıñ 138 maddesi 3 punktına, Qırım Muhtar Cümhüriyeti Anayasasınıñ 21 maddesi ve 26 maddesi 1 punktına köre
Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ
Yuqarı Şurası qarar çıqara:
1. Açıq aktsioner cemiyeti ‘Simferipol’’ halqara ava limanına’ Sovetler birliginiñ eki defa qaramanı Amet-Han Sultannıñ adını bermek.
2. ‘Simferopol’ halqara ava limanınıñ’ böyle tolu adını tasdiqlamaq (rus tilinde): Sovetler Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ adına açıq aktsioner cemiyeti ‘Semfiropol’ Halqara ava limanı’.
3. Açıq aktsioner cemiyeti ‘Semfiropol’ Halqara ava limanı’ nizamnamesine kerekli deñişmelerniñ kirsetilmesini ve bu deñişmeler ile bağlı tedbirlerniñ keçirilmesini temin etmek.
4. Bu qararnı yerine ketirilmesiniñ nezaretini Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ variyet fondınıñ reisi Y.V. Şiminge yüklemek.
5. Bu qarar qabul etilmesi zamanından başlap üküm sürmekte.
Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ Yuqarı Şurasınıñ reisi
V. Konstantinov
Simferopol ş.
__________________________________________________________________________________________
İZAAT TEZKİRESİ
Qırım Muhtar Cümhüriyeti Yuqarı Şurasınıñ ‘Simferopol’ Halqara ava limanına Sovetler Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ adı berilmesi aqqında qararnıñ proyektine
1. Qararnı qabul etme zaruretiniñ delilleri
SSSR-de nam qazanğan uçucı-sınacı, SSSR Devlet mükâfatının saibi, Sovetler Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultan (25.10.1920 – 01.02.1971) doğma Qırımdan olıp, onıñ ve aynı zamanda Yaroslavl ve Volgograd şeerleriniñ şerefli vatandaşıdır. O, yüksek Qaraman unvanına eki defa nayil olğan yekâne qırımlı aviatordır.
Ulu Vatan Cenki devamında Amet-Han Sultan duşmannıñ umumen 49 uçağını urıp yıqaraq, 603 cenkâver uçuşnı yerine ketirdi. Cenkten soñki vaqıtları o, 100-ge yaqın aviatsion tehnika çeşitlerini sınadı. Künümizde bütün dünyada Amet-Han Sultan tarafından uçaqqa avada yaqarlıq qoşuv sisteması, qanatlı raketalarnı katapultirlev sisteması saalarında keçirilgen sınavlarnıñ neticeleri ve onıñ sayesinde davuşnı ozğan suratlarınıñ aerodinamikası saasında elde etken bilgileri qullanıla. Bundan ğayrı, Amet-Han Sultan şahsen özü ilk sovet kâinatçılarınıñ ve, hususan, Y.A. Gagarinniñ kâinat uçuşlarına azırlıq merasimlerinde iştirak etti.
Simferopol avalimanı şerefli Amet-Han Sultannıñ adı ile adlandıruv qararını qabul etilüvi aeroportlarnı milliy qaramanlarnıñ adları ile adlandıruv kibi güzel ve inkişaf etken, dünyaviy ameliyatqa esaslana. Ukrainada bu ameliyat daa keniş işletilmegendir, şunıñ içün Qırım Muhtar Cümhuriyetiniñ Yuqarı Şurası bu qararnı qabul etkeninen bu hatanı doğurtmağa imkân bermekte.
Ukrain ve Qırım cemiyetleri Simferopol avalimanına Amet-Han Sultannıñ adını berüv teşebbüsine keniş şekilde qol tuttı. Bu teşebbüs yerli televideniye ve radio, yerli ve çetel kütleviy haberler basma ve elektron vastalarında (bu mevzuda çeşit neşirlerniñ sayısı umumen üç yüzge yaqındır ) keniş aydınlatıla.
Simferopol avalimanına Amet-Han Sultannıñ adını berüv teşebbüsına qol tutuvları aqqında resmiy şekilde böyle teşkilâtlar ilân etti:
Qırım Muhatar Cümhüriyetiniñ Yuqarı Şurasınıñ daimiy dört komisiyası (şu cümleden sanayı, naqliye, bağ ve yaqarlıq-energetik kompleksi boyunca profil komisiyaları);
Ukraina aviatsiyasınıñ Devlet Muzeyi;
Ukraina ofitserleriniñ birligi;
Qırımtatar ofitserleriniñ birligi;
Qırımtatar yazıcılarınıñ birligi;
‘Ukrainanıñ rusiyelileri’cemiyet birleşmesi;
Ukraina Prezidenti yanında bulunğan qırımtatar halqı temsilcileriniñ birleşmesi;
Qırım müsülmanlarınıñ diniy idaresi;
‘Ukraina halqlarınıñ forumı’ adlı bütünukraina içtimaiy teşkilâtı;
‘Namus’ içtimaiy teşkilâtı;
‘Temelli’ içtimaiy teşkilâtı;
‘Avdet’ içtimaiy teşkilâtı;
Ukraina planeristleriniñ federatsiyası;
Amet-Han Sultannıñ facialı olümine 31-yıl toluvı münasebeti ile keçirilgen matem mitinginiñ iştirakçileri;
Amet-Han Sultannıñ hatırasına keçirilgen Halqara santıraç turniriniñ iştirakçileri;
Alupka ve Yalta sakinleri (200-ge yaqın insan), yarımadamıznıñ diger sakinleri ve musafirleri;
Çeşit seviye deputatları ve muhtariyetniñ başqa içtimaiy teşkilâtları ve müessiseleriniñ temsilcileri.
19.04.2010 Ukraina Prezidenti yanında bulunğan qırımtatar halqınıñ temsilcileri birliginiñ azaları ile olıp keçken körüşüvde, Simferopol avalimanını efsaneviy uçucı-sınacınıñ ismi ile adlandıruv teşebbüsine şeer akimiyeti resmiy şekilde qol tutqanını ilân etti Aqmescit şeeriniñ başı G. Babenko.
Biraz evel, Simferopol avalimanına Amet-Han Sultannıñ adını berüvine razı olğanları hususında aviatsion müessisesiniñ idare reisi V. Anufriyev de haber etti.
Bu teşebbüske Rusiye Federatsiyasınıñ sübyekt ükümeti, yani Dagestan Cümhüriyeti de qol tuttı. İşbu ükümet bu sene 4 aprelde yollağan mektübinde Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ Yuqarı Şurası OAO ‘Simferopol’ Halqara avalimanına, Dagestan ve Qırım halqlarınıñ munasip oğlu, Amet-Han Sultannıñ adını berüvi hususında qararnı qabul eter degen ümütini ifade etti.
İhtar: Qaramannıñ babası lakts milletinden edi ve Qırımğa genç olğanda Dagestandan (anda olar ealiniñ 5 %-ni teşkil eteler) köçip keldi, mında biraz sonra qırımtatar qızı – Amet-Han Sultannıñ anasına evlendi.
Dagestan akimiyeti Qaramannıñ babası olarnıñ semetdeşi olğanı aqqında bilgeni bu ulu aviatornıñ tercimeialı mekteplerde ogrenilmesi içün, qasabalarda soqaq ve meydanlarına onıñ adını berilmesi içün, abideler tiklenilmesi ve kendi ‘Mahaçkala’ paytaht aeroportına qaramannıñ adı berilâmesi içün yeterli oldı.
Aynı bu sebepten Rusiye Federatsiyasınıñ suveren cümhüriyetiniñ ükümeti Qırım yolbaşçılığına dostluq elini uzattı. O Qaramannıñ yetişmesine şaat olğan ve onıñ tarafından Ulu Vatan Cenkinde zapt eticilerinden qurtarılğan, Qırımnıñ yolbaşçılığı qarşılıqlı el uzatır degen ümütte edi.
2. Qarar proyektiniñ maqsat ve vazifeleri
Simferopol avalimanına Amet-Han Sultannıñ şerefli adınıñ berilmesi avalimanlarına milliy qaramanlarınıñ adlarını berüv kibi güzel ve inkişaf etken dünyaviy ameliyatqa esaslana. Ukrainada böyle ameliyat daa tatbiq etilmedi, şunıñ içün mezkür qararnıñ qabul etilmesi Qırımğa, Ukrainada ilk olaraq, bu yetişmemezlikni toldurmaq imkânını yaratır.
Simferopol avalimanına efsaneviy uçucı-sınacı Amet-Han Sultannıñ adı berilmesi şu aviatsion müessisine teşrif ete, aviatsion naqliyatınıñ ukrain bazarında qazançlarına qıymet kese, Cümhüriyetimizniñ ve onıñ esas ava limanınıñ ilvanı olmaqta.
Teklif etilgen qarar, halqına, devletine ve dünyaviy aviatsiyası içün canını feda etken, efsaneviy aviatornıñ adını ebediyleştirir, yetişken ukrain grajdanlarını vatanperverlik ruhunda terbiye etilmesine imkân yaratır, cümhüriyet ükümetiniñ yarımadada tolerantlıqnı pekitmek ıntıluvını kösterer, cemiyet ögünde eki defa Sovetler Birliginiñ Qaramanınıñ yüksek unvanını qazanğan yekâne qırımlı, efsaneviy cebeci qaramannıñ hatırasına ürmetini ifade eter ve aynı zamanda yarımadanı güzelleştirir.
3. Qarar proyektiniñ esas maddeleri ve umumiy harakteristikası
Qarar proyekti kiriş ve rezolütiv qısımlarından ibaret. Birinci qısım qarar qabul etilmesiniñ qısqa delillerinden ibaret, rezolütiv qısım ise qabul etilgen qararnıñ asılını ve onı yerine ketirüv yollarını tayın ete.
Qarar proyekti açıq aktsioner cemiyeti, ‘Simferopol’ Halqara avalimanına’ Sovetler Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ şerefli adını berilmesini, ve aynı zamanda, bu qabul etilme ile bağlı formal merasimlerni icra etüvini közde tuta. Qararnı yerine ketirmek içün esas olaraq, müessiseni idare etici organını, yani Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ variyet fondını tayın etmek teklif etildi.
4. Qararnı qabul etmek içün norma ve uquq esasları
Qırım Muhtar Cümhüriyeti, Yuqarı Şura şahsında, açıq aktcioner cemiyeti ‘Simferopol’Halqara avalimanı’ aktsiyalarınıñ 100 %-niñ saibidir. Ukraina Grajdan kodeksiniñ 319 maddesine, ‘Ukrainanıñ yerli idare etilüvi aqqında’ Ukraina Qanunınıñ 3, 9 m. 5 p. 16 m., 17 m., ve 2 p. 24 maddelerine köre, Qırım Muhtar Cümhüriyeti, müessiseniñ ve bütün onıñ variyetiniñ saibi olaraq, qanuniy aq-uquqlar boyunca ‘Simferopol’ avalimanı ile bağlı er angi meselelerni kendi temsilci organınıñ, yani Qırım Muhtar Cümhüriyeti Yuqarı Şurasınıñ plenar oturışında çeze bile.
Qırım Muhtar Cümhüriyetiniñ Anayasasında 26 maddesiniñ 1 punktına köre, bu qararnıñ qabul etilmesi Qırım Muhtar Cümhüriyeti Yuqarı Şurasınıñ vazifelerine aittir.
Bundan da ğayrı, Grajdan aviatsiyasınıñ Halqara teşkilâtınıñ İnstitutı ve naqliyet saasında devlet üküminiñ merkeziy organı, yani Ukrainanıñ naqliyet ve bağ Nazirligi – resmiy şekilde ilân ettiler ki, Simferopol avalimanına Amet-Han Sultannıñ şerefli adını berilmesiniñ uquqlı olmasında iç bir sıñır yoq edi.
Ukraina Yuqarı Şurası tarafından ratifitsirlengen, Qırım Muhtar Cümhüriyetini, aviamüessisesiniñ saibi olaraq, OAO ‘Simferopol’ Halqara avalimanına’ Sovet Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ adını berilmesi hususında qararnı qabul etilmesinde nasıldır sıñır yaratqan, Ukraina Qanuniyet normaları ya da Ukrainanıñ Halqara añlaşmaları yoq edi.
OAO ‘Simferopol’ Halqara avalimanına’ Sovet Birliginiñ eki defa Qaramanı Amet-Han Sultannıñ adı berilmesi hususında qararnıñ qabul etilmesinde, qanunğa esaslanğan yekâne şart — Simferopol avalimanınıñ saibi (Qırım Muhtar Cümhüriyeti Yuqarı Şurası şahsında) şuña uyğun bir qarar qabul etmesidir.
5. Qarar proyektiniñ maliye ve iqtisadiy temini
Eger Yuqarı Şurası berilgen qanunnı qabul etse, bir sıra masraflar lâzim olacaq: müürni ve aeroport blanklarını deñiştirüv, Devlet registratsiyasını, bergi inspektsiyasını, statistika organlarını, içtimaiy strahovka fondlarını ve bank müessiselerini avalimanınıñ tolu adı deñişkeni aqqında haberdar etüv masrafları.
Umumen bu masraflar bir biñ grivnadan artqaç olmaz ve aeroport esabına etile bilir. Aynı zamanda qararnı qabul etilmesiniñ müsbet aspektleri şunda ki, aeroportnıñ faaliyet etken bütün zamanı devamında kösterilgen bir kerelik masraflar çoq defa çıqarıla bilir.
Qırım Muhtar Cümhüriyeti
Yuqarı Şurasınıñ deputatı
A. Suleymanov