5 Qırımtatar Qurultayınıñ
‘Qırımtatar halqınıñ vekiller şurası aqqında’
Qararı
Ukraina Prezidentiniñ №51899 1999 senesi 18 mayıs tarihlı ‘Qırımtatar halqınıñ vekiller şurası aqqında’ fermanı ile ve ‘sürgün etilgen qırımtatar halqınıñ Ukrain cemiyetine kirilmesi ve menimsenilmesinen, Qırımtatar Qurultayı tarafından saylanılğan Meclisniñ huquqiy vaziyeti ile bağlı siyasiy-huquqiy, içtimaiy- iqtisadiy, medeniy ve diger problemlerini daa effektiv ve tez şeklinde çezmek’ maqsadınen Ukraina Prezidenti yanında qırımtatar Halqınıñ vekiller şurası konsultativ muşavere organı olaraq meydanğa ketirilgen edi.
Aynı şu ferman ile qırımtatar halqınıñ vekiller şurasınıñ terkibi tasdiqlanıldı. Onıñ erkãnına qırımtatar Qurultayı tarafından saylanılğan qırımtatar Meclisiniñ bütün azaları kirdi.
Böyle etip, Ukraina Prezidenti Ukraina Anayasası(106 maddeniñ 28 punktı) ve tamır halqlarnıñ olarnıñ haqlarına ait qararlarını çıqarılmasında iştirak etmek haqqını közde tutqan halqara huquqnıñ qaidelerine tam uyğun olıp, qırımtatar halqınıñ avdeti, abadanlaşuv ve haqlarını tiklenüvinen bağlı bütün meseleleri boyunca qırımtatar halqı ve Ukraina devlet organları arasında munasebet ve işbirlikke yardım etken huquqiy mehanizmni meydanğa ketirdi.
Ukraina Prezidentiniñ №873/2010 2010 senesi 26 avgust tarihlı ‘Qırımtatar halqınıñ vekiller şurasınıñ sualleri’ fermanı ile Qırımtatar halqınıñ vekiller şurası aqqında qararına bir sıra deñişmeler kirsetildi. İşbu deñişmeler neticesinde tayin etüv printsipine keçmege mecbur olğan qırımtatarlar özleri saylağan vekillerini delegatlıqqa yollamaq haqqından mahrum qaldılar.
Demek, Ukraina Prezidenti yanındaki Qırımtatar halqınıñ vekiller şurası qırımtatar halqı adından temsil etmek imtiyazlarını coya, onıñ azaları ise, yuqarıdan tayin olunıp, Şurada qırımtatar halqınıñ avdeti, abadanlaşuvı ve haqlarını tiklenüvi ile bağlı muzakerelerde ve qararlarnı alğanda yalıñız şahsiy mevam ve yanaşuvlarını taqdim ete bilirler.
Şunu da qayd etmeli ki, Ukraina prezidentiniñ №873/2010 2010 senesi 26 avgust tarihlı fermanı ile Şuranıñ teşkil etüv ve faaliyetiniñ printsipleri Birleşken milletler Teşkilãtı Deklaratsıyasınıñ tamır halqlarnıñ haqları aqqında 18 maddesine uyğun kelmey. Mezkür maddede ‘Tamır halqlar olarnıñ haqlarına ait suallerni özleri saylağan vekiller yardımınen öz protseduralar ile çezmege ve şahsiy direktiv muessiselerini saqlamaq ve inkişaf etmek haqqına malik’ olğanları qayd etile.
Bu vaziyette Qırımtatar Qurultayı qarar bere:
Ukraina Prezidentine Ukraina Prezidenti yanında Qırımtatar halqınıñ vekiller şurasına qırımtatar halqınıñ adından temsilcilik vazifesini qaytarmaq daveti ile muracaat etmek. Bu da Şuranıñ terkibine Qırımtatar Qurultayı tarafından saylanılğan vekillerini kirsetmesini közde tuta.
5 Qırımtatar Qurultayınıñn
3 sessiyasında qabul olundı
Aqmescit ş., 2010 s., 29 avgust
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Prezidiumı:
Mustafa Cemilev
Refat Çubarov
Ahtem Çiygöz
Emirali Ablayev
Remzi İlyasov
Kurtegen Asanov
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Kãtiplik reisi
Zair Smedlãyev
_________________________________________________________________________________________
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ
‘ Qırım Muhtar Cumhuriyeti Yuqarı Şurası deputatlarınıñ, yerli şuralar, köy ve şeer başlarınıñ saylavları aqqında’
Qararı
2010 senesi 31 oktãbrde Ukrainada QMC Yuqarı Şurası deputatları, yerli şuralar, köy ve şeer başlarınıñ saylavları olıp keçecek.
Kelecek saylavlarınıñ azırlanması ve keçirilmesi 2010 senesi 10 iyülde Ukraina Yuqarı Şurası tarafından qabul olunğan Ukrainanıñ ‘Yuqarı Şurası deputatları, yerli şuralar, köy ve şeer başlarınıñ saylavları aqqında’ qanunı esasında amelge keçirilecek. Mezkür qanun saylavlarnı keçirilüvinde nevbetteki printsiplerini belgiledi:
1.QMC Yuqarı Şurası deputatlarınıñ, rayon, şeer, şeerdeki rayon şuralarınıñ saylavları qarışıq(majoritar-propotsıonal) sisteması boyunca keçirilecek. Bu sistemağa binaen:
a) munasip şuranıñ deputatlar miqdarınıñ yarısı yerli siyasiy firqalarından deputatlar namzetleri cedveline boyunca sıñırları munasip Qırım Muhtar Cumhuriyeti, rayon, şeer, şeerdeki rayon ile teñ kelgen çoqmandatlı saylav dairesinde saylanılacaq;
b) munasip şuranıñ deputatlar miqdarınıñ yarısı majoritar sisteması boyunca nisbiy çoqluq ile munasip Qırım Muhtar Cumhuriyeti, rayon, şeer, şeerdeki rayon bölüngen birmandatlı saylav dairesinde saylanılacaq;
2. Köy ve şeer başlarınıñ saylavları majoritar sisteması boyunca sıñırları munasip köy,(sakinleri göñülli olaraq bir cemiyetke birleşken bir qaç köy),şeerniñ territoriyasınen teñ kelgen birmandatlı saylav dairesinde nisbiy çoqluq ile keçirilecek.
3. Köy şuraları deputatlarınıñ saylavları majoritar sisteması boyunca nisbiy çoqluq ile munasip köyniñ territoriyası bölüngen birmandatlı saylav dairelerinde keçirilecek.
Bunıñ ile Qırım Yuqarı Şurası, rayon, şeer, şeerdeki rayon şuralarınıñ deputat namzetlerini teklif etmek ve qayd etmek ve şeer başı saylanmağa haqqına tek yerli siyasiy firqalarnıñ teşkilãtları saiptir. Öz- özüni teklif etüv tek deputat, köy şurasınıñ başı ile saylanılması içün namzetlerini teklif etüv ve qayd etüvi içün közde tutula.
Ukraina qanuncılığı ie belgilengen QMC Yuqarı Şurası deputatlarınıñ, rayon, şeeer, şeerdeki rayon şuraları saylavlarınıñ proportsıonal-majoritar sisteması bu saylav organlarında qırımtatarlarınıñ temsilciligini yeterli derecede temin etüv vazifesini bayağı mürekkepleştire.
Vaziyet daa şundan ağırlaşa ki, qırımtatarlarınıñ bazı içtimaiy-siyasiy teşkilãtları, qırımtatar Meclisiniñ kelecek saylavlarda ğayretlerni birleştirmek davetlerine diqqat etmeyip,qırımtatar Qurultayınıñ sessiyasını beklemeyip, saylavlarda iştirak aqqında ayrı qararlarını alıp Ukrainada az bilingen siyasiy firqalar ile munasip vesiqalarını imzaladılar.
Qırımtatarlarınıñ mümkün olğanı qadar derecede birleşmesi ve milliy öz-özüni idare etüv bütün organlarınıñ effektiv işlerini saylav protsessiniñ er bir basamağında teşkil etmek içün
Qırımtatar Qurultayı qarar bere:
Qırımtatar Meclisi ve Narodnıy Ruh Ukrainı siyasiy firqası arasında qabul olunğan, Qırımtatar Qurultayı, Qırımtatar meclisi, regional meclisler tarafından QMC Yuqarı Şurası deputatları, rayon, şeer, şeerlerde rayon şuralarınıñ deputatları olaraq saylanılması içün munasip yerli firqa teşkilãtlarınıñ saylav cedvellerine teklif etilgen namzetlerini kirsetüvni közde tutqan añlaşmalarınıñ neticelerini tasdiqlamaq.
2. Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ deputatları olaraq çoqmandatlı saylav dairesi boyunca Narodnıy Ruh Ukrainı Qırım Ülke teşkilãtınıñ cedveli boyunca saylanılması içün teklif etilgen qırımtatar namzetler cedvelini Qırımtatar Qurultayınıñ qararı ile tasdiqlamaq.
3. Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ deputatları olaraq birmandatlı majoritar daireleri boyunca saylanılması içün teklif etilgen qırımtatar namzetler cedvelini qırımtatar Meclisiniñ qararı ile tasdiqlamaq.
4.Rayon, şeer, şeerdeki rayon şuralarına deputatlar olaraq, Qırım Muhtar Cumhuriyetiniñ şeer başları olaraq saylanılmasına teklif etilgen qırımtatar namzetleriniñ cedvelini munasip regional meclislerniñ qararları ile tasdiqlamaq.
5. Köy şuralarınıñ deputatları ve köy başları saylanılmasına teklif etilgen qırımtatar namzetleriniñ cedvelini yerli meclis qararları ile tasdiqlamaq.
6. Qırımtatar Meclisine saylav protsessini teşkil etüv, milliy öz-özüni idare etüv organlarınıñ, qırımtatar Qurultay delegatlarınıñ faaliyetlerini koordinatsıyası, saylav protsessiniñ bütün subyektleri ile işbirlik meselelerini avale etmek.
7. Qırımtatarlarınıñ öz-özüni idare etüv organlarına,qırımtatar Qurultay delegatlarına işbu qararını ve qırımtatar Meclisiniñ bütün qararlarını amelge keçirmek içün bütün ğayretlerini köstermege avale etmek.
5 Qırımtatar Qurultayınıñn
3 sessiyasında qabul olundı
Aqmescit ş., 2010 s., 29 avgust
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Prezidiumı:
Mustafa Cemilev
Refat Çubarov
Ahtem Çiygöz
Emirali Ablayev
Remzi İlyasov
Kurtegen Asanov
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Kãtiplik reisi
Zair Smedlãyev
_________________________________________________________________________________________
5 Qırımtatar Qurultayınıñ
‘ Qırımtatar halqınıñ öz Vatanında haqlarınıñ tiklenilmesi, Ukrainada onıñ havfsızlığı ve inkişaf kefaletlerini temin etilmesi boyunca Halqara forumı aqqında’
Qararı
Qırımtatar halqınıñ öz Vatanında haqlarınıñ tiklenilmesi, Ukrainada onıñ havfsızlığı ve inkişaf kefaletlerini temin etilmesi boyunca Halqara forumnı keçirilmesiniñ aktualligi 1944 senesi 18 mayısta SSSR kommunistik rejimi tarafından amelge keçirilgen qırımtatarlarınıñ sürgünligi ve yıllarnen ğurbetlikte mecburen tutulmasınıñ aqibetlerini yoq etmege zarurlığındadır.
Qırımtatar halqınıñ XX as. 80-inci seneleri mümkün olğan avdet esnası alã daa soñuna yetmedi. Ğurbetlikte, ekseriyetnen Özbekistanda Vatanına qaytmaq arz etken 100 biñge yaqın qırımtatarı yaşamaqta.
Aynı zamanda da, Ukrainanıñ mustaqillik yılları devamında, qırımtatar halqınıñ haqlarını tiklenilmesine doğrultılğan iç bir qanun qabul etilmedi. Ukraina devleti 2000 senesi 5 aprelde qabul olunğan Avropa Birliginiñ Parlament Assambleyasınıñ 1455 ‘Qırımtatarlarınıñ repatriatsıyası ve integratsıyası’ mahsus Teklifine riayet etmey.
Genotsıdke oğratılğan tamır halqnıñ haqlarını tiklenmesine doğrutılğan qanunlar ve diger tedbirler olmağanı qırımtatar halqını yoq olmaq havfı aldına qaldıra.
Bu şaraitlerde Ukraina devletini qırımtatar halqınıñ öz vatanlarında haqlarını tiklev ve Ukrainada onıñ havfsızlıq ve inkişaf kefaletlerini temin etilmesine doğrutılğan huquq tedbirlerniñ keçirilmesine celp etmek maqsadınen yapılğan effektiv adımlarından biri mahsus Halqara forumnıñ keçirilmesi ola bilir.
Qırımtatar Qurultayı qarar bere:
1. 2010 senesi 18 mayısta keçirilgen qırımtatar sürgünlik qurbanlarınıñ hatırasına bağışlanılğan Bütünqırım matem mitingniñ iştirakçileriniñ Ukraina devletini qırımtatar halqınıñ öz vatanlarında haqlarını tiklev ve Ukrainada onıñ havfsızlıq ve inkişaf kefaletlerini temin etilmesi boyunca Halqara forum keçirmek teşebbüsine qoltutmaq.
2. Qırımtatar Meclisine:
— Halqara forumnıñ maqsat ve vazifelerini tayin etilmesi, kontseptsıyasını işlenilmesi boyunca Teşkiliy komitetini belgilemek, onıñ terkibine qırımtatar Qurultay delegatlarını ve qırımtatar cemaat teşkilãtlarınıñ vekillerini kirsetmek;
— Ukraina Prezidenti, Ukraina Yuqarı Şurası, OON, Avropa Birligi, Avropa Keñeşi, OBSYE ve diger halqara akimiyetlerara ve devlet olmağan teşkilãtlarınıñ adına qırımtatar halqınıñ öz vatanlarında haqlarını tiklev ve Ukrainada onıñ havfsızlıq ve inkişaf kefaletlerini temin etilmesi boyunca Halqara forumnı keçirilmesiniñ zarurlığı aqqında mahsus muracaatlar yollamaq;
— Halqara forumğa azırlıq aqqında cemaatçılıqnı haberdar etmek.
5 Qırımtatar Qurultayınıñn
3 sessiyasında qabul olundı
Aqmescit ş., 2010 s., 29 avgust
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Prezidiumı:
Mustafa Cemilev
Refat Çubarov
Ahtem Çiygöz
Emirali Ablayev
Remzi İlyasov
Kurtegen Asanov
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Kãtiplik reisi
Zair Smedlãyev
—
_____________________________________________________________________________________
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ
‘Qırımtatar sürgünligini ögrenüv ve onıñ aqibetlerini yoq etüv boyunca Qurultayınıñ mahsus komissiyasınıñ işi aqqında’
Qararı
‘Qırımtatar sürgünligini ögrenüv ve onıñ aqibetlerini yoq etüv boyunca Qurultayınıñ mahsus komissiyasınıñ 2009 senesi dekabr ayından 2010 senesi avgust ayına qadar işi aqqında informatsıyasını diñlep, Qırımtatar Qurultayınıñ delegatları qayd eteler:
1. Qurultayınıñ mahsus komissiyasınıñ faaliyeti 5 Qurultay 2 sessiyasınıñ ‘Qırımtatar sürgünligini ögrenüv ve onıñ aqibetlerini yoq etüv boyunca Qurultayınıñ mahsus komissiyasınıñ işi aqqında’ qararınıñ(2009 s. dekabr) eda etilmesine doğrultılğan edi.
2. Qurultaynıñ mahsus komissiyası ile mezkür müddet içersinde qırımtatar halqına qarşı yapılğan cinayet şaatlar şeadetnameleriniñ bayağı toplanması temin etildi. Böyle etip, 2009 senesi sentãbrde başlağan ‘UNUTMA!’ halqara aktsıyasınıñ ketişatında 2010 senesi avgust ayına 1944 senesi sürgünlikni keçirgen 367 şaatlarnıñ şeadetnamesi teslim etildi. Bütün şeadetnameler sistematizirlengen ve arhivde toplanğan. Bir qısmınıñ ise kopiyaları çıqarılıp, SSSR devrinde qırımtatarlarğa qarşı yapılğan cinayetlerni tetqiq etken Ukrainanıñ Havfsızlıq Hızmetiniñ mahsus bölügine yollanılğan.
3. ‘Unutma!’ halqara aktsıyasınıñ ketişatı, onıñ maqsat ve vazifeleri Ukraina ve Qırım Kütleviy haber vastalarında keniş yayınlanıldı. Bundan da ğayrı, Qurultaynıñ mahsus komissiyasınıñ azaları tarafından esabat müddet içersinde 20 maqale azırlanıldı ve neşir etildi, 5 intervyu berildi, 2 teleyayın keçirildi, ‘Zılha.Ebediylikke ketken yol’ filmi çıqarıldı, qırımtatar sürgünlik qurbanlarınıñ hatırasına bağışlanılğan aqşamlar keçirildi, yaşlar teşkilãtlarnıñ vekilleri ile körüşüvler ötkerildi.
4. Aynı zamanda yerli ve regional meclislerniñ bir qısmı Qurultaynıñ mahsus komissiyasınıñ qararlarını eda etmek içün, ayrıca da 1944 s. 18 mayıs sürgünligi aqqında şeadetnameleriniñ toplanuvı boyunca, keregi qadar ğayret köstermediler. Qırımtatar Meclisi ise Mahsus Komissiyağa avale etilgen vazifelerini tam şekilde eda etilmesi içün zarur maddiy-tehnikiy şaraitlerni temin etilmesinde yeterli qadar israrlıq köstermedi.
5. Qurultaynıñ Mahsus Komissiyasınıñ maruzasında bulunğan ve delegatlarnıñ çıqışları devamında seslendirilgen teklif ve tevsiyelerini közge alalaq, Qırımtatar Qurultayı qarar ala:
1. ‘Qırımtatar sürgünligini ögrenüv ve onıñ aqibetlerini yoq etüv boyunca Qurultayınıñ 2009 senesi dekabr ayından 2010 senesi avgust ayına qadar işi aqqında informatsıyasını közge almaq.
2. Qurultaynıñ mahsus komssiyasına, ‘Unutma’ aktsıyasını devam ettirmeknen bir sırada, 1944 senesi 18 mayıs sürgünligini, sürgün etilgen yerlerde zorbalıq ile onlarnen yıl devamında bulunmaqnı ve bu cinayetler ile bağlı aqibetlerini qırımtatar halqınıñ genotsıdı olaraq tanığan huquqiy vesiqalarını işlemesine başlamaq.
Buña dair, Qurultaynıñ mahsus komissiyasına, Qırımtatar Meclisi ile birlikte 2011 senesiniñ ekinci yarısında işlengen huquqiy vesiqalarınıñ muzakeresine, taqdimine bağışlanılğan mahsus halqara konferentsıyasını azırlamaq ve keçirmek.
3. Qurultaynıñ mahsus komissiyasına 2010 s. sentãbr- 2011 s. dekabr ayına qadar eda etilmesi közde tutulğan araştırma, neşir, informatıon-maarif leyhalarını amelge keçirilmesi içün zarur masraflar cedvelini Qırımtatar Meclisi tarafından tasdiqlanması içün teslim etmek.
5 Qırımtatar Qurultayınıñn
3 sessiyasında qabul olundı
Aqmescit ş., 2010 s., 29 avgust
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Prezidiumı:
Mustafa Cemilev
Refat Çubarov
Ahtem Çiygöz
Emirali Ablayev
Remzi İlyasov
Kurtegen Asanov
5 Qırımtatar Qurultayı 3 sessiyasınıñ Kãtiplik reisi
Zair Smedlãyev
