Orduğa bağışlanğan ayat
İsmail Bulatov ayatınıñ eñ yahşı künlerini askerlik hızmetine bağışlap, iç bir vaqıt seçilgen meslegi içün peşman olmadı.
İsmail Bulatov 1902 senesiniñ fevral 28 künü Kezlevde fuqare ailede doğdı.
Erte babadan öksüz qalıp, oğlan bala anasına, Süleyman ve Zekerya eki oğlan qardaşına tayanç olmaq içün gece-kündüz çalışa edi. Er şeynen meraqlanğan İsmail, bütün boş vaqıtında oquvnen meşgul edi. Mektep-işfaknı bitirgen soñ, o Aqmescitke ketti ve eki senege arbiy-siyasiy mektepke Qazanğa yollanılğan qırımtatarlar gençleri teşkilâtına qabul etilgen edi. Siyaset rehberlerniñ mektebini bitirgen soñ, arbiy hızmetini keçmek içün Qızıl Orduğa yollanılğan edi. Rota siyasiy rehberi, alay komissarı, 23-cı oq diviziyasınıñ klub başı, partiya bürosınıñ mesüliyetli kâtibi olaraq hızmet ete edi. 1933 senesi başlıqlar tarafından Lenmingrad arbiy-siyasiy akademiyasına yollanıla. 1937 senesi akademiyada qaldırıla ve quruyol fakulteti kursunıñ başı olaraq tayin etile. Az vaqıt içinde Bulatov 39-cı oq diviziyasınıñ arbiy komissarı olaraq tayin etile, 1940 senesiniñ iyün ayında K. Petrov generalı ile birlikte 120-cı oq diviziyasınıñ meydanğa ketirilüvinde iştiraq ete edi, soñ onıñ başı oldı.
Faşist ordusına qarşı birinci uruşqa Smolenskte başlağan edi. Cesür şekilde kendisini qorçalap ve faşıstlerni bir qaç uruşlarda yeñip, deviziya kendi siñırlarını taşlamadı. Asker ve subaylar kendi birinci mükâfatlarını aldılar. İsmail Bulatov ve general Petrov, mükâfatlarnı bergende, diviziyağa kösterilgen cesürlik içün minetdarlığını bildirdiler. 1941 senesiniñ iyül ayında diviziyağa Yelni şeeriniñ rayonına keçmeleri içün emir berildi. Aynıñ soñki on kününde diviziy Moskvağa kelgen duşmannen cenkleşe. 1941 senesiniñ avgust ve sentâbr ayınıñ birinci yarısında Yelninsk taraflarında duşmanlarnıñ çoqluğına baqmadan, basqı toqtatılğan edi. Cebheniñ bu qısmında birinci kere RS ‘Katüşa’ qullanılğan edi. Artilleriyanıñ quvetli basuvından soñra diviziya Yelnya şeerini qurtara ve 17 sentbr künü Desna irmağına çıqıp, mudafaa sıñırlarında yerleşe.
Mudafaa halq komissarınıñ 1941 senesiniñ 26 sentȃbr №318 emiri ile 120-ci oq diviziyası Yelne şeeri yanlarında kösterilgen cesürlik, yüksek askeriy mearet içün 6-cı gvardeysk oq diviziyasına çeviridi. Bu operatsıya içün 1941 senesiniñ sentâbr ayında İsmail Bulatov Qırmızı Bayraq mükâfatını elde etip, albey (polkovnik) unvanını qazana. 1941 senesiniñ 9-cı sentâbr kününden mükâfat kâğıdında böyle qayd etile: ‘Cebheniñ Yelnins qısmında Almaniya faşıstleri ile uruşlarda Bulatov arqadaşımız özüni cesür ve cesaret kösterdi. O rotalarda er vaqıt birinci sıralarda turıp, askerlerge ve komandirlerge cesür olmaqta, duşmanğa qarşı qorqubilmez ve ölümden qorqmamasında örnek köstere edi. Kendiniñ er künlük ayatında diviziya başlığına uruş saasında qısımlarnı yönetmege yardım ete edi. Diviziya qısımlarınıñ askeriy komissarlarına yardım ete edi, olarnı yönete edi. Uruş vaqıtında askerlerge kendi cesürligi ve cesaretinen örnek olıp, saglam mühit yarata edi’.
1941 senesiniñ sentâbr ayınıñ ekinci yarısında diviziya acele sürette Kalininsk qasabasınıñ Mstsensk rayonına keçirilgen edi. Sentâbrniñ soñunda duşman sovet ordularına quvetli basqılar yapıp, Moskvağa yañı ucumlarğa başladı. Oktâbr ayı devamında 6-cı oq diviziyası başqa qısımlarnen birlikte Moskvanı zapt etmege tırışqan vermahtnıñ tank ve yayan diviziyalarnıñ quvetli uruşlarına qarşılıq köstere edi, olarnı uruş devamında qıynap, mudafaağa keçmelerine sebep olğan edi. Guderian generalı kendi memuarlarında böyle hatırlay: ‘Tula tarafına yönelgen basqınnı qaldırmağa kerek oldı’.
Moskva adına mudafaa uruşlar içün general K. Petrov ve arbiy komissar İ. Bulatov rehberligi altında gvardiya diviziyanıñ askerleri az isse qoşmadılar. Noyabr ayınıñ birinci yarısında 6-cı gvardeysk oq diviziyası 3-ci ordunıñ suralarında olıp, Tula şeerini cenüpten qorçalap, ağır mudafaa uruşlarnı alıp bara edi. 20 noyabr künü Yefremovnı qaldırıp, diviziya Krasivaya Meça nehirine çekildi ve mında 11 dekabrge qadar mudafaanı tuta edi. Dekabr ayında Sovet Ordusını tarafından yapılğan basqından soñra duşman Moskvağa qadar atılğan edi. Qışta yapılğan basqınlarda Mstsensk şeeri etraflarında İ. Bulatov yaralanğan edi, amma sıralarda qalıp, öldürilgen K Petrov mayorınıñ yerini alıp, diviziyanı yönete edi. Yefremov ve Novosil şeerlerini azat etkenleri içün İ. Bulatovnı yüksek mükâfatqa layıq köreler. Yıllar keçken soñ Sovet Soyuzınıñ Marşalı S. Brüsov ve ordu generalı D. Lelüşenko kendi hatıralarında İ. Bulatov aqqında belli komisar, komandan ve istidatlı, cesür teşkil etici olaraq yazğan ediler.
1942 s. ekinci yarısında Stalingrad cephesinde vaziyet kerginleşti. Mudaafa komitetleri Stalıngrad mudaafasını qaviyleştirmek içün areketler yapalar, neticede İ. Bulatov askerlik yapqan 5-ci ordu qısımları mında ketirile. İ. Bulatov Tsvetayev generalı ile 10-cı ordusını şekillendirmege başlaylar. Ögtetip ve teşkil etip bu diviziyadan 20-den ziyade diviziyalar keçti. Bundan soñra olar Stalingrad, Don, Cenüp-Garbiy cephelerge yollanıla ediler. 1942 senesiniñ 5-ci dekabr künü 10-cı rezerv ordusı 5-cı Urma ordusına çevirile. İ. Bulatov ordu arbiy şurasınıñ azası olaraq tayin etile. Olar Stalingrad cebhesine yollanılalar. Moskva uruşlarında tecribe alğan askerler Stalingradda da cesürlik kösterdiler. Volga saillerinde ise uruşlar şaşırta edi. Öyle vaziyetler ola edi ki, uruşlarnıñ eki taraflarından da 2 milliondan çoq askerler iştiraq ete ediler, 30 biñ top ve minometler ve 2 biñden ziyade tank ve uçaqlar qullanıla edi. Bütün bu zamanlarda İ. Bulatov askerlernen birlikte edi. Yaralarına baqmadan, o uruşqa atıla edi. 1942 senesiniñ noyabe ayında küçlü basqın başlanılğan edi, bütün quvetler duşmannı yenmek içün yönetilgen edi. 1943 s. fevral 2 künü Stalingrad civarında büyük zafer elde etilgen edi. Paulüs feldmarşalnıñ 300-biñlik ordusı artqa çekilmege kerek edi. Stalingrad cephesiniñ orduları, olarnıñ sıralarında V. D. Tsvetayev ve İ. Bulatov başlıq etken 5-ci ordusı ile, ğarpqa ketip ana topraqlarını azat ete ediler. 1943 senesiniñ fevral ayında Rostov-na-Donu şeeri azat etilgen edi. Donbass ve Ukraina cenübiniñ azat etilüvi başlanılğan edi. 1943 senesiniñ mart ayında yahşı haber kelgen edi. İ. Bulatovğa general-mayor arbiy unvanı berilgen edi. Unvanlarına ve yüksek seviyelerine baqmadan, İ. Bulatov daima askerler arasında buluna edi. Olarnıñ istek, ricalarına diqqatlı edi, bu da mühim strategik vazifelerni becerüvde oña yardım ete edi.
İ. Bulatovnıñ hatıralarından 1943 senesiniñ soñunda mühim areketlerinden biri yañı yıl arfesinde olğan edi: ‘razvedkacılarnıñ başı Nikifor Popov duşmanlardan birisini ketirip, eger oña duşmanlarnıñ aralarında qalmağa izin berseler daa da çoq malümat bilecegini ayttı. Başta bu sözlerge pek emiyet kesilmedi, amma tafsilȃtlı subetten soñra, men ordu merkezine hitap etip, Popov ve daa sekiz tecribeli askerge duşmanlar arsına ketmege izin berildi. İtina ile yapılğan azırlıqlarından soñ, askerler taqımı cebhe sıñırını keçip duşman arasına yerleşti. Üç kün soñ askerlerniñ episi qayttılar ve çoq malümat ketirdiler. Eñ esası Popov ve qalğanları duşmanlar cebhesine keçme yol bar olğanını tasdıqladılar. Bunı gece yapmağa mümkün, anda batalyon ve polk bile keçe bilgenini haber ettiler. Bu malümat cebhe merkezini pek meraqlandırdı. Merkez başı general-leytenant Birüzov 3-ci Gvardeysk oq ştabına kelip, yahşı azırlıqlardan soñ, gece arbiy operatsıyağa başlamağa kerek ediler. Gece 1-ci fevral künü bizim askerler artileriya azırlığını yapmadan ve aviatsıyanıñ yardımı olmadan duşmannıñ mudafaa sıñırına keçtiler. Leytenant Popovnıñ askerleri yolunu köstere ediler. Olarnıñ artından sapörlar ketip minalarnı zararsız alğa ketire ediler. Bu operatsıya almanlarnıñ Nikol platsdarmınıñ yoq etilüvine çevirildi. Bu yerniñ keñligi 129, terenligi ise 35 kilometr teşkil ete edi. Duşman oña pek çoq emiyet bere edi. Bu yerden almanlar Melitopolge basqı başlaycaq ediler ve Dnepr civarlarında Sovet ordusınıñ yolunı kesip Qırımdan öz askerlerini azat etmege planlaştıra ediler. R. Ya. Malinovskiy rehberligi altında 3-cı Ukrain cebheniñ, F. İ. Tolbuhin rehberligi altında 4-cı Ukrain cebheniñ basqıları duşmannıñ Nikopol taqımını yoq ettiler. 8 fevral künü Nikopol şeeri alınğan edi. Ordu ştabı Dnepr nehiriniñ sağ yalısına keçmege azırlana edi. Ordu generalı Tolbuhin telefon vastasınen 5-ci ordu sağ yalığa keçip, ğarp tarafına yol almağa kerek ediler, anda olar 3-ci Ukrain cebhesiniñ imayesi altında bulunacaqlar, 4-ci Ukrain cebhe ise cenüpke, yani Qırımğa çevirilip, almanlarnı yoq etmege kerek olğanlarını haber etti.
18-22 mart araları toqtalmağan uruşlar neticesinde ordu Nikolayev civarlarına barıp yetti. 28 mart künü Nikolayev şeeri sovet orduları tarafından alınğan ediler. İ. Bulatov askerleri ile Berezanskaya, Tiligul, Kuyalıtskaya, Acibey limanlarını keçtiler, Dalekiye ve Blijniye Filinı, Razdelnaya demiryolunı azat ettiler ve aprelniñ 9-da endi Odessa şeeri yanında ediler. Quvetli uruşlar başlanğan edi, 10 aprel künü Odessa azat etilgen edi. 1944 senesiniñ iyün ayında general Bulatov 2-ci Pribaltika cebheniñ 10-cı gvardiya ordusınıñ başlıq muavini ola. 1945 s. yanvar ayında general-mayor İ. Bulatovnı Moskvağa çağırtıp, 2-ci Belorusya cebhesi 21-ci ordusınıñ baş muavini olaraq qoyulğanı aqqında haber ettiler. O Kenigsberk uruşlarında ve Berlinniñ aluvında iştiraq etken edi. Bundan soñ İ. Bulatov pek hasta oldı ve 1946 s. istifağa çıqqan edi. Ayatınıñ soñuna qadar o Odessa şeerinde yaşay edi. 1948-1954 seneleri qasaba icra şurasında çalışa edi. 1975 s. sentȃbr 25 künü ağır ve çoq devam etken hastalıqtan soñ İ. Bulatov rahmetli oldı, onı Odessadaki Tairler mezarlığında defn ettiler. Cenk vaqıtlarında kösterilgen cesürlik içün İ. Bulatov üç mükȃfat ile taqdirlengen edi. Olar: Qırmızı Bayraq mükȃfatı, Suvorov, Kutuzov, 11 basamaqlı Bogdan Hmelnitskiy ordenı, 1 derece Vatan cenki ordenı. Generalnıñ çoq medalleri ve çetel mükâfatları bar. İ. Bulatov Odessa şeeriniñ sayğılı sakini dep seçildi. Onıñ ağası – Zekerya Bulatov cebhede uruşlarda yaralanğan edi. Cenkten soñ Uzbekistanda Samarkand qasabasınıñ Kattakurgan şeerinde yaşay edi. Onıñ qızı Dilbar şimdi Qırımda yaşay, oca olıp çalışa.
İsmail Bulatov halqnıñ hatırasında yaşay. 2008 s. Kezlev şeerinde Dalnaya soqağınıñ № 18 evniñ üstünde memorial tahtası qoyuldı. Qırımtatarlarnıñ toplu olaraq yaşağan İsmail-bey köyünde soqaqlardan birisi onıñ adını taşıy, şair ve yazıcılar onıñ aqqında eserler yaratalar. 1959 senesi belli şair Reşid Murat qırımtatar halqınıñ şanlı oğluna bağışlanğan‘Generalnıñ ikâyesi’ şiirini yazğan edi.