Salaçıqta arheologlar eski camini tedqiq eteler
Bahçisaraynıñ tarihiy yerinde – Salaçıqta, bazı tahminlerge köre, 13 asırda qurulğan caminiñ tedqiqatı başlanıldı. Bu aqqında QHA muhbirine belli qırımtatar alim-arheologı, Bahçisaray tarihiy-medeniy qoruqnıñ orta asır şeeri arheologiyası bölüginiñ müdiri Aliye İbragimova tarif etti.
Onıñ sözlerine köre, bugünki künde cami yanında qurulğan daa keç binalar yıqtırılalar.
Aliye-hanım qayd etti ki, tedqiq işleri keçirilgende, daa erde devirge ait minare tapıldı. Bunınen beraber alim-argeolog ayttı ki, belki, daa keç devirge ait minareniñ esası tapıla bilir. Çünki bu künge belli ki, caminiñ rekonstruktsiyasını Mengli girey han yaptırğan edi.
“Qurucılıqnıñ tam tarihını belgilemege ağırdır, amma bunınen beraber caminiñ 13 asırda qurulğanı tahmin etile”, — dey İbragimova.
Hatırlatayıq ki, Salaçıqta aliy oquv yurtu Zıncırlı-medrese (16 as.), Qırım hanlığınıñ tesisçisi Haci-Gireyniñ dürbesi (15 as.), orta asır hammamı ve daa keç devirge ait İsmail Gasprinskiyniñ çalışqan binası yerleşe.
QHA
Qırım alimleri Rusiye arheologlarnı vandalizmde qabaatlaylar
Eski Qırım şeerine qazmalar keçirmek içün kelgen Rusiye arheologlar ekspeditsiyasınıñ azaları yarımadanıñ medeniy asabalığını vandallar kibi qullanalar.
Bu aqqında, QHA’nıñ haberine köre, Ukraina Arheologiya institutınıñ Qırım filialınıñ azası Aleksandr Gavrilov ilân etti. Onıñ sözlerine köre, Rusiye arheologları qazmalar alıp barğanda, kerekli talaplarnı yerine ketirmeyler.
“Hususan, keçirilgen qazmalardan soñ arheologlar obyektni restavratsiya ya da konservatsiya yapmalılar, amma Mark Kramarovskiy yolbaşçılığında Ermitajdan kelgen ekspeditsiya bu qaidelerge riayet etmey”, — tarif etti Gavrilov.
Öz sözleriniñ isbatı olaraq, alim jurnalistlerge Kramarovskiy ekspeditsiyasınıñ keçken yerlerini kösterdi – medeniyet asabalığınıñ obyektleri baqımsız qalğanlar. Böyle obyektlerden biri, meselâ, Solhat şeeriniñ mudafaa divarı. “Kramarovskiy ayta ki, keçirilgen qazmalardan soñ, bu obyektnen biz çalışmaq kerekmiz, amma Ermitaj ekspeditsiyasına para berile. Ondan da ğayrı, bu paralarnıñ bir qısmı ya da restavratsiyağa, ya da konservatsiyağa ayırılğan, amma bir şey yapılmadı. Bizde ise kerekli qadar para yoq”, — ayttı Gavrilov.
Crimea24.info haber etkeni kibi, bu ayda Eski Qırımda gaz ağı keçirilgende, XII-XIV asırğa ait arheologik obeyktler tapıldı, şu cümlede unikal orta asır hammamnıñ qalıntıları. Ondan da ğayrı, Eski Qırımda arheologik qazmalar ketişatında alimler o vaqıtqa ait 150’den ziyade orta asır kapik ve farqlı quyumcılıq eşyaları tapıldı. Episi tapılğan şeyler cedvelg ealınıp, ögrenilecekler, ondan soñ alimler olarnı yerli muzeyge bermege planlaştıralar.
Eski Qırımda gazcılar arheologik abidelerine zarar ketireler
Eski Qırım şeerinde (İslâm-Terek rayonı) gaz ağı keçirilgende, ukraina qanuncılığınıñ bozulmaları yüz berdi. Crimea24.info’nıñ haberine köre, bu aqqında “Qırım uquqqoruyıcı areketi” içtimaiy teşkilâtında Ukraina MİA Arheologiya institutınıñ Qırım filialınıñ ilmiy hadimi Aleksandr Gavrilovnıñ sözlerine esaslanıp haber ettiler.
Alim qayd etti ki, Eski Qırımda gaz ağınıñ qurucılığı evelden arheologik tedqiqatlar keçirmeden başlanıldı. Neticede gaz ağınıñ yolunda rastkelgen arheologik abidelerge zarar ketirildi. 20 arheologik obyekt topraqtan çıqarılıp, acele kömüldi. Neticede, Gavrilovnıñ sözlerine köre, medeniy asabalıqqa millionlarnen grivna esabında büyük zarar ketirildi.
Ondan da ğayrı, hatırlattı ki, Ukraina “Arheologik asabalıqnıñ qorçalanuvı aqqında” Avropa konventsiyasına riayet etmeli, oña köre, arheologik asabalıqnıñ qorçalanuvı içün devlet-iştirakçi mesuliyetlidir. “Bozmalar ile qurucılıq İslâm-Terek rayonında sıq yüz bere”, — dedi Gavrilov. Neticede, onıñ sözlerine köre, bu rayonnıñ zenginligini teşkil etken ve Ukrainanıñ milliy asabalığı olğan degerlikler yoq etileler. “Ahlâqiy, medeniy zarar – esaplanamaz, çünki obyekt bütünley yoq ola. Tek kâğıtlarda, esabatlarda qala… Ve bu yerde yüksek şeer medeniyetniñ olğanını isbatlağan deliller yoq ola bileler!”, — qayd etti arheolog.
Alimniñ sözlerine köre, gaz ağınıñ qurucılığı tek arheologlarnıñ tedqiqatlarından soñ qanunlı ola bile. Gavrilov aytqanı kibi, qurucılıq leyhasına deñiştirmeler kirsetmege kerek, ve gaz ağınıñ dalını az zarar ketirelecek yerge keçirilmeli.
Qutlaqta qırımtatar tilinde oqutılğan sınıflarnı açmağa isteyler
Sudaq rayonı Qutlaq köyünde ağımdaki sene sentãbr ayında qırımtatar tilinde oqutılğan sınıflarnı kene de açmağa planlaştırıla. Bu aqta ‘Avdet’ke Qutlaq Meclis reisi Veli Osmanov bildirdi.
Onıñ aytqanına köre, evelden mektepte ana tilinde tasil alıp barıla edi. Amma soñki zamanlarda qırımtatar talebeleri az olğanı içün ve bazılarnıñ istemegenlerinden milliy sınıflar muntazam şekilde açılmadı. ‘Bu sene ise qırımtatar talebelerini kerek miqdarında topladıq ve ana tilimizde oqutuvnı başlamağa isteymiz. Amma mesele daa tam çezilmedi. Ağımdaki sene baharde ana-babalar Qutlaq mektebi müdiriniñ adına yañı oquv yılında qırımtatar tilinde oqutılğan sınıfnı açmaq ricası ile arizalar yazdılar. Amma cevabını alã daa almadıq’, -añlata Osmanov. Onıñ içün biz Sudaq regional Meclisine muracaat ettik, o ise öz nevbetinde Sudak şeer başı ve daa yüksek muessiseler adına arizalar azırlaycaq. Eminim ki, kelecek sene balalarımız ana tilini ögrenip olurlar.’
Yalancılıq ukrainca
“Arqadaş” uquqqoruyıcı içtimaiy teşkilâtına telefon yalancılığından zarar körgen Aqmescit sakini, uquqqoruyıcı teşkilâtnıñ azası Enver İ. muracaat etti. O, iş qıdırğanda, iş teminlevi agentligine muracaat etti, agentlikniñ telefon nomerasını gazetadaki ilândan bildi. Enver cep telefonını qullanğanı içün, qoşma masraflar kerekli degil ediler. Amma öz cep telefonından agentlikniñ telefonınen bağlanıp, bildi ki, şirket oña iş qıdıruv meselesinde yardım etmege azır. O aqqında şahsiy malümatnı bilip, oña eki afta içinde vakansiyalar teklif eteceklerine işandırdılar. Bu hızmet paralı edi. Em de şirket hadimleriniñ sözlerine köre, Enver ev telefon nomerasını bermek ve “Ukrtelekom” abonesi olmaq kerek edi. Ondan soñ oña başqa nomerağa telefon etmege rica ettiler (703 770177). Bu nomernen bağlanıp, Enver kene de aynı suallerge cevap bermege mecbur edi. Aynıñ soñunda Enver vakansiyalar aqqında malümatnı öyle de alıp olamadı. Onıñ yerine “Ukrtelekom”ğa telefon hızmeti içün 192 grn. 39 kapik borcu peyda oldı. Ve bu yalandan zarar körgenlerden tek Enver degil. Bu vaqia aqqında "Pervaya Krımskaya" gazetası yazğan edi (№48, 11.12.2009 s.), bu maqale çıqqan soñ, muarririyetke da çoq zarar körgenler muracaat etken ediler.
İş teminlevi aqqında malümat “Ukrtelekom”da yoq. “Ukrtelekom”ğa kelgen bütün muracatlar diqatsız qaldılar. Enver borcunı ödemegen soñ, telefon bağını kestirdiler.
Enver Qırım istimalcılar aqlarınıñ qorçalanuvı boyunca komitetke, Aqmescit şeer prokuraturasına, QMC’de UBOP’qa, Qıırmda Ukraina İİN Bİ’ne muracaat etken edi, amma aman-aman eki yıl keçken soñ bile neticeler yoq… Bu vaqıt içinde öyle şirket öz işdeşleri ile ne qadar para qazanğanlarını tek tasavvur etmege mümkün.
Ayder İsmailov
“ARQADAŞ” UQİT