Nasıl etip «pamidor plantatsıyaları» qırımtatar ailelerini ayaqqa qoydı

16.08.201711:15

 13 yaşında ösmür olğanda, Nekrasovo köyüne tatilge kelip, men İzzet qartbabağa bostan ve plantatsıya sözleri arasında farqını añlatıp, öz bilgilerimni köstermege istegen edim.

Evelden entsiklopediyada oqup, bostan – bu çoqusı sebze östürmek içün ayırılğan kiçik topraq damartısı, plantatsıya ise ücretli emek qullanğan suniy tarzda yapılğan köy hocalığı işhanesidir olğanını oqudım. Yani bu işhane mahsulatlarını satılıq içün yetiştire. Bunı aytqanda men torunlarnıñ yardımı ücretli emek olğanını aytmağa istegen edim.

Qartbabam külip, mahsulatlarını (pamidorlarını) satılıq içün yetiştirgen bu ücretli emek (ömür arqadaşı, balları ve torunlarnıñ emegini) qullanğan plantatsıya-işhane, yani olarnıñ azbarı, onıñ ailesine ayatta qalmaq, ayaqqa turmaq, ballarğa tasil bermek yardım etti, dep ayttı.

1968 senesiniñ iyün ayında eki aile – Bekirovler ve Ustalar aileleri – sürgünlik yerlerinden Qırımğa Qurman (Krasnogvardeyskoye) rayonı Nekrasovo köyüne qaytqan ediler. Eki aile de işkir ve bir maaşqa yaşap olamaycaqlarını añlay ediler. Lütfi Bekirovnıñ babası – Bekir Aliyev – sürgünlikten evel tuvğan Bağçasaray rayonınıñ  Eski-Yurt köyünde pamidorlar östüre edi. Sürgünlikniñ birinci yılında, Begabad vilâyetiniñ kişlagına tüşip, kendini bilgili agronom olaraq kösterdi. Onı brigada başlığı qoydılar. Biraz soñra o, ailesini Begabad şeerine taşıdı ve anda şahsiy azbarında fide saçqan parnikler qoyıp, soñra olarnı bostanğa saça edi.

Onıñ içün büyük oğlu bütün işni pek yahşı bile edi. Qırımğa kelgende birinciden o, Gülnar ömür arqadaşını Moskovağa urluq almağa yolladı. Eki azbarnıñ işi mükemmel alğa ketirilgen edi. Fideni östürdiler, bostanğa saçtılar. Onı baqa, işley, otalay ediler. Soñra ise satışlar başlana edi. Birinci on yıl Sagide qartanam ve Gülnar bitam sebzelerni Canköy bazarında sata ediler. Satışlar öyle yahşı edi ki, bazar müdiri sebzeler bostandan bazarğa keririlsin dep olarğa maşna berdi.

Eki aile daima uquq qorçalayıcı bölükleriniñ nezareti altında edi. Nezaret pek kergin, amma ilişmege bir mana yoq edi. 80-ci senelerde pamidorlarnı yüz kilolarnen Moskova, Minsk, Litvaniya, Latviyağa alıp kete ediler. Erkekler mallarnı demiryol vagonlarına yüklep, qadınlar ise uçaqlarnen barıp, onı ala ve bazarlarda sata ediler.

Sagide qartanam ve Gülnar bitamnıñ ikâyelerini dinlep: «Olar nasıl dayandılar? Daima iş, tek yıllar keçkeninen bir yolğa qoyulğan turmuş, kiçik ballar», dep tüşüne edim. Yıllar keçkeninen olar kilim ve palaslarnı, savut ve urbalarnı ketirgenlerini, yaşikler yanında yuqlağanlarını, aşqa tek ötmek ve pamidor olğanın külip, hatırlay ediler.

Yıllar keçti. Aileviy pamidor plantatsıyaları yardımınen Usta ve Bekirovlarnıñ balları tasil aldılar, toylarnı yaptılar ve yañı aileler içün evler qurdılar. Bütün bu yıllar içinde eki aile de qırımtatarlarnıñ Qırımğa qaytmasında bütün barışıq aktsıyalarında iştirak ettiler.

Leylâ AŞIK

Müellifniñ fikiri muarririyetniñ fikirinen aynı olmayabilir.

 İçtimaiy ağlarda FacebookVkontakteOdnoklassniki saifelerimizge, bunen beraber, Telegramda kanalımızğa qoşulıñız ve eñ aktual ve meraqlı malümatlardan haberdar oluñız.

помидоры1 помидоры2 помидоры3 помидоры

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET