Sürgün etilgenler, ya da repressiyağa oğratılğanlar

31.08.201716:00

Reabilitatsiya olğanım aqqında vesıqa aldım, bu vesıqa boyunca pensiyama tap 500 (!!) ruble qoşuldı.

Oquyım: «belli bir milletke mensüp olğanı içün, 11 mayıs 1944 senesi, Sovetler Birliginiñ ГКО № 5859 tarafından, qabul etilgen qanunğa köre,  Qırım vilâyetiniñ Qarasuvbazar rayonından, Namaygan vilâyetine «spetsposeleniya»ğa yerleştirilip, repressiyağa oğratılğan edi. Sovetler birliginiñ İçki işler nazirligi tarafından 23 mayıs 1956 senesine qadar «spetsposeleniya»da yaşadı. Rusiye Federatsiyasınıñ 18 oktâbr 1991 senesiniñ, 1761-1 sanlı qanunına köre, reabelitatsiya olundı…».

Bu berilgen reabelitatsiya spravkalarında «sürgünlik» sözü yoq, 18 mayıs 1944 senesi aqqında da bir söz yoq. «Repressiya olunğan» ibaresi ise, ayrı qayd etilgen, astı sızılğan. Böyle – böyle adam siyaset repressiyasına oğratılğan edi, endi ise, reabellitatsiya olundı. Daa ne kerek?

Belli bir şekilde aytıldı ve yazıldı, daa ne kerek, repressiağa oğratıldı – reabellitatsiya etildi. Başqa türlü añlatma yapmaq kerekmey. «Deportatsiya» ibaresi ise, içte qullanılacaq söz degil, ciddiy, bütün bir milletke yapılğan vahşiylik olsa bile, «deportatsiya» demeyceksiñ.

Manalar deñişe, ve men bellesem, doğru bir yönelişte, çünki er şeyni öz adınen aytmaq kerek. Bu bizge 18 mayıs 1944 senesi yapılğan genotsidke – genotsid, dep ayta bilmemiz içün bir yol olacaq.

Genotsid demek – bu bir halqnı cismen, maddiy, maneviy yoq etme demektir. Amma bizim milletke kelgende, bu başqa bir meseledir, çünki bizler diaspora, ya da sade bir etnik gruppa degilmiz, biz bu yerniñ tamır halqıdırmız. Biz Qırımda şekillengen ve inkişaf  etken milletmiz.

Mında söz, özüniñ yerinde milliy devletçiligini qurma aqqı olğan tek bir halq aqqında kete, yani qırımtatarlar aqqında. Amma sual, bu böyle strategik yerde izin berilecek bir adise olacaq ekenmi? Katerina II vaqtında meydanğa çıqqan «Mubarek ve çastlı olacaqtır o kün ve o saat, ne vaqıt bu Qırımda bir qırımtatarı qalmaycaq» degen sözleri, onıñ devrinden bir buçuq asır keçken soñ yerine ketirilgendir.

Bizim milletni, bütün halqnı bir kereden, sürgün ettiler. Bu vaqıtta milletniñ içinde aylelerine, bala – çağasına qol tutacaq erkekler de yoq edi, episi ya cenkte, ya da trudarmiyada ediler. Aciz qalğan ballar, qartlar ve qadınlar qarşılıq kösteralmayıp sürgünlikke tüştiler. Yollarda, ahır vagonlarda ve soñ deportatsiyağa kelip tüşken yerlerinde, ağır vaziyetlerden ve açlıqtan biñlernen adam ölgendir.

Bu genotsid bile – bile ve añlı olaraq yapıldı. Ve  bu cinayetni tek stalin vahşiyliklerine mensüp etmek de doğru olmaz. Bu bütün sovet ve kommunizm sistemesınıñ doğurğan adisesidir.

Milletimizge qarşı yapılğan siyasiy repressiyalarnıñ bir maqsadı daa bar edi. Bu da halqlarnıñ biri birinen qarışıp assimilâtsiya olmalarıdır. Neticede ise, meydanğa milletsiz bir cemiyet ketirme maqsadı tura edi. Bu maqsadnı daa Lenin uydurğan edi, yani onıñ fikirine köre milletler olmamaq kerek edi, halqlarnı yoq etmek kerek edi, amma olarda ne içündir yoq olmay ediler.

Sürgünlikte yaşağan vaqıtta «Qırım» sözü yasaq edi. Qırımtatarlar ise, millet olaraq Sovetler birliginiñ cedvelinden silingen ediler. Sade, «altın ordu» tatarları bar edi, qırımtatar tili yoq edi, o ogrenilmey edi, qırımtatarlarğa orta – mahsus, ya da aliy tasil almağa olmay edi, çünki yaşağan yerlerinden tış bir yerge çıqmağa aqqıları yoq edi. 1956 seneniñ baarine qadar qırımtatar gençlerini orduğa da almay ediler, inanç yoq edi.

Qırımda ise, şovenizm çeçeklene. Mında kelgenler, tatarlıqnı tamır – negizinen yoq etmege tırışalar. Köyleriniñ ve şeerleriniñ adları deñiştirile (toponim genotsidi), çoqusı köyler ise, asılında yer yüzünden yoq etile, mezarlıqlar viran etile. Olar üstünde mesken ve hocalıq binaları qurula, camiler ya yoq etile, ya da mağazlar yapıla. Temel halqına ise, «aydut — halq», «satqın — halq» dep aytalar.

Bu vaqıyalardan yetmiş yıldan ziyade keçti, olar ise tek şimdi qırımtatarlarğa reabilitatsiya bereler. Olarğa «qabaatlarını» bağışladılar ve can ağırtılarını unutmağa teklif ettiler. Genotsid aqibetleri doğurtıla, sizler endi onu tüşünip oturmañız, deyler. Bizler ise, nasıl etip yaşağanımıznı ve ne çarelernen Vatanğa avdet olğanımıznı tek özlerimiz bilemiz. Aq – uquqlarımıznı qaytarmaq içün başımızdan neler keçirgenlerimizni bizden başqa kimse bilmey.

Men, milliy degil de, grajdanlıq aq – uquqlarımız aqqında aytam. Milly devletimizge olğan aq – uquqlarımız alâ daa kimseniñ tarafından tanılmadı. Bizler öz Vatanımızda milliy azlıq, ya da nasıldır diaspora kibi körülemiz. Bizlerge, er keznen bir olmağa teklif eteler, amma qanunlarında musaviylik esasları çoqtan yoq etilgen.

Lâkin serlevağa çıqarılğan sualimizge qaytayıq. «Deportatsiya» ve «Sürgün olğanlar» ibareleri, bu adiselerniñ bütün vahşiyligini köstere bileceklermi, aks etelermi? Yoq, ebet, aks ettirmeyler. «Sürgünlik» ibaresi ğayet yimşaq, olıp keçken facianı tolusınen añlatmay. Ve ondan da başqa, bu ibare, sizler mında kelme halqsıñız, bu yerlerde yabancısıñız, begenmeseñiz kete bilesiñiz, dey…

Bizim milletke nisbeten «Sürgünlik» ibaresi 1980 senelerniñ soñlarında qullanılıp başladı ve o vaqıtları avdet ümütlerini doğura edi. Onıñ içün halqımız söznüñ tam manasına qulaq asmadı. O bir termin olaraq qabul etildi.

Doğrumı bu? Men bellesem, yoq. Çünki aqlımızğa başqa sual kele, ne içün «repatriyatsisya» ibaresi qullanılmadı? Ne içün Vatanğa avdetimiz devlet tarafından azırlanğan ve keçirilgen bir tedbir olmadı? Ne içün avdetimiz ağır, azaplı bir şekilde keçe? Yigirmi beş seneden berli halqımıznıñ avdeti soñuna yetmedi, ne içün?

Men de onıñ içün, er yerde yuqarıda yazıp bergen suallerimi qoyam. Biz bu ibarelerni biri – birinden farqlarını añlamaq kerekmiz. Bizim halqımız üzerinden yapılğan aqsızlıqlar repressiya ve genotsid kibi qabul etilmek kerek. Çünki genotsid tek tarih hatırasında degil de, genetik hatırada qalacaq.

Tekrarlayım: genotsid olğan faciya ve onı tamğalap taşlamaq kerek. İç bir halq bunı başqa başından keçirmek kerekmey.

Bügünki künde, birleşken hakqlar teşkilâtınıñ tamır halqlar komiteti tarafından, qırımtatarlarğa qarşı yapılğan facia vesıqalana ve genotsid olaraq tanınmasına belli bir tedbirler keçirile.

Sürgünlik faciyasını körgenler, ciddiy uquqiy vesiqalar boyunca şaatlıq eteler, başlarından kelip keçken şeylerni aytıp bereler. Vatandaşlarıma ricada bulunam, bu yerlerge barıp şaatlıqlar yapmağa çare tapıñ, bu protsesslerde iştirak etiñ. Bizim faciamıznı bilmek kerekler, o er kezniñ hatırasında olmaq kerek.

… Onıñ içün men siyasiy repressiyalarnıñ qurbanı edim ve oylede qalam, dep aytam. Ve bizim hatıramızdan bu faciya bir vaqıt silinmeycek, çünki o qanımızğa ve tenimizge siñip qalğandır.

Ali Kadırov

Müellifniñ fikiri muarririyet fikirinen bir olmay bile

İçtimaiy ağlarda FacebookVkontakteOdnoklassniki saifelerimizge, bunen beraber, Telegramda kanalımızğa qoşulıñız ve eñ aktual ve meraqlı malümatlardan haberdar oluñız. 

 

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET