Aqmeçitten (Çernomorskoye) – Kezlevge (Yevpatoriya) ketken vaqtıñızda Donuzlav gölü üstünde, ille de Ablâmit köpüri üstünden keçeceksiñiz. Evel zamanları Kezlevge Aqmeçitten kelgen insanlar aylanıq yollardan kele ediler.
Bütün qırımlılar Ablâmit köprüsini bileler, amma az kimse onıñ tarihini bile. Bu köpürniñ adını doğru Ablâmitskiy degil de, Ablâmitov, dep qoymaq kerek.
Donuzlav üstünden köpür qurulması pek kerekli ve aktual iş edi, amma er vaqıt olğanı kibi, o zamanda buña serimiya yetişmey edi. Ve bir vqıtleri bu fikirni yerine ketirecek olıp, yerli qırımtatarı Ablâmit bey öz boynuna aldı. Bu adam Sadır Bagay (Hmelövo) köyünde yaşay edi. O zengin ve alicenap birisi edi. Onıñ topraqları üstünde bir qaç köy tura edi, bir çoq ayvan sürüleri mülkiyetinde edi, çöllerinde boğday ve cılap öse edi. Bu adamnıñ evi alâ daa saqlanıp qalğandır.
Donuzlavnıñ üstünden köpür er kesge kerek olğanını bilip, Ablâmit bey, yerli sakinlerge köpür qurulması teşebbüsinen muracaat etti. Köpürniñ qurğan işçilerge, maaşlarını Ablâmit bey, bol bere edi, köpür pek keyfiyetli qurula edi. İnsanlar öz saibi altında çalışa ediler. Ablâmit bey, adamlarnı nasıl güzel çalışqanlarını köre edi, amma iş yerinden qıbırdamay edi, çünki bütün tökülgen qm ve topraqlar suvnen yuvulıp kete edi. Biraz tüşüngen soñ, Ablâmit bey işlerni toqtatılmasını istedi ve mütehassıslardan laqırdı etecek oldı. Ve, belli olğanı kibi, olar tap Sankt – Peterburgtan kelgen ekenler. Erte baarde kene işler başladı. Donuzlav yanlarına kene işçiler toplandı, ve bu seferi olar eki qat çoq ediler.
Köpür yasama tehnologiyası başqa edi. Başta suvnıñ tübüne balaban qaya taşları yerleştirile edi, soñ ise, qum ve qaburçaq taşı qoyula edi. İşçiler gece – kündüz çalışa ediler. Ablâmit bey de öz parasını bol töke edi, onıñ içün pahıllağan adamlar: «Ablâmit özüniñ köpüri içün bir kapiksiz qalacaq», dep ayta ediler.
Amma bir şeyge baqmadan, küzge köpür qurulğan edi. Qurucılıqnıñ bitmesini adamlar şeñ bayramnen qayd ettiler.
1941 senesi, Ulu Vatan cenki vaqtında köpür bayağı zararlanğan edi: Aqmeçit tarafından eki kemerni patlatqan ediler. Patlavdan keçit üstünde çatlamalar peyda olğan edi. Tarhankut sakinlerine, Kezlevge qadar kene aylanıq yoldan barmaq kerek edi.
1964 senesi köpür devlet tarafından ğayırdan tiklengen edi ve yol areketi, insanlar keçiti başlandı. Köpürniñ eski adını da qaldırdılar – Ablâmit köpüri.
Vaqıt acayip bir şey… Ayatta olıp keçken adiselerge baqmadan, tek vaqıt er şeyni yere yerine qoya ve insanlarnıñ areketlerine doğru qıymet kestire. Tarihte, işlerinen, fikirlerinen insanlarğa fayda ketirgşen adamlarnıñ adları qala. Ve bu işler illede balaban, büyük, masşatbı olmaq kerekmeyler, sade yaqınıña yardım olsa yetedir. Bizler ise, öz ecdatlarımıznıñ alicenap işlerini hatırlamaq kerekmiz.
Böyleliknen insan öz – özüne abide qurdı, ve atta yarımada haritasında öz ismini qaldırdı! Ve bu köpür, çeşit abidelerden daa qıymetli ve faydalı olğandır.
Arsen Kursaitov
Müellifniñ tüşünceleri, muarririyet fikirinen doğru kelmemesi mümkün
İçtimaiy ağlarda Facebook, Vkontakte, Odnoklassniki saifelerimizge, bunen beraber, Telegramda kanalımızğa qoşulıñız ve eñ aktual ve meraqlı malümatlardan haberdar oluñız.
