Elvida, İzzet ağa Hairov

25.07.202121:34

Kovid pandemiyası, bellimi, adiymi – iç bir hususiyetine baqmay, insanlarnı, şu cümleden, vatandaşlarımıznı, dersiñ, qurşunğa tizilgenlerniñ ve soñu körünmegen, öz cedvelini ep kenişlete. Bu sefer onıñ şevqatsız seçimine Milliy areketimizniñ eñ körümli-namlı vekillerinden biri – İzzet Server oğlu Hairov oğradı…

İzzet ağa dünyağa 1938 senesi, Yalı-boyunda belli olğan Körbek köyünde keldi. Qanlı cenk ve vahşiy sürgünlik müsibetlerini bala çağında keçirgen ve azlıqta sağ qalğan nesildendir. Zorbalıq ile Vatandan quvulğan ve babasız (qoranta başı 1944 s. aprelinde trudarmiya kontslagerine bıraqıldı) qalğan dört evlâttan üçü qısqa vaqıt içinde elâq oldılar.

Endi qadını da üyken oğlunen ölüm alına qalğanını eşitken Server ağa kontslagerni izinsiz terk ete ve olarnı ekisini qurtarmağa yetiştire. Amma özü tezden yaqalana ve zalım rejimini 7 yıl apishane müddetini ala. Allağa şükürler, bir yıldan azatlıqqa çıqa…

Taşkent vilâyeti Orta-Çırçıq rayonı «Pâtiletka» sovhozına tüşken Hairovlar qorantası bir qaç yıldan soñ kene de şu vilâyetteki Almalıq şeerine köçe. 1957 s. İzzet ağa mında mektep bitire, çalışa, orduda hızmet etip qayta, Taşkentteki universitetniñ fizika fakultetine oqumağa kire.

Balalıqtan aqsızlıqnıñ eñ aşadiy, kiyik şekillerini körgen 22-23 yaşındaki yigit añlı sürette Milliy areketke qoşula. O, özüne oşağan faal qırım gençler, studentlernen körüşe, olarnen beraber urf-adet, milliy medeniyet ve tarihımıznen bağlı malümatlarnı qıdıra, ögrene, bu bilgilerni teşviqat ete.

Bunıñnen beraber, «Qırımtatar yaşlar birligi»niñ (1962) azası ola. Bu gizli teşkilât KGB tarafından tar-mar etilgen soñ onıñ peşindeki taqip muntazam tarzğa çevirile. İzzet Hairovğa, safdaşları sırasında, qarşı yapılğan çeşit «terbiyeviy tesir» etüvler, qorquzuvlar maqsadına yetmey. Aksine, onıñ areketleri daa da atik ve maqsatkâr ola.

1966 senesi o, bir qaç yıl tanış olıp, onen beraber qırım studentleriniñ körüşüvleri ve işlerinde faal iştirak etken Vasfiye Cemilevanen qoranta quralar. Bala doğuvı, işhanesinden sıq-sıq komandirovkalarğa yollanılğanı, Milliy arekette becerilgen mesülietli vazifeler mecbur ettire İzzet ağanı oquvına taşlamağa.

Onıñ bu vazifeleri eñ-evelâ, Özbekistannıñ çeşit vilâyetlerine hızmeti boyunca bu muntazam qatnamaqlardan kelip çıqqan çoq zarur – Milliy areketimizniñ yetekçileri ve regionlardaki teşebbüsçiler gruppalar arasında qaviy ve işançlı bağ tutmaqtan ibaret edi.

Bu imkândan bayağı bir semereli faydalanması İzzet Hairovnı, bir taraftan, Qırım davasınıñ çoqtan-çoq fedakârları ile tanış ettirdi. Diger taraftan, ket-kete, basqı etici (repressiv) organları oña nisbeten taqiplerini küçlendirdi.

1968 s. iyülniñ soñu-avgustnıñ başında, dissident areketi vekillerinen nevbetteki fikir paylaşuv maqsadınen İzzet ağa Moskvağa yollanıldı. Semade Asanovanıñ kvartirasında olıp keçken bir guruh semetdeşlerimiz ve bu areket vekillerinen emiyetli körüşüvde iştirak etti.

Özbekistanğa qaytqanından soñ, bir afta keçer-keçmey, onıñ evinde çoq saatlıq tintüv ötkerildi. Neticede vesiqalar çekip alındı, ev saibi ise yaqalandı. Çoq ay devam etilgen tahqiqat (sledstviye) neticesinde, 10 vatandaşımız üzerinde ötkerilgen mahkeme (1969 s., 1.07 – 8.08) Milliy areketimizniñ tarihına «Taşkentskiy protsess» adınen kirdi.

Neticede, İzzet ağa bir buçıq yılğa azatlıqtan marum etildi. «Qabaatı» standart: «sovetler qurumına iftira atmaq», «sovetler qurumını yamanlağan vesiqalarnı azırlamaq ve darqatmaq» oldı.

Onıñ Milliy areketteki faaliyeti özcesine «mukâfatlandı» ve Hairovlar qorantası Qırım davası iştirakiniñ köstergiçi böyle: evlerinde 1988 senesine qadar episi olıp 17 tintüv olıp keçkeni bellidir. Amma o, apis müddeti bitken soñ da, er bir taqip keskinleşken alda da adaletsizlikke «iftira atmaq», aqsızlıq «yamanlamaqnı» toqtatmadı…

İzzet ağa Ekinci (1991) ve Üçünci (1996) Milliy Qurultaylarnıñ mebusı oldı, Merkeziy Milliy qurum azası saylanıldı, onıñ Merkeziy Asiyadaki temsilcisi olaraq çalıştı. Vatanğa qaytıp, 1994 s. Aqmescitniñ Maryino qasabasında yerleşti. Cümle siyasiy tedbir-aktsiyalarda iştiragini devam etti.

Bunıñnen beraber, İzzet ağa, Ekinci cian cenkiniñ soñunda cebeden Qırımğa qaytqan ve mında qorantalarını sürgün yerlerinden qaytarılmasını talap etken bir qaç yüz cenkâver qırımtatar subaylarını NKVD-ciler Kremlniñ emirinen qurşunğa tizgenleri aqqında malümat toplay, matbuatta ikâye etken edi. Doğmuş Körbek köyü aqqında kitap çıqarmaqnı arzular edi…

O, çoq mulâyim, merametli, yımşaq yürekli, alçaqgöñülli, bilgili-ferasetli, soñ derecede milletsever insan edi ve onı bilgenlerniñ hatırasında öyle sıfatta da yaşaycaqtır.

İzzet ağa Hairov bu faniy dünyanı terk etkeni munasebetinen onıñ ömür arqadaşı, Milliy areketimizniñ belli iştirakçisi Vasfiye aptege, qızı – psiholog-alim Selime hanımğa, qardaşı – faal cemaatçı Mustafa ağağa, bunıñnen beraber, cümle yaqınlarına, soy-aqrabalarına samimiy taziyemizni bildirip, baş sağlığı ve sabır tileymiz.

Alla rahmet eylesin, deymiz.

Merkeziy Milliy qurum azaları, dostları.

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET