| Ana barğan yerge, bala da barır |
Ata sözü
Bir kün gazetalarımıznıñ birinde Özbekistanda sürgünde ilk qırımtatar tili ocaları aqqında meraqlı bir maqale oqudım. Maqale meni pek meraqlandırdı ve anamıznıñ ğurbette ilk qırımtatar tili ocalarından biri olğanını hatırladım. Hatıra uzaq balalıqqa qaytardı, o vaqıtları anamdan Qırımdaki yaşayış, daa soñraki sürgün aqqında bir çoq hatıralarını eşitken edim. Mektep yıllarını da hatırladım. Amma er şey sıranen.
Anam, Reşide İbraim qızı, 1915 senesi Bağçasaray rayonınıñ Beşuy köyünde doğdı. Babası, İbraim qartbaba bütün Beşuy sakinleri kibi bağçacılıq ve ev işlerinen oğraşa edi. Anası, bizim Sultaniye qartanamız, dindar biri edi ve künde beş kere namaz qıla edi. Anam, Quran qolundan tüşmey edi, dep hatırlamağa seve edi. Mektepni bitirgen soñ, Aqmescitte pedagogik institutınıñ himiya ve biologiya fakultetine kirdi. Oquş vaqtında kelecek ömür arqadaşınen, babamız Amet Murat oğlunen tanıştı. Babam Alupkalı edi. Tarih ve coğrafiya fakultetinde oquy edi. İnstitutnı bitirgen soñ evlendiler ve emek faaliyetine başladılar. Anam Aqmescitniñ 12-nci mektebinde ders bere edi, babam ise 13-ünci mektebinde oquv işleri müdiri olaraq çalışa edi. Sürgün künü babam şeerde, anam doğmuşlarınen köyde edi, bu sebepten farqlı yerlerge sürgün etildiler. Anam, ailesinen birlikte Taşkent vilâyetiniñ Parkent köyüne, babam ise – Uralğa tüştü. Amma bir qaç ay soñra babam Özbekistanğa, ailesi yanına köçti. Olarnıñ emek faaliyeti esasen Parkentniñ rus tilli mektebinde keçti. Lâkin babam teşkilâtçi qabiliyetine saip edi ve Krasnogorsk, Yangiabad kibi qapalı şeerçiklerniñ mekteplerinde müdir olaraq, aynı zamanda Milliy tasilniñ rayon bölüginde ve Milliy tasilniñ seer bölüginde çalıştı. Anam, aytqanım kibi, himiya ve biologiya derslerini alıp bara edi.
Amma mına 1967-nci senesi raatlıq keldi ve halqımıznıñ temsilcilerine balalarğa qırımtatar tilini ögretmege izin berildi. Bu sürgünniñ 24-ünci yılında! Parkent mektebinde ocalar arasında vatandaşlarımızdan aman-aman kimse yoq edi, bir de ana tilini bilgenler. Bu sebepten anam balalarğa ana tilini şevqnen ögretmege başladı. Daa soñra talebeleriniñ çoqusı Nizami adında pedagogik institutınıñ qırımtatar filologiyası fakultetine kirdi ve mezun olğan soñ, evge, balalrğa ana tilini ögretmek içün qayta ediler. Anam endi esli-başlı yaşta, tek ana tilinden ders bermege tüşüne edi. Mektepte 69 yaşına qadar çalıştı. Er yıl Taşkentke ihtisasını arttıruv kurslarına qatnağanını hatırlayım, lektsiyalarnı belli filolog Memet Ümeroviç Ümerov oquy edi. Anamnıñ dersleri pek meraqlı edi, talebeler ve ocalar arasında itibar köre edi.
2005 senesi anamıznı vatanğa, Qırımğa alıp keldik. Endi esli-başlı yaşta balalığını, Beşuydeki köydeşlerniñ yaşayışını hatırlamağa seve edi. Balalıqta aşamadan evel ve soñra aytılğan ibarelerni qullanmağa seve edi. Er vaqıt bol berekt bergen evniñ penceresiniñ altındaki armut teregini hatırlay edi. Qartbabasınıñ pek işkir bir insan olğanını ve kolhozğa kirmegenini sıq-sıq hatırlay edi. Kolhozğa, umumiy kütlede coyulmaq içün, tek tembeller ve boşboğazlar ıntılğanını er vaqıt ayta edi. Qartbabasınıñ Parkentte 77 yaşında dizenteriya sebebinden ölgenini kedernen hatırlay edi. Amma vatanda belki de 100 yaşına qadar yaşap olur edi. Anam 96 yaşına qadar yaşadı. Bizim içün er vaqıt pedagog timsali ve ayat ustazı edi.
Maqalege ihtisasını arttıruv kursları vaqtında (60-ıncı yıllarnıñ soñu – 70-inci yıllarnıñ başı) yapılğan qırımtatar tili ocalarınıñ ortaq fotoresmini ilâve etem. Belki birileri olarnıñ arasında soy ve tanışlarını tapar. Bu da bizim tarihımız.
Talebelerge vatanğa ve ana tiline sevgi aşlağan ocalarğa çoq teşekkürler.
