Устюнде узун юнь антер, узун орьме елек, аякъларында эскидже чызма, елек устюнден, белинде, юнь сантырач шал, шалнынъ устюнде кенъ мешин къушакъкъа чешит тюсте, шекильде ве колемде киселер илиштирильген, чал сачлы башында орюльген къалын башлыгъы олгъан эсли къадын оджакънынъ кюели ташлары узеринде тургъан чёюнден эки мадденден ясалгъан мешребелерге тютюн къокъулы къаве къойып кетирди.
Агъач кутюкнинъ устюнде, гольнинъ янындаки гедже серслигинден бираз ушюп, авучларыны тизлери арасына къойып, узун аякъларыны ондан узакъ олгъан атеш тарафкъа догърултып отургъан, даа яш корюнген, джиддий бакъышлы, кенъ манълайы устюндеки къумрал сачлары бираз сийреклешип башлагъан, шимдики моткъа коре къыркъылгъан сакъаллы эр адамы отура эди.
Къадын бир мешребени онъа узатты.
– Сен геологсынъмы?
– Араштырыджы… Амма геолог дегилим.
– Сени геологгъа ошаттым. Айды, дердинънен пайлаш…
*** Ич де таныш олмагъан инсангъа – тесаддуфий ёлдашкъа – къальбинънинъ энъ сакълы кошечиклерни ачмагъа баягъы къолай ола, дейлер… Ким билир оны…***
Араштырыджы мешребени къолунда тута, къаве бираз сувугъаныны, пармакълары исе бираз къызынгъаныны беклей. Къаранлыкъта тек козьлерининъ акълары бираз йыртырап ала. Сесинде эеджан биле ёкъ. Нуткъы тегиз, денъиз ювып ташлагъан томалакъ ташчыкълар киби сёзлерден ибарет. Агъыр потюклерининъ тюбюнде базыда ялынынъ къуму гъырчылдай. Атештен къызып, къайнап кеткен агъач шырасы да, базыда инълей ве сызгъыра.
– О ерни мен, акъибети, гъайып эттим, — дей. Аслында, о меним ичюн бир кешфият эди. Бир кунь сен тесаддуфен бир кешфият япасынъ… Чёльде мен янгъыз дегиль эдим, ойле ерге пайнаозюм бармагъа сакъындым. Мени ерли бир эслидже эр адамы алып кетти. Лаф этип кеткен арада, ёлда бир къыз расткельгенини корьдим. Агъызым ачылып къалды. Пек дюльбер де дегиль, амма онда бир магнит олгъан киби, озюне пек чекти. Бу адам оны адындан чагъырды, мени таныттырды, кеткен еримизни айтты, къыз незакетли джевапланды, сагълыкълаштыкъ, ве озь ёлумызны девам этмек ичюн, огге кеттик. Артымдан бу къызнынъ сеси меним адымы айткъан киби кельди, башымы о тарафкъа бурдым ве… Аягъым тайып кетти, мен исе ер тюбюне чалкъа учып кеттим… Козьлеримни ачкъанда, бир къобада экенимни анъладым. Урбам, сачым, сакъалым, потюклерим, чантам — сым-сылакъ. Амма гонълюмде ойле бир дуйгъулар бар ки… Мен, бир кереден, озюмни дюньяда эм де энъ бахытсыз, эм де эм бахытлы инсан олгъанымны ис этем. Эр шей къарышып кетти. Козюмнинъ огюнде тек чешит ренкли нохутчыкълар, топчыкълар, боюнджачыкълар тёкюльгенлер…
***Озь кяинатнынъ бир нокътасында, тегиз мейданлыкъта, аягъынъ янълыш басып, ер тюбюндеки бир къобагъа чалкъа юварланасынъ ве дюньядаки мевджут эр бир ренкте янгъан шавлечиклер, ярыкъ бенечиклер къоба ташларында янсыланып ойнаткъан бир гольге тюшесинъ. Аякътан башынъадже сув тюбюнде къаласынъ. Ве бу гольде ирип кетесинъ, чайыласынъ. Озюнъ бу голь оласынъ. Тюрлю-тюрлю шавлечиклер олып, къобадаки ташларнынъ устюнде янсыланып, ярыкъ лекечиклер олып, къыбырдайсынъ.
Бойле голь омюринъде ильки кере расткетирдинъ. Бойле ислер омюринде ильки кере эр бир уджейренъни джанлата ве эр бирининъ мевджутлыгъыны дуйдура.
Не де хош…***
Дудакъларымда бир меракълы леззет. Къокъусы да пек меракълы. Неге ошай? Татлы да дегиль, тузлу да дегиль. Аман, неге ошай бу лезет ве къокъу? Ичип бакъаджакъ олдым. Не дейим. Инсан ичюн ич де келишмейджегини анъладым. Этрафта да, бакъсам, не де бир от, не де бир джанавар – балыкъ, къурт, чиркий биле ёкъ…
***Амма бу гольнинъ суву ич де ичильмез. Адий татлы сувгъа бенъземей. Денъизнинъ тузлу сувуна бенъземей. Неге ошатаджагъынъны да бильмейсинъ. Ичильмез, весселям. Асла да неге кечеджек, анълашылмай. Бар, иште…***
Ёлдашымнынъ сеси эшитильди. О, мени къыдырып, эвге къайтмакъ керек олгъаныны айта. Эбет, къайтмагъа керек. Энди бир якъкъа баралмайджакъмыз. Джевап къайтардым. Ташларгъа басып, тёпеге тырмаштым. Ёлдашым, чукъургъа эгилип, мени корьди, ахылдай-вахылдай, къол узатып, манъа чукъурдан чыкъмагъа ярдым этти.
Мен онъа бу къобагъа тюшкенимни, голь акъкъында тариф эткенимни динълегенде, о манъа бираз шубенен бакъты, ве эвге къайтмакъ ичюн, ашыкътырды. Ёлдашымнен меним тюз бир ерде бойле маджерагъа огърагъанымны хатырлап, эп шакъалаштыкъ, баягъы кульдик.
О вакъиадан сонъ бираз вакъыт кечти, амма мен худжур бир шей ис эттим, дерсинъ ки, мен шу гольни озюмнен берабер алып кеткеним. Базыда бу ренкли ярычыкълар, лекечиклер, беденимде, сачымда, сакъалымнынъ уджларында янгъан киби корюнди. Эр бир мучем, эр бир кирпигим, чинатий пармагъым, бурнумнынъ уджу биле, эписи шу — суву бир шейге кечмез голь экен. Мен башта инанмадым. Сонъ шашмаладым. Амма тек мен бу ярычыкъларны корьсем, мен озюмни делирдим деп, санар эдим. Эвдекилер де корьди. Бундан вазгечмекнинъ чаресини къыдырып башладыкъ. Экимлерге мураджаат этейик дедик… Амма сонъ Интернеттен сизинъ акъкъынъызда макъалеге расткельдим. Сиз бойле адиселернен … чалышкъанынъызны бильдим.
Эр кунь озюмден бу гольни чёмючлеп, мешребенен, фильджаннен, къашыкънен, оймакънен тышкъа тёкип битирмеге разы эдим.
Мен о ерге къайттым. Амма шу ер энди о ер дегиль эди. Насыл ойле ола, дейсинъизми? Меним ёлдашым олгъан адамны таптым. О, о бир сеферки киби, мени айны сыджакълыкъ ве мусафирченликнен къаршылады. Манъа керек ёлны косьтермеге, къылавузлыкъ этмеге разы олды, амма мени танымады. Яхшы, ола биле, яш дегиль, о вакъыттан берли нидже адам козю огюнден кечкендир деп, къулакъасмадым. Амма къасабанынъ базарындан кечкенде, апансыздан меним устюме о бир сеферки къыз къычырып, аркъамны уфачыкъ юмрукъларнен дёгип, «сен кене кельдинъми», «не эп артымдан такъылып юресинъ», «даа не къадар меним пешимден юреджексинъ», «санъа къач кере текрарлайым, кет, сени севмейим», деп атылды. Мен шашкъын алда чаршы сыралары арасында къатып къалдым… Ёкъ, о керчектен пек гузель къыз эди, амма мен оны не къадар бегенир исем де, биринджиден, не ичюн манъа ойле атылгъаныны анъламадым, экинджиден, бельки о чукъургъа тюшкенде, афызама бир зарар олды ве мен бу къызнен башкъа бир танышлыгъым, якъын мунасебетлеримиз олгъандыр, унуткъаныммы, деп шубелендим… Амма, валлаи, бегенсем биле, мен о къызнен берабер оламаз эдим. Мындаки къаиделер буны ич яптырмаз эди. Нелер ола шу, деп, мен ахмакъчасына бу къызнынъ арекетлерине ич бир къаршылыкъ бильдирмей, турмакъта эдим. Эвельки ёлджум, манъа дарылгъан киби сыфатта, мени енъимден четке кучьнен чекти, шу ерден мени алып кетти. Ондан бу ким, деп сорагъаныма, эмиет бермеген киби, алып бараджакъ ерине мени алып кетти. Биз бир ерде токътадыкъ. О, къолнен тегиз чёльнинъ бир нокътасына косьтерди. Мына, шу сен сорагъан еринъ, деп.
Анда бир шей ёкъ эди! Бир де оюкъ, бир чукъур, ич бир шей! Теп-тегиз топракъ! Истесенъ, о ерде секир, тапта о ерни, ёкъ! Къатты, асырларнен топлангъан, те-гиз топ-ракъ!
Араштырыджы сонъки сёзлерни эджалап айткъанда, юзю мавы, ешиль, сары, къырмызы, мор ярыкъларнен нурланып башлады. Тазлашып башлагъан башындаки сачы, мот сакъалы, бутюн вуджуды бир джанлы лампадкъа чевирильген киби, янында бир ренкли ярыкъ даирени асыл этти. Атта авлакътаки атеш тынып къалгъан киби олды.
Худжурджа кийинген, узун сачлы, ийлекярджа назарлы къадын буларны эписини корип, янъы оюнджакъкъа къувангъан бала киби, шакъылдап кулип башлады. Сонъра Араштырыджынынъ къолундан мешребени алып, атеш янына барды ве кене тютюн къокъулы къаве кетирди. Сонъра, дудакъларыны тишлеп, бираз сускъандан сонъ, йымшакъ ве хош сеснен айтып башлады:
– Сен о къобаны не ерде олгъаныны тапып, сувуны онъа даимийлик къайтармагъа истейсинъ, амма о голь пек узакъ – пек узакъ кечмиш фезасындадыр. О, энди ёкъ. Эр шей денъишти. Джогърафик бельгилер биле денъишти. Сен биринджи ве экинджи кере баргъан къасабалар – фаркълы къасабалардыр, олар атта башкъа укюметтелер, о, сен корьген инсанлар – фаркълы инсанлардыр ве ич бир вакъыт олар бир инсан дегиль эдилер. Эйе, сен озь вазиетинъден мемнюн дегильсинъ, корем.
– Э, иште, шу гольнинъ ичильмез, бир шейге кечмез суву, ренкли ышыкъ лекечиклер олып ичимде чалкъалана бере… Мени де къандырып оламай, кимсеге де керекмей.
– Амма, базыда, шавлечиклери ялкъылдагъанда, сен, о гольни хатырлап, бир кулюмсиреп аласынъ, ойлеми?
– Ошлу, амма ич кимсеге кереги олмагъан бир адисе.
– Не дейим санъа? Бираздан анъларсынъ ки, бу да ич олмаса эди, ичинъ туташ къургъакъкъа чевире биле эди… – деп, худжурджа къадын, еринден турды ве чадыргъа кирип кетти. Андан, тизлери устюнде, белинедже корюнип, Араштырыджыгъа бир индже ёргъанчыкъ узатты. Эр адамы, агъыр потюклери тюбюнде къумларны гъыджырдатып, къадыннынъ чадыры янына бир-эки адым атып барды, ёргъанны алды ве, къадын хайырлы геджелер тилегине джевапланып, озюнинъ чадырына кетти. Юкълап къалмаздан эвель бутюн олып кечкен бу вакъиаларны гъайрыдан козьден кечирген киби олды.
Къаранлыкъкъа баткъан, гедже ельчиктен йиплери енгильден саллангъан чадыры ренкли атешчиклернен ярыкълангъаныны ялыдан чокъ узакъкъа кетмеген къайыкъчыларгъа корюнмекте эди.
© Maye SAFET, 2020
