Бир къач ай эвель, июль 21 куню, Гвардейское къасабасында яшагъан сафдашымыз, миллий арекетнинъ фааль иштиракчиси, ватанпервер инсан Азат Шаип огълу Кемалидинов вефат этти.Азат Кемалидинов Озьбекистаннынъ Сырдарья виляети Баяут-1 совхозында буюк ве муаббет къорантада дюньягъа кельди. О къорантасында 11-нджи эвляд эди. Секиз агъа ве эки тата арасында буюди. Озь къорантасы акъкъында эр вакъыт сыджакълыкънен хатырлай эди.
Азат Баяут-1 совхозынынъ 13-санлы К. Маркс адына умумтасиль мектебинде окъуп, сонъра Ташкент шеэринде къуруджылыкъ техникумыны мувафакъиетле битирди.Азатнынъ бабасы, Шаип Кемалов, 1916 сенеси Къырымда Балакълава районынынъ Багъа коюнде, анасы, Урие Эгатова, Багъчасарай районынынъ Яни-сала коюнде 1919 сенеси дюньягъа келелер. Шаип агъа Ялта педагогика техникумында окъугъан девирде айны техникумда окъугъан Урие иле таныш ола, олар бири-бирине севда олалар, къоранта къуралар. Техникумны битирген сонъ омюр аркъадашы Уриенен Балакълава районынынъ Золотая Балка коюнде башлангъыч сыныф оджалары вазифесинде чалышалар. Бираздан сонъ Шаип агъа шу мектепнинъ мудири олып тайинлене ве шу вазифеде ишини девам эте. Къырымда эки огълу, Марлен ве Ленур, догъула.
1939 сенеси Шаип атыджылыкъ(стрелковый) полкуна аскерликке алына. Фин дженкинде иштирак этте ве 1941 сенеси 268 атыджылыкъ полку эркянында джебеге кетте. Снайпер, атыджылыкъ болюгининъ командири ола, душман позицияларына разведкагъа ёлланыла. 1943 сенеси июль 25 куню Ленинград мудафаасы ичюн медальнен такъдирлене. 1944 сенеси Къызыл Йылдыз орденинен, 1946 сенеси исе фашист Алманияниясыны алувда иштираги ичюн медаль иле мукяфатлана. Шаип агъа 6 кере яралана, урушларнынъ биринде сол козюни джоя. Дженк биткен сонъ, озь тувгъан коюне дегиль де, Озьбекистангъа сюргюн этильген къорантасыны къыдырмагъа кете ве анда даа 9 баланынъ бабасы ола.
Шаип агъа 1945 сенеси Баяут-1 совхозынынъ 9-нджы болюгинде ерлешкен 2-санлы рус мектебинде оджалыкъны девам эте. Ана-баба балаларына тасиль бермеге тырышалар. Эр бири бир де бир зенаатнынъ саиби ола. Къызлары Назмие ве Мальмие ана-бабасынынъ изинден кетип, чокъ йыллар девамында Озьбекистанда оджалыкъ яптылар. Назмие татасы анасыны бойле хатырлай: «Анамнынъ пек гузель сеси бар эди. Къырымтатар халкъ йырларыны севе эди. Иш япкъанда, бизни юкълаткъанда – эр вакъыт йырлай эди».
Азат бабасы ве къорантасынен пек гъурурлана эди. 10-сыныфтан башлап, къырымтатар миллий арекетине къошула, халкъ арасында чешит хызметлернен чапкъаламагъа эринмеген бир йигит ола. Халкъымызнынъ мураджаатлары, аризалары астында имзалар топламагъа, миллий арекетнен багълы малюматларны дагъытмагъа ярдым эте. Студентлик девринде Муса Мамут адына тешеббюсчи группасынынъ фааль иштиракчиси ола. Ташкентте кечирильген топлашувларда иштирак эте, къырымтатарларнен багълы малюматларны топламагъа ве дагъытмагъа девам эте.
1987 сенеси Къызыл мейданда Совет Бирлигининъ чешит регионларындан бинъден зияде къырымтатарлар наразылыкъ акцияларына топланалар. Сырдарья виляетининъ Баяут-1совхозындан 3 адам иштирак эте, оларнынъ арасында татам Сание Саттарова ве Азат. Олар, бир айдан зияде Москвада булунып, Къызыл мейданда кечирильген бутюн акция ве нумайышларда фааль иштирак этелер. Азат Къырымгъа къайткъан сонъ, фаалиетини девам эте. 1988 сенеси Надир Фазылов, Нариман Асанов,рахметли Венера Бекирова киби Сырдарья виляетининъ векиллеринен берабер кене де Москвагъа барып, аризалар ве мектюплернен чешит девлет структураларына, чешит тешкилятларгъа ве зиялыларгъа мураджаатларнен булуналар.
Москвадан къайткъан сонъ, мен Гулистан шеэрининъ 9-санлы мектебинде рус тили оджасы вазифесинде ишимни девам этем. Чалышкъан мектебиме чешит яшта къырымтатарлар келе башлай ве Москвада олгъан вакъиаларнен, къарарларнен меракъланалар ве озьлери де ярдымджы олмагъа истегенлерини бильдирелер. Нетиджеде, Азат ве дигер яшларымыз, къырымтатар миллий арекети Гулистан шеэрининъ тешеббюсчи группасыны мейдангъа кетирелер. Бу группагъа Джеппар Умеров, тата-къардаш Венера ве Дилявер Бекировлар, Нариман Асанов, Эмине Бекирова, Зарема Керимова, Левиза Ильясова, Илимдар Калю, рахметли Амет агъа, Гульнара Менсеитова кирелер. Тешеббюсчи группанынъ азалары Гулистан шеэри ве онынъ этрафында ерлешкен койлерде джемаатнен корюшювлер кечирелер. Шу девирде олар Муса Мамут адына тешеббюсчи группасынынъ тарафындан азырлангъан «Информационный бюллетень» адлы меджмуагъа эм материал топламагъа,эм де чокълаштырмагъа ве даркъатмагъа ярдым эте эдилер.
Яшлар Меркезий тешеббюсчи группасынынъ топлашувларына къатнап, анда къабул этильген къарарларны халкъымызгъа еткизелер, Москвада къабул этильген къарарны омюрге кечирмек ёлунда арекетни девам этелер. 1987 сенеси Москва вакъиаларынынъ фааль иштиракчиси, шу девирде Москвада яшагъан ве бизни эвинде къабул эткен Зени Аметов бойле хатырлай: «1987 сене. Москва. Къызыл мейдан. Кене бинълернен къырымтатарлар, къартлар ве яшлар, къырымтатарларны Ватанына къайтарынъыз ве бутюн акъларыны тикленъиз талапларынен топландылар. Советлер Бирлигининъ чешит кошелеринден: Озьбекистан, Къазахстан, Къыргъыстан, Краснодар улькеси ве илх. кельген векиллер.
Азатнен ве дигер векиллернен мен Къызыл мейданда, митинг вакътында таныш олдым. Куньлернинъ биринде мен оны достларынен эвиме мусафирликке давет эттим. Азат мен озюм япкъан ве диварда асылгъан фанера устюнде Къырым харитасыны ве къырымтатар тилинде шеэр, койлернинъ адларыны окъумагъа башлады. Багъа коюнинъ адыны корип: «Бу меним бабамнынъ догъгъан кою –деди.— Бабам джебеде башындан гъалебеге къадар олды, къач кере яраланды, агъыр яраланды. Медаль ве орденлернен такъдирленди, амма миннетдарлыкъ ерине, бутюн халкъымыз иле онынъ къорантасы ве якъынлары Орта Асиягъа сюргюн этильди. Сюргюн олмагъан олса, мен бу койде догъулмакъ керек эдим».Мен де онъа «Мен де бу койде догъулмакъ керек эдим, чюнки бу кой меним бабам Осман, къартбабам Амет ве дедем Хайреддиннинъ тувгъан коюдир» дедим. Ойле этип биз достлаштыкъ. Азат мераметли,алчакъ гонъюлли, кулерюзьлю, яшайышны севген бир инсан эди. Къырымгъа кочькен сонъ корюше эдик, акъыл таныша эдик, телефон вастасынен багълана эдик… Пек языкъ».
Азат Къырымтатар миллий арекети тешкилятынынъ азасы ола. 1992 сенеси Киев шеэринде кечирильген акцияларда иштирак эте. Ватанымызда къоранта къурып, омюр аркъадашы Левизанен эки аджаийип эвлятны Амет ве Саймени тербие этелер. Амет огълу Къырым муэндислик ве педагогика университетининъ филология факультетини аля битирди. Сайме исе Тыббиет университетини битирип, эким олып чалыша.
Мен койдешлери, достлары, фикирдешлери адындан омюр аркъадашына ве балаларына сабыр ве сагълыкъ-селяметлик тилейим. Азат Кемалидинов бизим хатырамызда адалетли, ватанпервер, джесаретли, алчакъгонъюлли инсан оларакъ яшайджакъ. Миллий арекетимиз огърунда косьтерген фаалиети халкъымызнынъ тарихында эбедий къаладжакъ.
Миляра САТТАР
