Диляра Абибулла

09.05.202013:30

Диляра Абибулла – молодая писательница, любит крымскую весну, лето и начало осени, запах крымской земли и травы после дождя; мать четверых замечательных сыновей; филолог крымскотатарского языка и литературы, переводчик. Ее стихотворения наполнены любовью к родной природе, она пишет о явлениях, которые забегавшиеся, вечно торопящиеся куда-то люди не замечают. Философская поэзия и проза Диляры Абибулла о смысле жизни, душевном состоянии, Крыме и крымских татарах.

*****
Эй, Аллахнынъ инсанлыкъкъа мухтешем эдиеси,
Ер юзюнде энъ тылсымлы, энъ арзулы диярсынъ.
Гедже- куньдюз ич тюкенмез сырлы ильхам менбасы.
Шаирлернинъ мевхумында парылдагъан хаялсынъ.
 
Эвлядларны къавуштыргъан саф ве айдын мурады,
Узакъларда къалгъанларгъа ёл косьтерген чыракъсынъ.
Къырымтатар халкъымызнынъ алтын нурлу Ватаны,
Эй, Къырымым, бизлер ичюн сен мукъаддес топракъсынъ.
 
*****

Не айтарсынъ, мелевше?
Анълат манъа дердинъни.
Къайда къалды зевкъ-нешенъ,
Кедер сарды беденни.
 Нечюн козюнъ яш толу,
 Неден бойнунъ букюльген,
Эндамынъ санки солукъ,
Япракъларынъ тёкюльген.
‘Меним сырым къолай, достум,
Дердиме ап булунмаз.
Амма дердим терк этсе,
Джаным бир кунь яшамаз.
Ерден чыкъкъан эр бир гуль
Топрагъына къавуша.
САИБИНИ севген къулгъа
Итаатлыкъ яраша.
Бойнум букюк- гонълюм саде,
Кибирлик- о бир тузакъ.
Юксекликтен не файда?
Къайтмасы олур узакъ.
Козюмде яшмы корьдинъ?
О саба чыкъ тамласы.
Эр кунь кунеш корьгенимден
‘Шюкюр’ къуванч тамгъасы.
Кедерим саф ве енгиль,
Къыйметине барылмаз.
Бу дюньянынъ маиети
Кедерсиз анълашылмаз’.
 
*****
 
Къар данеси
 
Ель чалдыра шенъ аваны,
Давет эте оюнгъа.
Коктен энген къар данелер
Хоран тепе авада.

Къар данеси мелек киби,
Янагъына къонсын.
Онынъ назик опюши
Менден селям олсун.

Кокте учкъан къар данелер,
Санки кучюк зембиллер.
Тынчлыкъ, сефа, къуванч иле
Ер юзюни орьттилер.

Къар данеси мелек киби,
Янагъына къонсын.
Онынъ назик опюши
Менден селям олсун.
 
*****
 
Не де гузель юрегинде пайлашаджакъ дуйгъунъ олса,
Не де гузель къалп сырынъны ишанаджакъ бири олса.

Гонъюль дерди толып ташып сынъырлардан акъкъанда,
Не де гузель дуйгъу сели тёкюледжек ери олса.

Тюшюнджелер ер тапмайып сыкъылышып къайнагъанда,
Не де гузель фикир юкнинъ ярысыны алгъан олса.

Дертлеринънинъ дерманыны араштырып тургъанда,
Не де гузель къол узатып дестек берген эшдеш олса.

Рухунъ сёнюк, козюнъ солукъ, хаялларынъ къырылгъанда,
Не де гузель умют нурны багъышлагъан достунъ олса!
 
*****
 
Къулан чёльнинъ ялнъызлыгъы,
Сувукъ ельнинъ аджылыгъы,
Къуршун кокнинъ агъырлыгъы
Акс олунды гонълюмде.

Хаятымнынъ зевкъ-нешеси,
Бааримнинъ хошнут сеси,
Хаялымнынъ нур-шавлеси
Санки сёнди бир аньде.

Ягъмур теллернинъ кумюши
Парлакъ козьлернинъ кунеши,
Севги сачкъан саф кулюшинъ
Саз чалдырды къальбимде.

*****
Сен бир ресим, ёкъса хаял,
Я да масюм мелексинъми?
Бахт муждеси, гузель масал,
Ёкъса къысмет-фелексинъми?....
 
Юрегимнинъ энъ тёрюнде сакълангъан,
Буллюр киби  парылдагъан  инджимсинъ.
 Къальбимдеки теллерини чалдырткъан
Индже, назик ве тылсымлы йырымсынъ.
Бар экенсинъ, эвлядым, хаятымда,
Мен де билем яшамакънынъ дадыны.
‘Анам’ деп къучагъыма сарылгъанда,
Анлатамам шу аннынъ шадлыгъыны.
Инанылмаз, ольчюленмез дереджеде
Дуйгъу ташыр юрегимнинъ ичинден.
Аллахнынъ сонъу бильмез рахметинден
Ич усанмаз тилим шукюр демектен!
 
*****
 
Джан
 
Нелер талап эте джаным,
Нелер къыдра, не арзулай.
Нечюн дагълар тёпесине
Къачып кетмек истей, агълай.
 
Инсан джаны бир къуш олса,
Вуджут онынъ къафеси.
Учып кетер эди джаным,
Кедер эте териси.
 
*****
Кедер дакъкъасы..
Мазиде къалды баарь,
Сёнди кунеш шавлеси.
Артыкъ хаял олды саарь,
Сусты хаят нагъмеси.
 
Асрет чеке юрегим,
Кимни беклей бильмейим,
Михнетинде къан агълай,
Козь яшыны сильмейим.
 
Ах, хаяллар, хаяллар,
Нечюн бойле татлысыз.
Санки юксек къаялар
Инсан ичюн сакълысыз.

*****
 
Омюримиз – бир озен,
Акъып кетер деп сандым.
Ильк ташчыкъкъа сюрюнип,
Озь-озюмден утандым.
Керчек омюр тузакъ экен,
Ондан къоркъып болдурдым.
Козьлериме козьлюк кийип,
Хаялларда богъулдым.
 
*****
Торун севгиси
 
Бугунь байрам ве къуванч, 
Зий-чув къопты, шамата.        
Къартбаба-битасыны               
Торун кельди ёкъламагъа.     
 
Нечюн дейлер биталар         
‘Торун баладан татлы’.        
Буну анъламакъ ичюн          
Мытлакъ бита олмалы.           
 
Не юрек, не аркъасынъ     
Къалмады ич агърысы.           
Торун-онынъ иляджы,            
Гонъюльнинъ ихтияджы.          
 
Ашханеге кире бита,          
Чанакъ-чёльмек тасырдай. 
Бираздан таваларда,          
Чырламалар чырылдай.           
 
Чибереклер, кобете,          
Къурабье ве къатлама.      
Торун джаны не истесе,     
Олур тезден софрада.      
 
*****
 
«Мени битам юкълатсын», –  
Торунчыкъ эркелене,         
Шу дакъкъасы риджасы             
Ерине кетириле.                
 
Бита чезе оглюкни,           
Ишлерини къалдыра.              
«Бир заманда бар эди», –   
Икяеси башлана.              
 
Бир он масал айттырып,         
Торун ята, зевкъ сюре.     
Юкълаяткъан битасына       
«Сагъ ол», – деп турып кете.    
 
Къартбаба торунынынъ         
Къолундан сыкъып тута.        
Азбарларны долашып,           
Корьгенлерни анълата.          
 
Сыгъыр, мышыкъ, копеклер,      
Къырмыскъалар, боджеклер.     
Бостандаки себзелер,        
Багъчадаки тереклер.          
 
*****
 
Ахырдаки алетлер,                
Сенек, балта, кельпеден.   
Эр шейни меракъ эте,            
Бир шей таймаз козюнден.  
 
Недир? Насыл? Не ичюн?   
Суаллери ич битмез.          
Къартбабанынъ анълатаджакъ  
Бильгилери тюкенмез.         
 
Ах, баламнынъ баласы,    
Юрегимнинъ парчасы,     
Джигеримнинъ кошеси,        
Хаятымнынъ нешеси.       
 
Балым, ягъым, шекерим,      
Тайым, къозум, тосуным.    
Айдын нурум, козь бебегим,  
Джандан севген торуным.    
 
Инджи киби тизилир,                  
Гузель охшав сёзлери,       
Тюкенмез севгисинден   
Яшкъа толар козьлери.          
 
*****
 
Севги, шевкъат чокъ олмаз,    
Буюк бунынъ икмети.            
Севгининъ инсан ичюн              
Ич ольчюльмез къыймети.              
 
Топракъкъа не ташласанъ,             
Сачылгъаны чалыныр,                    
Урлугъы севги олса,                  
Севги гулю ачылыр.                   
 
Севсин къартлар торунларны,   
Олсун, бираз эркелесин.        
Бу дюньяда севги иле    
Яшамагъа огретсин.             
 
*****
 
Ташсыз къая,
Отсуз яйла,
Кунеш нурсуз,
Ашым тузсуз.
Къулакъ сагъыр,
Козьде перде.
Кёр юректе
терен кедер.
Беден джансыз,
Дамар къансыз.
Бош бардагъым,
солды багъым.
Юрегиме
Севги сыгъмаз,
 Дудакълардан
Дуа чыкъмаз.
Сонъсуз гъафлет,
Бош арекет.
Ичим сарды
Сиях зюльмет.
Ах, Аллахым,
Сенсиз омюр,
Отта янгъан
Къара комюр.
 
*****
 
Ягъмур ягъар, токътар битер,
Кунеш чыкъар, къыздырыр.
Шу ань эсер салкъын еллер,
Булутларны кездирир.
Бахар келир, чичек ачар
Къокъу сачар этрафкъа.
Келир бир кунь, гуллер солар
Кене къайтар топракъкъа.
Инсан догъар, осер, кулер
Учип кетер хаяты.
Вакъты битер, эджель келир,
Сёнер омюр чырагъы.
Эр шей фаний бу дюньяда
Эр башынынъ сонъу бар.
Инсан огълу Кимден кельсе
Кене бир кунь Онъа къайтар.
 
*****
Мелевше иле субет
 
Джаным козюм, мор мелевшем,
Масюм бахар тимсали.
Эп эксиле зевкъ ве нешем,
Омрюм-зиндан мисали.
 
Озь топрагъым-тар бир къафес,
Бол нефеске зар олдым.
Ярым къалды дад иле сес,
Хис этмеге зор олды.
 
Къуртар мени тюшкюнликтен,
Ач козюмни дюньягъа.
Татлы мельхем тёк гонълюме,
Огрет сабит олмагъа.
 
Сен де ёкъса, боюн эгип,
Ерге бакъып къаладжанъмы?
Мазлумларнынъ козьяшына
Чевирилип къаладжанъмы?....
 
Ёкъ, джаным, хич къоркъма сен,
Бойнум алчакъ олса да,
Даяныкълым, сербестим мен,
Ерге якъын олсам да.
 
Киббар кунеш озь тахтындан
Охшап къыздырмаса да,
Кунь ярыгъы етер манъа,
Талдаларда къалсам да.
 
Къар тюбюнде биле къалып,
Мавы кокке ынтылам.
Топнен осе, топнен ачып,
Къавий тамырымны атам.
 
Меним гъыдам-сабыр, хикмет,
Кучюм – достлукъ, бирликтир.
Мен тирнеклим, метанетлим,
Саф ниетим – тирликтир.
 
Тикенлернинъ санчылары
Тамырыма токъунмаз.
Эминим мен, Къырымымда
Мелевшелер ич солмаз!
04. 2015
 
*****
 
Акъыл татильде,
Гонъюль гъафлетте,
Тюшкюнликтем.
Адым, арекет,
Хер шей сахте,
Хеп айреттем.
Бугунь гузельсинъ,
Ярын чиркинсинъ,
Козь  яланджы.
Кузьгюлернинъ
Акс седасы
Козь бояджы.
Бар бир Керчек,
Къалды эрек
Кёр къальбимден.
Тек бир истек,
Онъа етмек,
Беклемектем…
 
*****
 
Зафер сенинъ олмаз, душман,
Сен сырымны билемезсинъ.
Юрегимнинъ кошесинден
Къырымымны силемезсинъ.
 
Дев киби йигитлери сабит турса 
Ич титрерми Къырымнынъ къаялары?
Эвляд толу оджакълары  къурулса
Ич солармы Къырымнынъ багъчалары?
Ана тильде бульбуллери сайраса
Ич къурармы Къырымнынъ чокъракълары?
Кок семагъа минарелер узанса
 Ич сусармы Къырымнынъ эзанлары?
 Этрафларда душман козю долашса,
Эр адымда аякъ чалса, талашса.
Биз озь юртта, эвимизде, ватандамыз,
Аллахнынъ эманети, Хакъ къатындамыз.
 
*****
Гъайип
 
Къальбимни гъайип эттим
Эр куньлюк хаятымда.
Тёкюлип битип кетти,
Тамып бир  чатлагъындан.
Бир парчасы гъаркъ олды
Турмушнынъ дерьясында.
Башкъасы эляк олды
Кёр гъафлет думанында.
Бир къысмы да джоюлды
Къасевет лиманында,
Парча кесек дагъылды
Бошлукънынъ мейданында.
 Къальбимни гъайип эттим
Ёргъунлыкъ чёллеринде.
Тоз олды, ирип кетти,
Тюкенди дане дане.
Мендже гузель бир къальп эди,
Самимий ве сыджаджыкъ.
Хассас, джошкъун, мерхаметли,
Хер кезге эди ачыкъ.
Пек сагъындым, зар олдым,
Асрет чекем къальбиме.
Не олса да, тапылса,
Бир кунь къайтса ерине.
 
*****

Къызыл, пемпе, мор, сары,
Къадифели, къатмерли.
Даа нидже сойлары
Гуль чечек чешитлери.
Биз де айны пек фаркълымыз
Сырма сач, къувурчыкълымыз.
Сельби бойлю, томалакъ,
Панти бурун, бет ялпакъ.
Къалем къашлы, акъ тенъли
Мавы козьлю, эсмеримиз,
 Амма эп бир эпимиз
Бир дестенинъ гуллеримиз!
 
*****

Всё мишура,
Бегут часы,
День догоняет ночь.
Не жду утра,
Приятны сны,
Но им мне не помочь.
Опять дожди…
Звенит капель,
И на дворе весна,
А на душе
Метёт метель
И беспросветна мгла…
Иду вперёд,
То вдруг назад,
Вокруг меня туман.
Пускай цветёт
Для всех мой сад,
Он для меня – обман
 
*****

Я хочу превратиться в пылинку
И лежать себе тихо на полке.
Пока бережно наша хозяйка
Не смахнёт меня влажною тряпкой.
 
Я могла быть подхваченной ветром
И укрыться в объятиях неба.
А потом вместе с птичьею стаей
Улететь я смогла бы, наверно.
 
В этом вихре бесцельных скитаний,
Я была бы свободна и вольна.
Без сомнений, тревог и желаний,
Без души мне бы не было больно.
 
*****

Вы знаете, как цветёт подснежник?  
Как нежно раскрывается бутон?      
Вы слышали, как издаётся
Раскрытых лепестков дрожащий звон?
 
Так приходит в сердце вдохновенье,  
Ступая с лёгкостью ночной тиши.  
Я чувствую её прикосновенье   
К тончайшим струнам трепетной души.  
 
Аллах, наполни душу упоеньем,  
Искрящим светом солнечной зари.
Ты подари мне радость вдохновенья, 
Божественным сияньем озари.    
 
*****
 
Не позволяй душе остаться без мечты.
Пусть даже им не суждено всем сбыться,
Не позволяйте в вихре бренной суеты
Надеждам светлым вдребезги разбиться.
 
Лелей мечту, и бережно её храни,
Найди ей в сердце тихий уголочек.
Пусть излучает она нежный свет вдали,
Как в тёмном царстве аленький цветочек.
*****

Баарь левхасы…

Ах, джильвели баарь! Ниает диярымызгъа етиштинъ. Къырымны къыйметли ильванлар иле зийнетлединъ: бираз кедерли, амма гъурурлы наргизлер, джазибели сумбуллер, назик ве озь саделигинен аджайип мелевшелер, тюзгюн эндамлы, керем иле толу лялелер дюньягъа тебессюмлер сачалар.

Алчакъгонъюлли, назлы келинлер киби ачкъан тереклернинъ янындан кечкенде бутюн вуджудынъ мест этеджек къадар татлы мис къокъусынен сарыла. Шевкъатлы ельчик терек далларыны салландырып, беяз, гульгулли чечеклерини земинге септире. Ельнинъ оюнына къошулып, о назик чечеклер де севинелер, ерге тюшмеге ашыкъмайып, мелеклер киби авада учуша, кечкен- кеткенлерге назлана, сарыла, опюшелер.

*****

Дюньянынъ хазинеси

Кунеш догъды, орталыкъкъа нурлар сачты… Демек яшайыш девам етмекте.

Кунеш-дюньянынъ ярыкълыгъыдыр. Дюнья узериндеки эр вуджутны яшарткъан- кунештир. Кунеш орталыкъны ананынъ шефкъатлы эллери киби алтын нурлары иле сыйпап: «Уян, джаным, омюр девам эте, чабик ол, яшамагъа ашыкъ!»- деп, дюньянынъ энъ терен, къаранлыкъ кошечиклерини биле ярыкълата. Табиат уяна, назланып, яваш-яваш алтын шавлелер ичерсинде ювунып джанлана, кунешке догъру эллерини узата.

Кунеш-дюньянынъ безетмесидир. Гъает уста рессам оларакъ, алтын фырчыларынен ер юзюни мухтешем ресимге чевире. Кунешнинъ тылсымлы нуру тийген эр бир барлыкъ текрарланмаз гузеликке малик ола. Кунеш ер юзюнден гедженинъ къара марамасыны къалдырып, озь шавлелеринден токъулгъан фырлантасыны ортюлей. Этраф зевкъ ве нешеге, гонъюль сыджакъ, хош ислернен тола.

Кунеш – дюньянынъ хазинесидир.

Саарь вакътында кунеш нурлары алтында парылдагъан чыкъ тамчылары кок кисесинден бутюн дюньягъа дагъытылгъан джевхерлер дегильми?! Назик чечеклер эльмаз козьлерини ачып, тебессюм иле кунешке бакъалар.

Тереклерининъ далларыны, чечек ве отларыны багълагъан орюмчек тельчиклери кумюшнен къаплана.

Кунешнинъ дикъкъатындан ич бир шей таймаз. О бу джумертлигинен озюне таби эте.

Эй, инсан, бакъ кунешке. Этрафкъа тебессюм иле бакъ. Эр саба, кунеш озь хазинесини ача да, бутюн дюньягъа къыйметли эдиелер багъышлай. Не къадар зенгинлик! Булар эписи сенинъ ичюндир!

*****

«Къаргъыш» – бир халкъынынъ аизары

Шакир Селимнинъ джыйынтыкъларындан бирини саифелегенде, козюм «Къаргъыш» шииринде  токъталды.  Бир къач кере текрарлап окъугъан сонъ, бу эсер саде бир шиир олмагъаныны анъладым.  Бу шиир — йыллар, асырларнынъ кузьгюси, бир адам дегиль, бутюн халкънынъ къоджаман бир тарихыны, Юдже Раббининъ энъ буюк Яратыгъы олгъан инсаннынъ энъ терен дуйгъуларыны акс эткен бир левха, бир спектакль.

Къаргъыш… сёзнинъ озю биле къоркъунчлыдыр… Бу къаргъыш бир ананынъ баласына  айтылса, о къоркъунч дегиль де, дешет ола. Эм де насыл!! О сёзлер  коклерни сарсыта, къаяларны титрете, бир йылдырым киби юрекни парчаладжакъ къадар мудхиштир.  Эльбет те, бир ана эвлядына ярамайлыкъ истемез. Бойле экен,  бир тель сачына биле джаныны къурбан этмеге азыр олгъан анагъа озь эвлядына къаргъыш айттыргъан дерт не дереджеде олмалы? Демек, муэллиф, бу къаргъыш вастасынен гъурбет эллерде  джан чекишип, бир башына эвлядыны осьтюрмек, эр куньлюк  богъаз давасыны, омюр  муджаделесини чекмеге меджбур къалгъан бир къадыннынъ  агъыр вазиети, терен дерди, чаресизлик, маневий меджалсызлыкъ, азабы энъ юксек  нокътасына келип, джанына такъ  эткенини сонъ дередже ифадели анълата.

Эсернинъ тизилиши, къурулышы, икяеси, сюжети, тили айры ильмий ишлернинъ мевзусы олмагъа ляйыкътыр. Балаларнынъ оюнлары,  мунасебетлери, арекетлери, фикирлери, сёзлеринде  эм турмуш, эм де баланынъ ички дюньясы, психологиясы, маневий вазиети акс олуна.  

 Эсер сатырларынынъ эджа сайысы,  къурулышы базыда оны фольклоргъа хас тарзында язылгъан   бир икяеге ошаттыра. Бу ерде  несирнен назм бирлешкен киби олалар. Амма сатырларнынъ аэнкли  бирикмелери, къафие ве везин, сеслернинъ уюшмасы эсернинъ энъ толу манада шиир олгъанына ич бир шубе къалдырмай.

Сюргюнлик, дженкнинъ акъибетлери, «улу бабамыз»нынъ вефаты,  Урал, авдет ве Ватанда янъы аят – аман-аман  ярым асырлыкъ вакъиалар бир шиир ичинде ифаделенген. Эсер къараманларынынъ шу тарихий вакъиаларгъа мунасебетлери – бутюн халкънынъ мевамыдыр, чеккенлери –бутюн халкънынъ вазиетидир. Къаргъыш – бир къадыннынъ ферьяды дегиль, бир  халкънынъ аизарыдыр.

…Сёзнинъ кучю буюктир. Сёзнен севдирмек те, ольдюрмек те мумкюн.

Сонъсуз азап ве дертлернинъ янардагъындан ташып чыкъкъан бутюн менфий ис-дуйгъулар, къара тюшюнджелер, къаарь-къасеветлер «къаргъыш» селине чевирильгенде  энъ якъын варлыкъ, джан парчасына биле истемеден зарар  кетиреджек кучьге малик ола экенлер.

Азап чеккенлер ве чектиргенлер, масюм ве залымлар озь ляйыгъына къавушаджакълар. Барем джеза меселеси де оны энъ Адиль, энъ Хакълы  шекильде япаджакъ Хакимге къалсын.

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET