1. İsmail Gasprinskiyniñ babası, rus hızmetiniñ zabiti Mustafa Gasprinskiy, Gasprada doğdı, bunıñ içün özüne böyle soyad aldı.
2. 1867 senesi Krit adasında yunanlar Osmanlı devletke qarşı isyan etkende, Rusiyede türklerge qarşı büyük teşviqat peyda oldı: gazetalarda olar, aman-aman ğarip hristianlarnı aşağan barbar ve ğaddarlar olaraq kösterile. Bu, yaş Gasprinskiyniñ göñlünde büyük qasevet doğurdı, o, o vaqıt Moskvada yaşay ve oquy edi. O, gimnaziyadan qaçıp, Türkiyege barıp yetmek ve osmanlı orduğa kirmek içün Odessağa yol aldı. Politsiya onı tuttı ve evge yolladı.
3. Qırım medreseleriniñ birinde bir qaç yıl devamında ocalıq etken soñ, Gasprinskiy avropalı tasil almaq içün Pariske kete. O, o yerde bir qaç vaqıt devamında belli rus yazıcısı İvan Sergeyeviç Turgenevniñ kâtibi olaraq çalıştı. O, Turgenevnen Moskvada tanış oldı.
4. Rusiyeli ükümet Gasprinskiyniñ umumtürk gazetasınıñ derc etilmesine qatiyen qarşı edi. O, dört yıl devamında razılıq almağa tırışa edi.
5. Çeşit türk halqlarınıñ tilleri esasında Gasprinskiy yekâne edebiy türk tilini teşkil etmege tırışa edi. O, farqlı türk tillerinde savtiy (fonetik) farqlarnı minimal etip, «lisan-i-ummi» dep adlandırğan tilni teşkil etti.
6. «Terciman» gazetası qırımtatarlar tarafından farqlı qabul etile edi. Din erbapları ve hususan murzaklar Gasprinskiyniñ tasil nizamı, musulmanlarnıñ ömür tarzı ve mefküresini deñiştirmek ıntıluvlarına qarşı çıqa edi. Radikal yaşlar ise, onıñ imperiya ükümetine riayetkâr olğanından açuvlana edi.
7. Maarifçiniñ birinci apayı, onıñ güzelligi içün, Samur dep adlandırıldı, o, Yaltadaki musafirhane ve bağça saibi Molla Asannıñ qızı edi.
8. Gasprinskiyniñ birinci qaynatası, oña «Terciman» gazetasınıñ derc etilmesine para meselesinde yardım etip, öz bağça ve evini sattı. Lâkin, Gasprinskiy musafirhaneni de satmağa teklif etkende, qaynatasınıñ sabırı yetmedi. Büyük qavğadan soñ Gasprinskiyniñ qorantası ayırıldı. Birinci ailede Gasprinskiyniñ Hatice adlı qızı bar edi.
9. Gasprinskiyniñ ekinci apayı belli simbir fabrikacı Asfandiyar Akçurinniñ qızı Zuhra oldı. Maarifçi oña onıñ babasınıñ razılığı olmadan evlendi.
10. 1910 senesi halqara tasil, Avropa sakinleri arasında maarif faaliyeti saasında büyük muvafaqiyetlerge yetkeni, din ve medeniyet saasında farqlı halqlar arasındaki tolerant munasebetler yollarını qıdırğanı içün, İsmail Gasprinskiy «La Revue duMonde Musulman» frenk mecmuası tarafından Nobel mukâfatına namzet etildi. Lâkin, mukâfat Halqara barışıq bürosına silâsızlandıruv kampaniyası içün berildi.
İçtimaiy ağlarda Facebook, Vkontakte, Odnoklassniki saifelerimizge, bunen beraber, Telegramda kanalımızğa qoşulıñız ve eñ aktual ve meraqlı malümatlardan haberdar oluñız.
