Maksimilian Voloşin inqilâb zamanınıñ realistik obrazlarını aks ettire edi

09.10.201713:40

Догърусыны айтсанъ – бабасына ярамас.

Qırımtatar ata sözü

Склоняясь ниц, овеян ночи синью,

Доверчиво ищу губами я

Сосцы твои, натертые полынью,

О мать-земля!

M. Voloşin, 1910 s.

2017 senesiniñ mayıs ayında, belli şair Maksimilian Voloşinniñ doğğanına 140 yıl toldı. Qırım içinde, bu künnen bağlı, tantanalı merasimler keçirilmedi, müstesna olaraq, Köktebelde yerleşken şaairniñ evinde hatıra aqşamı keçirildi.

Voloşin aqqında men 70-nci seneleri, dostumnen beraber, Qırımğa kelecek vaqtımda eşitken edim. Bu seferi, soylarımız, Köktebelde yerleşmemizni tefsiye ettiler. Köktebel aqqında aytqanlarında,  Maksimilian Voloşinniñ evi – müzeyi aqqında da ayttılar, amma biz anda barıp olamadıq, çünki anda tamir işleri keçirile edi. Amma buña baqmadan Köktebelni bizler pek begendik ve raatlanmağa kelgende anda toqtay edik. O vaqıtları daa şairniñ qadını Mariya Stepanovna Zabolotskaya sağ edi.

М. Волошин

Qırımğa qaç kereleri raatlamğa kelgen olsam, er seferi müzey qapalı ola edi. Tek Qırımğa avdet olğanımdam soñ, onı ziyaret ete bildim. Rus ve sovet şiiriyeti meni er vaqıt meraqlandıra edi. Onıñ içün  Voloşinniñ şahsiyeti meni pek meraqlandırdı ve men onıñ şahsiyeti ve edebiyatınen bağlı malümatlarnı qıdırıp başladım, amma çoq bir şey tapıp olamadım. Tek 90-nci seneleri Taşkentte, onıñ şiirler kitabını satıp aldım. Ve aynı şu kitap, meni bir çoq suallerime cevaplar berdi ve çoq bir şeyge közümi açtı.

Maksimilian Voloşin – sovet şairleriniñ sırasında, er şeyge öz baqışı ve noqtayi nazarı olğan edebiyatçı eken.Şaiir, o zamannıñ bütün meşaqatlarını başından keçirgen insan edi. Onıñ içün, onıñ dünyabaqışı, o devirniñ insanları bildirgen nazarlardan ayırılıp turğandır. Ve, belkide, aynı onıñ içün, çoq yılları, şairniñ edebiy mirası az bir kimsege bildirile edi. Onıñ inqilâbqa ve ondan soñ kelgen devirge olğan dünyabaqışı, zamannıñ talaplarına uymay edi. Şimdi ise, keliñiz bizler, şu inqilâbqa olğan münasebetlerni eki şairniñ, Maksimilian Voloşin ve Vladimir Mayakovskiyniñ icatları esasasında qıyaslayıq. Voloşinniñ  inqilâp vaqtındaki rolü aqqında Mayakovskiyniñ sözleri:

«Явившись

В Це Ка Ка

идущих

светлых лет,

над бандой

поэтических

рвачей и выжиг

я подыму,

как большевистский партбилет,

все сто томов

моих

партийных книжек»

(«Bütün sesnen» poeması)

Bu ise Voloşin yazğan satırlar:

«В дни революций быть Человеком, а не Гражданином:

Помнить, что знамена партии и программы

То же, что скорбный лист для врача сумасшедшего дома.

Быть изгоем при всех царях и народоустройствах;

Совесть народа – поэт. В государстве нет места поэту.»

(«Şairniñ mertligi» şiirinden)

Körgeniñiz kibi, şerh bermek kerekmeydir.

Mına bir dane daa Mayakovskiyniñ şiirlerinden nümüne:

«Коммуна

еще

не дело дней,

и мы

еще в окруженье врагов,

но мы

прошли

по дороге к ней

десять

самых трудных шагов»

(«Lenin biznen», 1927 s.)

Voloşin ise, bu aqta böyle yaza:

«Видел позорное самоубийство

Трона династии, срам алтарей,

Славу «Какангелия» от Маркса,

Новой враждой разделившего мир».

(«Çerek asır», 1927 s.)

«Kakangeliya» sözü yunancadan – yaramay haber manasını bildire, ve mında Marksnıñ sınıflar küreşi ğayesi nazarda tutula. Marksnıñ bu ğayesi bir sürü adamnı öz tamırlarından ve tarihinden qoparıp, daa yaşalmağan adiselerini sekirip keçmege mecbur etti. Ve niticede, devlette vatandaşlıq cvenki, açlıq ve yıqıntılıq peyda oldı.

Mayakovskiyde:

«Мы живем

Приказом

октябрьской воли,

Огонь

«Авроры»

у нас во взоре.

И мы

Обывателям

не позволим

баррикадные дни

чернить и позорить».

(«Perekop entuzmiyazı»)

Kenede şerh bermek kerekmeydir.

Voloşinde «Moskva»

«В Москве на Красной площади

Толпа черным-черна.

Гудит от тяжкой поступи

Кремлевская стена.

На рву у места Лобного

У церкви Покрова

Возносят неподобные

Нерусские слова.

Ни свечи не засвечены,

К обедне не звонят,

Все груди красным мечены,

И плещет красный плат.

По грязи ноги хлюпают,

Молчат… проходят… ждут…

На папертях слепцы поют

Про кровь, про казнь, про суд».

(20 noyabr, 1917 s.)

Razı oluñ, acayip bir şiir, inqilâptan soñ devletni ve insanlarnı başlarına kelecek deşetni añlatqan kibi…

Mayakovskiyniñ şiirlerinde pek balaban diqqat inqilâp ve onıñ teşkilâtçıları ve iştirakçilerine ayırılğandır. Olar aşırı derecede maqtanılğandırlar. Bu şiirlerni, biz oquv programmasından bilemiz. Biz ise, Voloşinniñ şiirlerinen tanış olayıq ve şu qaramanlarnı, endi, kerçek taraflarını köreyik.

O zamannıñ şiierlerinden bir qaç parça.

«Krasnogvardeets»

Cкакать на красном параде

С кокардой на голове

В расплавленном Петрограде,

В революционной Москве

………..

Забравши весь хлеб, о «свободах»

Размазывать мужикам. Искать лошадей в комодах

Да пушек по коробкам.

…………

Слоняться буйной оравой.

Стать всем своим невтерпеж.

И умереть под канавой

Расстрелянным за грабёж.

(16 iyün 1919 s. Köktebel)

Ve kerçektende:

«Искать лошадей в комодах

Да пушек по коробкам.

До боли знакомая тема, искать то, чего нет».

«Matros»

Широколиц, скуласт, угрюм,

Голос осиплый, тяжкодум,

В кармане браунинг и напилок,

Взгляд мутный, злой,

Как у дворняг,

Фуражка с лентою “Варяг”,

Сдвинутая на затылок.

Татуированный дракон

Под синей форменной рубашкой,

Браслеты в перстне кабашон

И красный бант с алмазной пряжкой.

……..

Так целый год прошел в бреду.

Теперь, вернувшись в Севастополь,

Он носит красную звезду

И, глядя вдаль на пыльный тополь,

На Инкерманский известняк,

На мертвый флот, на красный флаг,

На илистые водоросли

Судов, лежащих на боку,

Угрюмо цедит земляку:

«Возьмем Париж… весь мир… а после

Передадимся Колчаку».

(14 iyün 1919 s. Köktebel)

Mına böyle, şair, inqilâpnıñ realistik manzaralarını köz ögüne yarata. Ne ayta bilemiz? Belkide, aynı böyle sarış matroslar, Çelebicihannı idam etkendirler… Tek bir şeyge peşmanlıq duyam, yazıq ki, böyle şiirler bir çoq vaqıt                               yasaqlanğan alda tura ediler. Olarnı yuqarı sınıf dersliklerine yerleştirmek kerektir…

«Bolşevik»

Зверь зверем. С крученкой во рту.

За поясом два пистолета.

Был председателем «Совета».

А раньше грузчиком в порту.

………

Всем, обращавшимся к нему

Он заявлял спокойно волю:

«Буржуй здесь мой, и никому

Чужим их резать не позволю».

Гроза прошла на этот раз:

В нем было чувство человечье –

Как стадо он буржуев пас:

Хранил, но стриг руно овечье.

Когда же вражеская рать

Сдавила юг в германских кольцах,

Он убежал. Потом опять

Вернулся в Крым при добровольцах.

Был арестован. Целый год

Сидел в тюрьме без обвиненья

И наскоро «внесен в расход»

За два часа до отступленья.

(25 avgust 1919 s., Köktebel)

«Burjuy»

Буржуя не было, но в нем была потребность.

Для революции необходим капиталист,

Чтоб одолеть его во имя пролетариата.

Его слепили наскоро: из лавочников, из купцов,

Помещиков, кадет и акушерок.

Его смешали с кровью офицеров,

Прожгли, сплавили в застенках Чрезвычаек,

Гражданская война дохнула в его уста…

Тогда он сам поверил в свое существованье

И начал быть.

……..

(17 avgust 1919 s., Köktebel)

Bu yerde ise, şair olğanı kibi, yañı akimlerni halqnı biri birine qoyma meselesini aks ettirgendir.

Maksimilian Voloşin cenkke qarşı çıqqan insanlardan edi. Amma ağır zamanlarda o qattılıq köstere bile edi. Atta duelde bile iştirak etken edi. Qarışıqlar zamanında o evinde «biyazlarnı» «qırmızılardan» ve «qırmızılarnı» «biyazlarndan» saqlağan vaqıtları da olğan. Yüksek tasilli insan olğanı içün, öz vaqtında, o belli şair Osip Mandelştammı idam etilmesinden qurtarıp alğandır. Sovet fikirlerini şiiriyetke keçirilmesine de qarşı çıqa edi. Ve elbette, kütleviy şekilde arbiylik keçirilmesine qarşı edi. Bu şairniñ tercimeyialı, icadı, dünyabaqışları ogrenilmek ve ogretilmek kerek. O Puşkin kibi, er vaqıt canı ağırtılğanları tarafına tura edi:

Здесь в этих складках моря и земли,

Людских культур не просыхала плесень –

Простор столетий был для жизни тесен,

Покамест мы – Россия – не пришли.

За полтораста лет с Екатерины,

Мы вытоптали мусульманский рай,

Свели леса, размыкали руины,

Расхитили и разорили край.

Осиротелые зияют сакли,

По скатам выкорчеваны сады.

Народ ушел. Источники иссякли.

Нет в море рыб. В фонтанах нет воды.

Selim Osman

Müellifniñ fikirleri, muarririyet fikirlerinen doğru kelmeye bilir

Maksimilian Voloşinniñ Qırım ve qırımtatarlar aqqındaki 10 ibaresi

İçtimaiy ağlarda FacebookVkontakteOdnoklassniki saifelerimizge, bunen beraber, Telegramda kanalımızğa qoşulıñız ve eñ aktual ve meraqlı malümatlardan haberdar oluñız. 

 

 

 

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET