1552 s., 15 oktȃbr künü – Qazan yıqılması. Çatışma bitken soñ, şeerde deşetli qatliam oldı.
1575 s., oktȃbrc ayı – Ukraina kazaklarınıñ atamanı Bogdan Rujinskiy, Or Qapıdan keçip, Qırım yarımadasında balaban viranlar yaptılar.
1579 s., 19 oktȃbr künü – Mehmed II Giray Şirvanğa kirgende, onıñ askerleri Samur özeninde sefevidlerni tar – mar yapalar.
1596 s., 26 oktȃbr – üç kün içünde Kerestets çatışmasında kalğa sultan Feth Giraynıñ arbiyleri Avstriya ordusını uralar ve neticede Osmanlılar ğalebe qazana.
1620 s., 7 oktȃbr künü – Tsetsor cenkinde, qoşulğan türk, bucaq noğayları ve qırırmtatar orduları (Devlet Giray Qalğa sultan komandanlıq yapqan) lehlerni viran eteler.
1656 s., 8 oktȃbr künü – Prostki yanında olğan cenk neticesinde leh – qırımtatar ordusı, şved ve branderburjsk askerleri üstünden ğalebe qazandı.
1668 s., 10 oktȃbr künü – Gayvoron yanında çatışma. Qırımtatarlarnıñ ücümi neticesinde Moskva atlıları mağlübiyetke oğraylar.
1685 s., 1 oktȃbr künü – Boyan yanında cenk. Moldovağa kirgen Leh ordusı, qırımtatar ve türk orduları tarafından toqtatılğan. Eki tarafta balaban coyuqlarğa oğray ve ondan soñ lehler artqa qaytalar.
1695 s., 3 oktȃbr künü – nureddin Şahin Gireyniñ askerleri tarafından Azaq yanında bulunğan Svart arbiyleri yoq etile.
1769 s., 16 oktȃbr – Yekaterina II 2 – nci rus ordusınıñ komandanı P. İ. Panınge emir yolladı. Bu emirg köre, Yekaterina II olıp oturğan cenk erkȃnında qırımtatarlarnı Osmanlı devletinden keri çevirilmesini, mustaqillik almasını ve Rusiye tarafından qol tutulıv olacağı aqqında bildirilmesini istedi.
1777 s., 5 oktȃbr künü – Şagin Giraynıñ şahsiy gvardiyası, Avropadan kelgen deñişmelerge qarşı çıqıp, hanğa isyan köterdiler.
1781 s., küz ayları – Qırımda Rusiyege qarşı çıqışlar başladı, amma rus arbiyleri tarafından bastırıldı.
1886 s., 14 oktȃbr – Bağçasarayda Şefiqa Gasprinskaya doğdı. O «Qırım müsülman qadınlarınıñ İcra komiteti»niñ başı edi. Onıñ adınen müsülman qadın areketleri ve «Alem – i nisvan» — Qadınlar alemi mecmuası bağlıdır. 1917 senesi, Aqmescit qadın ocalar azırlağan oquv yurtuna müdir olaraq saylana. O zamanları, bir sıra qırımtatar qadınlarınıñ adları belli ola. Bu – Zeyneb Amirhan, İlhamiye Tohtar, Nalime Balıç. Şefiqa Gasprinskaya 197 senesi 31 avgust künü Stambulda fevat ete.
1911 s., 1 oktȃbr künü – belli edebiyatçı, qırımtatar medeniyetiniñ erbebı İsmail Otarnıñ doğğanına 100 yıl tola.
1917 s., 1-2 oktȃbr künleri – Müsülma ispolkomı qırımtatar teşkilȃtlarınene toplaşuv keçirdi ve anda Qurultay toplanması aqqında qarar qabul olundı. Qurultay toplanmasına mahsus komissiya tizildi.
1917 s., oktȃbr – noyabr ayları – Tesis toplaşuv ına saylavlar olıp keçti. Mında esserler 52% , Milliy Firqa temsilciler, ve 7 % bolşevikler alğan edi.
1920 s., 20 oktȃbr – Alupkada Sovetler Devletiniñ eki kere qaramanı Amet han Sultan dünyağa keldi.
1921 s., 18 oktȃbr – Bütün Rusiye Merkeziy İcra Komitetiniñ ve Halq komissarlar Şurasınıñ Dekreti boyunca Qırım ASSRı peyda oldı. Bu dekretni M. İ. Kalinin, V. İ. Lenin ve A. Yenukidze imzalağan ediler.
1931 s., 17 oktȃbr künü – Anatoliy Pristavkin (1931 – 2008) dünyağa keldi. «Noçevala tuçka zolotaya…» eseriniñ müellifi (1987 s., «Znamȃ» mecmuası). Bu eser cenk vaqtında Şimaliy Kavkazda olıp keçken deşetlikler aqqındadır. O bir çoq kereler qırımtatar meselesini kotergen insanlardan biri edi. Hrüşövğa, Brejnevge, Kosıginge qırımtatarlarnıñ problemaları aqqında mektüpler yazğan edi.
1935 s., 9 oktȃbr künü – İlya Gabay (1935 – 1973) dünyağa keldi. Belli uquqqoruycı, miting ve qarşı çıquvlar (5.12.1965 s., 22.01.1967 s.) iştirakçisi edi. G. Grigorenko ve A. Kosterin arqalı qırımtatarlarnıñ işlerinde faal şekilde iştirak etken edi. 19.05.1969 s. «sovet quruluşına iftira atqan» degen qabaatı boyunca apis etilgen edi. 1970 seneniñ yanvar ayında, Taşkent şeerinde M. Cemilevden birlikte mahkeme işi alıp barıldı. Taşkent şeer mahkemesi onı Özbekistan cinayi kodeksiniñ 191 – 4 maddesi boyunca üç yıl apiske maküm etti.
1937 s., oktȃbr ayı – diniy faaliyeti içün, Aqmescit rayonınıñ «Krasnıy» savhozında Kök Köz köyüniñ imamı aci Abla Kerim qurşunğa tizilgen edi.
1961 s., 10 – 11 oktȃbr künleri – Taşkentte birinci keresi milliy areket faaleri üstünde mahkeme işi olıp keçken edi. Enver Seferov 7 yıl, Şevket Abduramanov 5 yıl apiske maküm etilgen ediler.
1966 s., 21 oktȃbr – çeşit oquv yurtlarından olğan 15 qırımtatar studenti, Taşkentte Şota Rustaveli abidesi yanında, başlarında qara bağlantıları ile, piket tizgen ediler.
1978 s., 15 oktȃbr künü – SSSR ükümeti 700 sanlı «Qırım vilȃyetinde pasport rejimini daa qattılaştırmaq» degen qararını qabul etken edi. Bu qanunğa köre, qırımtaatrlarnı Qırımdan daa qolay çıqarmaq mükün edi.
1987 s., oktȃbr ayı – Qırım ASSRnıñ meydanğa kelmesine 66 yıl toluvı munasebetinen, qırımtatarlar yaşağan bütün regionlarda mitingler olıp keçken edi.
1988 s., 6 – 19 oktȃbr künleri – bütün Qırım boyunca mitingler olıp keçe, esas talaplar: qırımtatarlarnı Qırımğa toplı şekilde qaytarılmaları, Qırım ASSRnıñ tiklenmesi, qırımtatarlarnıñ resmiyleştirme, yazılma ve işke yerleştirilmesi olğan eken.
1988 s., 12 – 13 oktȃbr künleri – Lenin rayonında 81,6 biñ adam yaşay, olarnıñ sırasında 483 ayle, yada 1941 insan qırımtatarı. Rayon şurasınıñ deputatları, 1988 senesi, 2533 insannıñ yazılmasına ruhset bere, olardan 576 qırımtatarı ola.
1990 s., 8 oktȃbr künü – Qırımda birinci «Vatan» adlı, içtimayi – siyasiy ve tarihiy – medeniy mecmua qayd keçe. Baş muarriri Refik Muzafarov ola. Mecmua 1990 senesinden 1994 senesine qadar qırımtatar ve rus tillerinde neşir etile. Mecmuanıñ esas mevzuları qırımtatarlarnıñ etnogenezi, tarihi, medeniyeti kibi mevzularğa bağışlanğan edi.
1990 s., 29 oktȃbr — «Qırım» folklor ansambli meydanğa ketirile.
1990 s., oktȃbr ayı – Qırımnıñ icra komitetinde sürgün olunğan halqlarnıñ meseleleri boyunca Komitet tizile. Onıñ esas işi avdet olğanlarnıñ içtimayi – iqtisadiy meselelerini çezmek edi.
1990 s., oktȃbr – 1991 s., mayıs ayı – qırımtatarlar yaşağan yerlerden: Qırımdan, Ukrainadan, Özbekistandan, Orta Asiyanıñ diger memleketlerinden, Krasnodardan Qurultayğa 255 delegat saylana.
1991 s., oktȃbr ayı – Özbekistan ve Ukraina arasında halqara munasebetler tizilmesi añlaşma imzalana.
1992 s., 2 oktȃbr – Aluştada, Krasnıy Ray degen yerde, Qırım ükümetiniñ emiri boyunca, yer talapları ile çıqqan qırımtatarlarnıñ piket yeleri viran etilgen edi. 26 insan pek köteklenip, belli olmağan tarafqa alıp ketilgen edi.
1992 s., 5 – 6 oktȃbr künleri – Aqmescitte, qırımtatarlarnıñ çoq biñlik mitingi olıp keçe. Bu miting Krasnıy Rayda olıp keçken vaqıyalarğa qarşı edi. Militsiya hadimlerinen çatışmalar oldı. Aqşamğa Aluştada yaqalanğanlar azat etildi.
1993 s., 14 oktȃbr künü – qırımtatarlar şeer ve rayon icra komitetleri aldında, Qırımnıñ parlamentinde qırımtatarlar içün yer ayırılması talabınen mitingler ötkerildi.
1993 s., 14 oktȃbr künü – Qırım Yuqarı Şurasınıñ 14 sessiyasında «Qırım Yuqarı Şurasına keçirilgen saylavlar» qanunına qoşma madelerni qabul etti. Buña köre, qırımtatarlarğa Qırımnıñ parlamentinde, bir saylav müddeti ile 98 yerden 14 yer ayırdı.
İçtimaiy ağlarda Facebook, Vkontakte, Odnoklassniki saifelerimizge, bunen beraber, Telegramda kanalımızğa qoşulıñız ve eñ aktual ve meraqlı malümatlardan haberdar oluñız.
