Kerim Bekirbayev uçaqlar konstruktorı olaraq istrebitel «Yak — 25», «Yak 27», bomba taşlaycı «Yak 28», ögrenip idman almaq içün «Yak — 50», «Yak 52» ve sport uçağı «Yak 52» uçaqlarınıñ sınavında iştirak etkendir.
Yolcı taşığan uçaq «Yak 40» ve «Yak 42»nıñ sınavlarında reberlik yapqan. Vertikal köterilmesi ve qonması uçaqlarnıñ işlep çıqarılması üstünde çalışqan mütehassıslernıñ biri edi. Baş konstruktor olaraq, birinci sovet kögertege vertikal uçması ve qonması imkȃnı olğan «Yak 38» (Deñiz — arbiy flotunda 1977 senesinden berli) uçağınıñ işlep çıqarılma areketlerine reberlik etken. Aynı «Yak 38» uçağı, sovetler birliginde birinci olaraq arbiy gemiker üstünden üçıp qondı. Ondan soñ, K. Bekirbayev bu çeşit uçaqnıñ daa ilerisi üstünde çalışıp, «Yak 141» uçağınıñ deñev çeşitleri işlep çıqarılmasında iştirak etken. Amma sovetler birliginiñ yıqılması ve maliye qısqartılması sebebinden bu leyha qapatılğandır.
Yak-38 uçaqları TAKRnı kögertesinde pr.1143.
Yañı tehnika işlep çıqarılması saasında qazanğan muvafaqiyetler içün, K Bekirbayev, sovetler birligi Yuqarı Prezidiumı tarafından Sotsialistik İş qaramanı unvanı berilip, Lenin adına altın nişan ve «Serp ve Molot» altı medaline taqdirlengendir.
Uçaqlar tarihçisi Andrey Cimonov arqalı, men bu belli uçucı – sınavcınen 28 oktȃbr künü, devletniñ arbiy qorçalanması boyunca çalişqan qırımtatar qaramanları ve alimlerine bağışlanğan tedbirde tanıştım. Uçuci – sınavcılar V. A. Hudȃkov, A. A. Sinitsın, O. S. Poludo kibi insanlar K. Bekirbayevden şahsiy tanış ediler ve onıñ uçaqlarında sınavlar keçire ediler.
Rusiye qaramanı Andrey Sinitsın: «Vertikal uçıp qonğan uçaqlar ile, er bir barjanı uçaq taşığan gemige çevirmege mümkün».
Sinitsın Andrey Aleksandroviç – A. S. Yakovlev adına OKBnıñ uçucı – sınavcısı. Halqara çeşitlerinde master sporta SSSR (1991), yedek üyken letinant. «Znak poçöta» nişanınen ve bir çoq medallernen taqdirlengen edi.
A.Sinitsın 14 iyün 1949 senesi, Moskvada dünyağa keldi. Babası Aleksandr Andreyeviç Sinitsın Yakovlev adına OKBnıñ hadimi edi. Oquv devamında V. P. Çkalova adına merkeziy uçma tögeregine qatnay edi, anda da uçmağa ögrendi. 1972 senesi MAİni bitirdi. Uyken litenant unvanını aldı. Uçaq araştırmacı institutında çalıştı, anda onı uçucı – sınavcılar mektebine oqumağa kirsettiler. Bu mektepni, o 1974 senesi bitirdi. 1977 senesine qadar, Smolensk uçaq zavodında, «Yak 18T» uçağınıñ sınavını keçirip çalıştı. 1980 senesine qadar, Tbilisside uçaqlar zavodında çalışıp, «MiG-21UM» uçağını sınadı.1980 senesi Yakovlev adına OKBğa işke çağırıla. 1984 senesinden OKBnıñ şef uçucisi ola. SVVP Yk – 141 programması boyunca birinci uçucı – sınavcı olaraq çalışa, bu uçaqta 1991 senesi 12 dane dünya rekordı qazanıla. 1992 senesi — «Tehnoaviya»da ucucı – sınavcı ola (Su -28, ve SL-90 uçaqlarını sınay), 1993 senesiGromov adına Lİİniñ ucucı – sınavcısı ola ve Aviyatika-890 (MAİ-89) ve MAİ-90 uçaqlarını sınay. 1994 senesinden 1998 senesine qadar,kenede Yakovlev adına OKBda, müdir vazifesinde çalışa. Yak – 130, Yak – 54, Yak – 58, Yak – 112 uçaqlarını sınay edi.. A. Sinitsın 50 danege qadar uçaqnı alıp barmağa bile edi.
Uçaqlarnı sınağan vaqtında qaramanlıq ve cesürlik köstergeni içün, uçucı – sınavcı Sinitsin Andrey Aleksandroviçke, Rusiyeniñ Prezidentiniñ Emirine binayen, 1996 senesi 2 mayıs künü, Rusiye Federatsiyası Qaramanı unvanı ve «Altın yıldız» medali berildi. Moskvada yaşay.
Yak – 141 vertikal uçıp qonğan uçağında A. A. Sinitsın 12 dane dünya rekordını qoydı. Bu rekordlar sırasına uçmaqta maksimal yükseklik 13100 m.olıp, ağırlığı 1000 ve 2000 kilodır. (Harriyer 1979 senesi 8674 m. Yüksekligini alğan edi).
Hudâkov Vladislav Alekseyeviç – SSSRde nam qazanğan şturman – sınavcı (16 avgust 1985 senesi), üyken leytenant (1980). 1942 senesi Tombovda doğdı. 1949 senesinden berli Moskva vilâyetinde yaşay.
1959 – 1961 seneleri Kostroma maşınaqurucı zavodında tornacılıqqa oqudı. 1959 – 1961 seneleri Kostromadaki uçucılar klubında oqudı. 1961 – 1963 seneleri Moskva tekstil institutında oqudı ve aynı zamanda 4-nci şeer uçucılar klubına qatnadı. 1963 – 1965 seneleri V. P. Çkalov adına merkeziy uçucılar klubında paraşütlıqnen oğraştı. 1966 senesi Moskva aviatsion institutını bitirdi. 1966 – 1970 seneleri Uçucı – araştırıcı institutında baş inşener olaraq çalıştı; vertolötlar sınavında iştirak etti. Aynı zamanda Jukov uçaq klubında uçucı – instruktor olıp çalıştı. 1971 s. uçucı – sınavcılar Mektebiniñ şturmanlıq bölügini bitirdi. 1971 – 1999 seneleri içinde A. S. Yakovlev adına OKBda çalıştı. Yak – 42 uçağınıñ sınavlarında iştirak etti. (Smolensk 27 oktâbr 1976 s.; Saratov 29 noyabr 1977s.). «BNK-42» ve «BNK-42ML» navigatsiya komplekslerniñ sınavını keçirdi, «Bendiks-King» amerikan navigatsiya kompleksini de sınadı. «Kvadrom» milliy kompleksiniñ, Yak-18T, Yak-282, Yak-38U, Yak-42, Yak-40, Yak-54 uçaqlarınıñ sınavlarını da keçirdi. 1981 senesi, Yak-42 uçağında uzaqqa uçuv boyunca, 2 dünya rekordlarnıñ qoyılmasında iştirak etti.
Moskva Vilâyetiniñ Jukovsk şeerinde yaşay. A. S. Yakovlev adına OKBniñ general müdiriniñ konsultantı olaraq çalışa. «İtibar nişanı» ordeninen mukâfatlanğan edi (23 iyün 1981).
Poludo Oleg Semenoviç – 1 klass uçucı – sınavcı.
Kerim Bekirbayev yasağan uçaqlarda – Yak-40, Yak-42 uçqan. Aviatsiya sanayı Nazirliginiñ uçucı – sınavcılar mektebini bitirdi. Ve ğıyabiy olaraq grajdan aviyatsiası akadeniyasını birirgen. Poludo bir çoq ağır sınavlarda iştirak etken, olarnıñ sırasında: An-24, Yak-40, An-26, Tu-154, İl-76, Yak-42 uçaqları bardır. O, Yak-42 uçağında doquz dünya rekordını qoyğandır. Ve bu uçaqnıñ sınavında iştirak etkeni içün Devlet mukâfatınen taqdirlengendir.
İbraim VOYENNIY
