Hıdırlez – qırımtatarlarnıñ, pütperestlik zamanından berli qayd etilgen bir bayramdır. O yılnı ekige böle. Yaz tamam Hıdırlezden başlay ve Qasım kününe – 8 noyabrge qadar devam ete dep sayıla (eki tarih hristian taqvimi – Aziz Georgiy ve Aziz Dmitriy kününen bir kele). Bu bayram ep tereklerniñ çiçek açma devrine rast kele ve bu zamanda Qırımda ayvanlarnıñ yaylağa sürülmesi ve tarla işleri içün işçilerniñ alınması başlay.
“Hıdırlez” sözniñ özü eki aziz isimden ibarettir. Yeşil urbalarğa kiyingen, yer külesini sağdan solğa dolaşqan Qıdır, insannı suvda qorçalağan İlyasnen (bu sebepten yalıboylu qırımtatarlarnıñ tamam bu kün gemilerni deñizge çıqarma adeti bar edi) qarşılaşa. 6 mayıs künü azizler bir-birinen körüşeler.
Bayramğa azırlanma üç kün evel, ev ve azbar temizlenmesinen başlay. Soñra yaşlar qartlarnı ziyaret ete, musafirlikke bara, can ağırtuvları içün afu soraylar.
Aqşam köyden tış ateş yaqıla, balalar ondan atlaylar. Evde suv savutlarına mıtlaq ot ve çiçek qoyalar. Qızlar suv kuplarına ilvanlarını taşlap, kelecek içün fal baqalar.
Esas merasimler Hıdırlez künü kerçekleşe. İnsanlar köylernen orman, tarla ve çoqraqlar olğan yerlerge, olarnı ve özlerini temizlemek içün baralar. Çoqraqtaki areket tarzı da bir merasimdir: başta çoqraqnıñ “közlerini açmağa” kerek, yani onı temizlemek, soñra üzerinde dua oqumaq ve tek bundan soñ onı içmege mümkün olur.
Bu bayramda ayrı bir yer qadınlarğa ayırıla, çünki olar soy devamcısı, tabiatnıñ ayat bergen küçüniñ taşıyıcısıdır. Bu kün qızlar salıncaqta sallana, qadınlar ise bayırdan taya, böylece topraqnen öz qadın küçüni paylaşa ve ondan analıq qabiliyetini ala ediler. Aynı maqsatnen bayırdan qalaqaynı yuvarlatalar. Böyle bir inanç bar: eger qalaqay üst tarafınen tüşse – bereketli bir yıl olur, tüp tarafınen tüşse – bereketsiz bir yıl olur.
Yırlar ve merasim oyunları bütün kün devam ete, amma ecdatlarnıñ mezarlarını da unutmamaq kerek, olarnı da bu kün hatırlaylar.
Qırımğa yaqında Hıdırlez kelecek.
