Birden üç devlet yarımadağa ordularını çeke, halqara isteblişment ukrain «Qırım platformasına» azırlana, Qırımda ise suv vaziyeti fenalaşa. Daa tafsilâtlı – Avdet materialında.
Rus arbiy tehnika köçürilmesi aqqında malümat mart aynıñ soñunda içtimaiy ağlarda peyda olmağa başladı. Birisi meraqnen, birisi ise qorqunen Qırımğa doğru yönelgen arbiy avtomobiller ya da demiryol tanklarnen eşelonlarnıñ fotosını ya da videosını çeke edi. NewYorkTimes gazetası, menbalarına atıf etip, regionda qoşma olaraq dört biñ arbiy hızmette olğan asker toplanğanını bildirdi.
Yerli siyasetçiler ve cemiyetçiler er kesni, em de özlerini sanki bu Rusiyeniñ Ukraina «provokatsiyalarına» bergeni cevabı dep inandırıp, olıp keçkenlerni bir-birine laf bermeyip, tefsir etmege başladılar. «Provakatsiya» degende, Qırım sıñırlarına yaqın olğan Herson vilâyetini ve memleketniñ cenübinde keçken ukrain ordusınıñ talimlerini közde tutalar.
Рutinniñ yardımcısı Dmitriy Peskov, şaşmalağan insanlarğa alışılğan sert bir şekilde cevap berdi. O: «Rusiye akimiyeti öz qararına köre ordusınıñ köçürme emirlerini bere ve bu kimsege raatsızlıq bermemeli», sanki siziñ işiñiz degil degeni kibi bildirdi.
Beyaz ev temsilcisi Jen Psaki, AQŞ Ukraina sıñırlarında artqan rusiye agressiya mevzusında soñ derece raatsız olğanını bildirdi. Almaniya mudafaa naziri Annegret Kramp-Karrenbauer de, arbiy bulunma arttırmanıñ iza etmelerini muracaat etti.
«Rusiyeniñ saqlaycaq bir şeyi yoqsa, qaysı ordularını, qayda ve nasıl maqsatnen areket etkenini qolay açıqlay bilir edi», dep qayd etti.
Mevcut vaziyetni muzakere etmek içün, Ukraina ATET-ta (OSCE) mahsus oturışnı başlattı, ve bu oturışta Portugaliya, Büyük Britaniya ve Frenkistan da RF ordularınıñ köçürmesinden raatsız olğanlarını ifade etti. Kanada, öz nevbetinde, Rusiyege, ne vaqıt öz arbiy faaliyetini bitirmege planlağanını, orduları devamlı bulunğan yerine ne vaqıt qaytacağını ve Kremilniñ, hususan qomşu devletniñ sıñırlarına ne qadar yaqın olğanlarını köz ögünde tutıp, «talimleri» aqqında ne içün malümat bermegenini aqqında sual berdi.
Bu kibi pozitsiyalarnı, em de Ukraina suvereniteti ve territoriya bütünligi içün destekni Gurcistan, Poloniya, Letoniya, Litvaniya ve Türkiye bildirdi.
Aynı aprel 10 künü, Ukraina prezidenti Vladimir Zelenskiy ve Türkiye prezidenti Recep Tayyip Erdoğannıñ körüşüvi keçti. Türkiye tarafı, halqara topluluğınıñ diqqatını Qırım meselesine çekmek maqsadınen bu yaz Kiyevde ötkerilecek «Qırım platformasına» qoltuttı. Erdoğan, Ankaranıñ Ukrainanıñ territoriya bütünligini ve suverenitetini qorçalağanını, «esas pozitsiyası ise – Qırım ilhaqınıñ tanımaması» olğanını bildirdi. Bu arada, Rusiye akimiyetiniñ Türkiye ile ava alâqasını qapatmaq yaqında alğan qararını, Erdoğanğa Qırım aqqında aytqan sözleri içün intiqam olğanını aytalar.
Bundan ğayrı, Türkiye prezidenti tarihiy ve gumanitar noqta-i nazardan, memleketiniñ qırımtatarlarnıñ yaşayış standartlarını arttırması kerek olğanını qayd etti. Bu maqsatnen memleketler bir añlaşma imzaladılar, bu añlaşmağa köre Türkiye, yarımadanıñ Rusiyege qoşulğan soñ, evlerini terk etken qırımtatarlar içün 500 kvartira quracaq.
13 aprel künü Rusiye mudafaa naziri, Rusiye sıñırlarına ordularını AQŞ çeke, dep bildirdi. Esas küçlerniñ Qara deñiz yanı ve Baltıq regionında toplanğanını qayd etti. Büyük ihtimal, mart ayında başlağan, 12 Avropa memleketlerindeki 30 poligonnı qaplaycaq «Defender Europe 21» talimlerini közde tuta edi.
Bu arada, Qırımnıñ özünde, zaten şiddetli olğan suv qıtlığı fenalaşmağa devam ete. Keçken yıl küzde kirsetilgen suv teminatı grafikleri sertleştirilmekte, suv anbarları ise faal şekilde boşalmaqta: içlerindeki suv acimi «ölü seviyesine» yaqınlaşmaqta. Rusiye siyasetçilerniñ yarımadağa Ukrainadan suv berilüvini yañıdan başlamaq talebine baqmadan, Ukraina vitse-baş naziri Aleksey Reznikov, memleketniñ Qırımğa suvnı, eger halqara missiyalarınıñ yarımadada yaşağan ukraina vatandaşlarına gumanitar telüke olğanını qayd etseler tek o vaqıt bere bilecegini bildirdi. Ve aynı zamanda Şimal Qırım kanalı üzerinden regionnıñ suv teminatını yañıdan başlaması aqqında söz yürsetilmey.
Osman Veli
