Ukraina tışqı işleri nazir muavini Emine Ceppar 1 mart 2021 senesi Avropa Hafsızlıq ve İşbirligi Teşkilâtında «Qırım platforması»nı taqdim etti ve devletler-iştirakçilerni 23 avgust künü Qırım sammitinde iştirak etmege davet etti. Emine Ceppar çıqışında: «Qırım boyunca bütün suallerniñ cevaplarını birlikte qıdırmaq ve bu meseleni halqara toplulığınıñ köz ögünde devamlı tutmaq pek müimdir», – dedi.
Kiyevde, «Qırım platforması»nda iştirak etmege niyetini açqtan dört ülke bildirdi. «Qırım platforması»nda birinci iştirak etme istegi daa mayıs ayınıñ başında Poloniya prezidenti Ancey Duda tarafından oldı. Bir qaç kün soñra, AQŞ-nıñ tış işleri naziri Antony Blinken, prezident Joe Biden adından AQŞ-nıñ platformanıñ tesis sammitinde iştirak etmege azır olğanlarını tasdıqladı. Bu arada, AQŞ-nda bütün federal idare ve organlarına er angi bir şekilde Qırımnı Rusiyeniñ bir parçası olaraq tanımağa yasaqlağan bir qanun qabul etmege niyetinde. AQŞ-nıñ kongressi temsilcileri Palata tış işleri komiteti mezkür qanun leyhasına bir ağızdan rey berdiler. Vesiqağa köre, «Rusiyeniñ Qırım, toprağı üzerinde ava boşluğı ya da suvları üzerindeki suverenitetiniñ tanıma manasına kelgen ya da közde tutulğan areketler ya da destek» qanunsız olaraq qabul etilecektir.
Daa soñra bu tedbirde Slovakiya başlığı Zuzana Chaputova da iştirak etecegi belli oldı. İştirakçi memleketlerge Letoniya da qoşulacaq – sammitke prezidenti Egils Levits kelecek. Hatırlatayıq, tamam Letoniya Seymi 2019 yılnıñ mayıs ayında çetel parlamentler arasında ilk, sovet akimiyeti tarafından 1944 senesi Qırım topraqlarından qırım tatarlarnıñ sürgün etmesini soyqırım olaraq tanıdı. Aynı zamanda Türkiye de «yarımada etrafındaki vaziyetni muzakere etmek içün bir muzakere meydannı yaratmaq» fikrini desteklergen ilk memleketlerden biridir. Sammitniñ teşkilâtçıları, formatqa Slovakiya ve Moldovanıñ qoşulacağını istisna etmey. Ayrıca, Ukraina tışqı işleri nazir muavini Emine Ceppar, «Qırım platforması»na Rusiyeni de davet etecegine söz berdi. Diplomat: «Qatiy olaraq Rusiyeni de davet etecekmiz. Fikrimizce, bu kibi formatlarda iştirak etmege kerek olğan bir nomera memleketidir», – dep, qayd etti.
Hatırlatayıq, G7 tışqı işleri nazirleri, teşkilâtçılarnıñ fikrine köre Qırım yarımadanıñ mevzusına halqara diqqatını desteklemek içün çağırğan «Qırım platforması»nıñ teşkil etilmesine qoltuttılar. Mezkür G7 arizası, cumaaqşamı 18 mart künü halqqa bildirdi.
Aynı zamanda, Moskva, 23 avgust kününe planlanğan «Qırım platforması» sammitinde er angi memleketlerniñ iştirakini, Rusiye topraq bütünligine qast etme olaraq alğılamağa niyetli. Ve defalarca, Qırımnıñ 2014 senesi baarde, halq reyi neticesinde, lâkin bir çoq Ğarp memleketi bunı tanımay, Rusiye yurisdiktsiyası altına keçkenini bildirdi ve qayd etti.
Ukraina iqtisadı sabıq naziri Viktor Suslov, Rusiyeniñ iştiraki olmadan bu teşebbüsniñ manasızlığı aqqında fikrini ifade etti. Onıñ sözlerini: «Rusiye bu platformada iştirak etmese, bunıñ manası ne? Aynı zamanda, bugün Rusiye Federatsiyasınıñ Qırımnı büs-bütün kontrol etkeninden iç kimse şübelenmey. Bu sebepten, Rusiye Federatsiyasınen muzakere etmeden ve iştiraki olmadan bir platformanı teşkil etmege, eñ azından külünçli», – dep, Ukrain «Glavred» neşri bildirdi.
Başqa Yaponiya sabıq baş naziri Yukio Hatoyama, bu yılnıñ aprel ayındaki halqara tögerek masa oturışında iştirak etkende böyle bir fikrini ifade etti: «…yarımada uquqiy esaslar üzerinde Rusiyeniñ oldı ve yañıdan birleşme bu topraqlarda yaşağan halqnıñ ürmeti neticesinde oldı».
Ukraina prezidenti ise qırımtatar halqınıñ soyqırım qurbanlarınıñ hatıra kününde bir sıra ferman, aynı zamanda «2032 yılına qadar qırımtatar tiliniñ inkişaf strategiyasını» da imzaladı. O, vesiqanıñ tamır halqı olaraq qırımtatarlar aqlarınıñ yañıdan qurulmasını ve temin etilmesini közde tutqanını açıqladı. Vladimir Zelensky: «Ve men bugün parlamentke tamır halqları aqqında baqılması kerek acele qanun leyhasını kirsetem. Eminim ki, mebuslar qısqa vaqıt içinde Ukraina tamır qalqları, hususan qırımtatarlar, statusını baqıp çıqarlar ve pekiterler, ve niayet, 30 yıl devamında sekiz Yuqarı Şura toplaşuvı ve evelki prezidentler soñrağa qaldırğanlarnı yaparlar», – dep, bildirdi.
«Qırım platforması»nıñ ilk sammiti 2021 senesiniñ 23 avgust künü ötkerilecek. Kyivde bu meydannıñ, devamlı olaraq çalışacaq ofisini açalar. Aynı kün Ukrainağa kelecek büyük siyasetçilerniñ «ilk ledi ve centlmenler sammiti» kerçekleşecek.
Ve soñkisi. Minskteki Ryanair uçaqnıñ mecburiy qonma vaqiaları ve muhaliflerniñ tevqifi «Qırım platforması» sammitiniñ iştirakçi memleket sayısını arttıra bilir.
