Cengiz Dağcı

22.09.202113:51

Bugün belli yazıcımız Cengiz Dağcını 10-uncı ölüm yıldönüminde rahmet ve minnetnen hatırlaymız.

Cengiz Dağcı 1919 senesi 9 mart künü Qırımda Yaltanıñ Gurzuf qasabasında doğdı. Babası berberlik ve ziraatçılıq yapqan Emir Üseyin, anası Fatma Hanımdır. Balalığı babasınıñ köyü Qızıltaşta keçti. İlk tasilini mında aldı. Stalin devrinde kerçekleştirgen kolhozlaştırma siyaseti ayatlarında büyük sarsıntı ve kederlerge yol açtı. Ailesine ait topraqlarnı elinden alınğan babası 1931 yılı qışta sebepsiz üç ay tutuldı. Serbest qalğan soñ, köyüne qaytmayıp Aqmescitte bir sığınaqqa yerleşip, oquşını devam etmesi içün oğlu Cengizni (1932), daa soñra da bütün ailesini (1936) yanına aldı. Cengiz mında orta mektepni bitirip, Pedagogika İnstitutınıñ tarih bölügine kirdi (1937).

Cengiz Dağcınıñ yaşlığı

II Cian cenki başlağanda 1940 yılı dekabr ayında askerge alındı. Ertesi yıl Rus ordusı saflarında cenkleşkende Almanlarğa esir tüşti ve Ukrainadaki Kirovograd esir lagerine yollandı. Artından sayıları 30 000-ge yetken esirlernen beraber pek ağır şartlar altında Uman lagerine keçirildi. 1942 senesi Almanlarnıñ Rus olmağan unsurlardan teşkil etkenleri legionlardan Türkistan legionına qoşulmaq üzre Varşovanıñ Legionova qasabasına yollanıldı, mında altı ay kurstan keçken soñra subay yapıldı. 1942 senesi sentâbr ayında izinli olaraq Qırımğa ketti. Bu ziyaret onıñ ailesini ve yurdunı soñ körüşi oldu. Almanlar qarşısında zafer qazanğan Rus ordusınıñ Poloniyağa doğru yol alğan sırada mında tanışqan ve yaqınlıq qurğan Regina Barbara Kleszko adlı bir genç qıznıñ yardımınen cenüpteki Çestahova şeerinde Alman ordularına qarşı cenkleşmek üzre Poloniyalılarnıñ teşkil etken Armiya Krayova teşkilâtına D. Suwarski adınen qoşuldı. Artından tekrar Varşovağa, andan Frankfurt-Oderge keçip Tatar Millî Komitetinde çalışmağa başladı. Bir añlaşmazlıq dolayısınen Berlinge ketip, çalışmalarını “Yaş Türkistan” gazetasında devam etti. 1944 senesi noyabr ayında Berlin bombalanınca İsviçrege keçme teşebbüsleri muvafaqiyetsizlikke oğradı. Daa soñra Amerika askerlerince yerleştirgenleri Avstriyadaki Landeck lagerinde Regina ile evlendi (18 iyün 1945). Andan evel İtalyadaki Barletta lagerine, artından İskoçiyanıñ Edinburg şeeri yaqınındaki eski ordu baraklarına kettiler. 1947 senesi yanar ayında Londrağa yerleşti. Üç ay soñra da qarısını ve endi doğğan qızını yanına aldı. Londra restoranlarında savut yuvucılıq, ayaqçılıq kibi işler yapqan soñra qarısınen beraber bir restoran açtı. 1974 senesi Londrada Wimbledon yaqınlarındaki Southfieldske yerleşti. 1998senesi 18 yanvar künü elli üç yıllıq ayat arqadaşı Reginanı ğayıp etti. Bu ölüm onu pek tesir etti. Qarısınıñ artından künlükler şeklinde yazğan duyğularını “Regina” adlı kitabında bir arağa ketirdi. Cengiz Dağcı 2011 senesi 22 sentâbr künü Southfieldste vefat etti. Türk Tışqı işlerniñ teşebbüsi ve Tışqı işler naziri Ahmet Davutoğlunıñ iştirakınen qalabalıq bir topluluq tarafından Qırımda balalığınıñ keçkeni Qızıltaş köyünde defin etildi.

Cengiz Dağcı, kiçik yaşlarda başlağan edebiyat merağı ve emcesi Seyit Ömerniñ oquğan Ömer Seyfeddin ikâyeleriniñ tesirinen Türk ve Rus edebiyatçılarınıñ eserlerini oqumağa başladı. Abdullah Tukay, Bekir Çobanzade, A. Blok oquğan yazıcılar arasındadır. Orta mektepte eken bir arqadaşı vasıtasınen tanığan Sergey Yeseninniñ eserleri onda şiir zevqini uyandırdı ve “Kış” serlevalı ilk şiiri 1936 senesi “Gençlik mecmuasında yayımlandı, bu yıllarda Puşkinni, Ali Şîr Nevâîni tanıdı. Onıñ qırımtatarcağa tercime etken “Gül ve Bülbül” başlanğıç mektep ders kitaplarına kirecek qadar begenilgen, Qırım Yazıcılar Birliginiñ yayın organı Edebiyat Mecmuasında da şiirleri çıqtı.

Cengiz Dağcı 16 roman ve 12 şiirniñ müellifidir, dört eserden ğayrı aman-aman episinde Qırım ve qırımtatarlar mevzusı esas mevzudır.

Eserleri. Roman:

Korkunç Yıllar (İstanbul 1956), 

Yurdunu Kaybeden Adam (İstanbul 1957), 

Onlar da İnsandı (İstanbul 1958), 

Ölüm ve Korku Günleri (İstanbul 1962), 

O Topraklar Bizimdi: Kolhozda Hayat (İstanbul 1966), 

Dönüş (İstanbul 1968), 

Genç Temuçin (İstanbul 1969), 

Badem Dalında Asılı Bebekler (İstanbul 1970), 

Üşüyen Sokak (İstanbul 1972), 

Anneme Mektuplar (İstanbul 1988), 

Benim Gibi Biri (İstanbul 1988), 

Yoldaşlar (İstanbul 1992), 

Biz Beraber Geçtik Bu Yolu (İstanbul 1996), 

Bay Markus Burton’un Köpeği (İstanbul 1998), 

Bay John Marple’ın Son Yolculuğu (İstanbul 1998), 

Oy Markus Oy! (İstanbul 2000), 

Rüyalarda: Ana ve Küçük Alimcan (İstanbul 2001). 

İkâye: Halukun Defterinden ve Londra Mektupları (Ankara 1996). 

Hatıra: Yansılar I-IV (İstanbul 1988-1993), 

Ben ve İçimdeki Ben (Yansılardan Kalan 5) (İstanbul 1994), 

Hatıralarda Cengiz Dağcı (İstanbul 1998), 

Regina (İstanbul 2000).

Фото аватара

Автор: Редакция Avdet

Редакция AVDET