‘Sürgünlik yerlerinde halqımnı yarısı elãk olğanında qabaatlılarnıñ ögünde bir vaqıt tiz çökmem’.

11.05.20160:19

Milliy areketiniñ faal iştirakçisiniñ 80 yıllığına

‘Sürgünlik yerlerinde halqımnı yarısı elãk olğanında qabaatlılarnıñ ögünde bir vaqıt tiz çökmem’.

‘Men merhametlik ve adaletlik ruhunda terbiyelendim.Amma aqiqatta ne körem ki? Ana yurttan mahrum qaldırıp, ğurbet yerlerge alıp ketip, açlıqnen çekiştirip, insan menligini aqaretley ediler. Böyle akimiyetni ne içün seveyim eken? Qırımtatar halqına qarşı cinayetler añlı ve misalsiz zulumnen yapıla edi.’

Reşat Cemilev yaşlıqta böyle tüşüne edi.

Reşat Cemilev tuvğan halqı Vatanına avdet oğrunda, adalet yeñilmesi oğrunda qaramanca küreşken birisi edi. Bütün ömür bir şeyge baqmayıp, Vatanında yaşamaq şiarı altında yaşay edi. O ve onıñ qorantası Qıırmda temelleşmekten evel bir çoq felãket ve qıyınlıqlardan keçmege mecbur oldı.

‘Adalet yeñsin dep, üstüme eñ müşkül belãlarnı almağa azırım. Sürgünlik yerlerinde halqımnı yarısı elãk olğanında qabaatlılarnıñ ögünde bir vaqıt tiz çökmem’.- bu sözlerni Reşat Cemilev mahkeme işlerinden birisinde aytqan edi. Em de aytqan sözlerinden taymadı, özüni adaletke qurban ketirdi.

Reşat Cemilev BHT( OON), Helsinki muşavereniñ iştirakçi-devletlerniñ yolbaşçılarına, dünya cemaatçılığına, SSSR Yuqarı Şurasınıñ prezidiumına, akademik A.D. Saharovğa, ‘Azatlıq’ radiostantsıyasına muracaat etken edi. O general P.Grigorenkonen dost edi.

Reşat Cemilev milliy areketke 1965 senesi qoşula, Moskvağa halq delegatı olaraq defalarca bara, 1969, 1987 ss. Birliginiñ devlet ve partiya organlarına qabul etüvlerinde iştirak ete. Milliy arekette iştirak etkeni içün 5 kere mahküm etildi, apste ömrüniñ 8 yılını keçirdi.

1968 senesi Cemilevler qorantası Qıırmğa kelmege ilk kere tırışa. O vaqıtta 5 qırımtatar qorantası Tuaq köyü yanında balaban arbiy çadırnı qurıp, anda 2 ay devamında yaşadılar. Soñra qanunqoruyıcılar kelip, çadırlarını yıqtırdılar. Bundan soñ, taqipçılardan qaçıp, Krasnodar ülkesinde, Dagestan, Azerbaycanda saqlana. 1989 senesi R.Cemilevniñ qorantası ana yurtqa qayta. Qırımda milliy arekette faal iştirak etmege devam ete, 1991 senesi qırımtatar Qurultayını teşkil eticilerinden biridir.

Reşat Cemilev Mustafa Cemilevniñ Omsk apshanesinde açlığı vaqtında qoruma kampaniyasını teşkil eticilerinden biri. Bu maqsatnen o Moskvada çeşit muessiselerge defalarca bara, SSSR emek lagerleriniñ tıb hızmeti birleşmeniñ reisinen körüşmesini talap ete edi.. Diger qırımtatarlarınen beraber Omsk protsessine kelgen edi.

Qırımda ise vatanğa qaytqan ve ev qıdırıp yollarnı boylap yürgen qırımtatarlarğa barıp, muracaat, şikãyet, narazılıq kopiyaları toplay ve olarnı bildirmek peşinden yüre edi.

1978 senesi Musa Mamut özüni yaqqanını bilgen soñ o kene de Qırımğa kele. Mında o bu facia aqqında malümat toplay. Toplanılğan bilgiler esasında ‘Canlı alev. Musa Mamut öz -özüni yaqqanı’ cıyıntıqnıñazırlanıldı. Vatandaşlarını körgen yerde olarnıñ Qırımda yaşayışları aqqında, olarnı nasıl qıynağanları aqqında , muracaat ve arizalarnıñ kopiyalarını toplay edi. R.Cemilevniñ ğayretlerinen ğarbiy jurnalistleri içün matbuat-konferentsıyalar keçirilgen edi ve anda telüke astında bulunğan Mustafa Cemilev ve umumen qırımtatar halqınıñ vaziyeti aqqında tarif ete edi.

Yani Reşat Cemilev, bütün dünyağa qırımtatar problemasını bildirmege ğayret etken insanlardan birisidir.

Bu sene 1 mayıs künü Reşat Cemilev 80 yaşını toldurır edi, amma 2002 senesi Vatanına ve öz printsiplerine sadıq qalıp bu dünyanı terk etti.

Reşat Cemilev 1931 senesi 1 mayısta Qırım ASSR Aluşta rayonı, Ulu-Özen köyünde dünyağa keldi.

Sürgünlikten soñ 1944 senesi Cemilevler qorantası Taşkent vilãyeti, Çinaz rayonı Vrevsk şeerinde yerleşe.

1952 senesi Samarkand gidromeliorativ oquv yurtuna kire ve onı bitirgen soñ Bekabad qurucılıq idaresinde usta olaraq çalışa.

1956-1957 senesi Cemilev KPSS Merkeziy Komitetine halq muracaatına imza toplamasında iştirak ete.

1966 senesi iyünde halq vekili olaraq Moskvağa yollanıla. 1967 senesi 21 iyülde Kremlde qırımtatar meseleni çezilmesi boyunca ükümet yolbaşçılığınıñ vekilleri ile körüşüvniñ iştirakçisi edi.

1967 senesi 2 sentãbrde narazılıq aktsıyasını keçirmege közde tutula edi, amma Özbekistan Kompartiya Merkeziy komiteti binasına keçmege istegenlerni yol boyu apske ala ediler. (Böyle etip, 130 yaqın qırımtatarı şu cümleden Cemilevni de yaqaladılar). Qırımtatar areketiniñ 12 faalcılarınıñ protsessi 1967 senesi dekabr ayında Taşkent şeer mahkemesinde olıp keçti. Cemilevge Özbek Anayasasınıñ

191-6 ve 192-1 maddelerine binaen 1 yıl emek lagerlerinde keçirmek üküm etildi.(militsıya hadimine zorbalıq ile, ya da zorbalıqqa telüke ile qarşılıq köstergeni içün).

1972 senesi 12 iyül künü R.Cemilevni tekrar tentüv ettiler ve onıñ ketişatında areket vesiqaları ortağa çıqarıldı. 1972 senesi o apske alındı ve Taşkent vilãyet mahkemesi tarafından 3 yılğa apske alındı. Müddetini Krasnoyarsk ülkesinde keçirdi.

1979 senesi 4 aprel künü nevbetteki teftişten soñra 4 kere apske alındı. 1979 senesi dekabrde Taşkent şeer mahkemesi tarafından kene de 3 yılğa apske alındı. Müddetini Norilsk şeerinde keçirdi. 1982 senesi 3 aprelde azat etildi.

Qırımğa 1990 ss. başında qayttı. Qırımtatar Meclisini teşkil eticilerinden biridir. 2002 senesi 22 martta Aqmescitte vefat etti. Aqmescitte Mamut Sultan mezarlığında defn etildi.