Tatar içün cehennemde yanarman,
Tatar içün qızıl otqa atarman,
Tatar içün kölmegimni satarman,
Men Altaynıñ bir çeçegi tatarman!
Qol köterip, tatar tatar degende,
Tatar qanı siñirlerge kelgende,
Men dünyağa bir cumurdıq urarman,
Duşamnımnıñ tacın, tahtın qırarman!
Daa 1921 senesi yazılğan ‘tatar içün’ adlı şiirniñ bu satırları ğayet qıymetlidir, çünki aman aman bir asır keçken soñ bile öz mana ve aktualligini coymadılar.bu şiirni yazğan, bütün türk dünyasında belli olğan qırımtatar şairi Amdi Giraybay bu künleri 110 yılını toldurır edi.
Bunıñ munasebeti ile 15 dekabr künü Qarasuvbazarda bir sıra tedbirler keçirildi. Qarasuvbazar muzıka mektebinde ebediy aqşam olıp keçti.
Cumhuriyet milletler komiteti, ‘Maarifçi’ assotsıatsıyası , İ.Gasprinskiy adına qırımtatar cumhuriyet kitaphanesi tarafından Hatıra aqşam başlamazdan evel musafirler ve Qarasuvbazar cemaatçılığı şair yaşağan evniñ divarında tiklenilgen hatıra tahtası yanında çiçekler qoydılar. Aqşamda QMC Yuqarı Şurası milletlerara munasebetler ve sürgün etilgen vatandaşlar işleri boyunca daimiy komissiyanıñ reisi Remzi İlyasov , Qırımtatar yazıcılar birliginiñ reisi Riza Fazıl ve digerleri iştirak ettiler. Giraybaynıñ hayatı ve icadı aqqında maruza ile QMPÜ-niñ ilmiy-araştırma merkeziniñ müdiri, professor İsmail Keirm ve ‘Maarifçi’ azası Şefiqa Abduramanova çıqışta bulundılar. Tydbir ketişatında muasfirlerni Edip Asanov, Rustem Memetov kibi ürmetli sanatçılarımız öz yırlarınen ve yerli oyun ansamblleri de oyunlarınen quvandırdılar.. QMPÜ-niñ studentleri ve Zuya mektebiniñ talebeleri Giraybaynıñ şiirlerini oqudılar. Bundan da ğayrı, mektepniñ ayatında İ.Gasprinskiy adına Qırımtatar kitaphanesi ve yerli kitaphane tarafından şairge bağışlanğan sergi açıldı.
Şairniñ öçzü aqqında laf yürsetsek, onıñ şiirlerinde qırımtatar halqınıñ turmuşı, adetler aks oluna. Tiliniñ temizligi, zenginligi de ayrette qaldıra.
Malümat içün:
Amdi Giraybay 1901 senesi 14 fevralde Kefe uyezdi Yeni-Kale köyünde medrese ocasınıñ qorantasında dünyağa keldi. Aqmescitteki orta mektebini bitirgen soñ rabfakta ögrendi. 1921 senesi ‘ Student yaşlar teşkilãtını’ teşkil etti. 1923 senesi Giraybay Türkiyege İstanbul üniversitetiniñ filoloigya fakültetinde tasilini devam etmege kete.
A.Giraybaynıñ ‘Elãk oldı yigitler’ adlı ilk şiiri 1917 s. basılğan edi. 1918-1923 ss.- şairniñ eñ mahsuldar, eñ gğürleşken devridir. Bu vaqıtta o eñ güzel eserlerini yaza: ‘Cigitke’,’Añma şu künleri’ ve digerleri. 1923 s. balalar içün yazılğan pyesaları derc etile: 2Eski tatar mektebi’, ‘Öksüzler’. 30 ss. ‘Hicret’ ve ‘Keçti endi’ poemaları neşir etile.
1926 s. Qırımğa qayta, 1928 senesi ise ‘milletçilik’te qabaatlanıp,apske alındı. 1930 senesi Amdi Giraybay Butırka apshanesinde vahşiycesine öldürildi.
Elmara Mustafa