2012 senesi yanvarnıñ 11-i
Qırımtatar Milliy Meclisiniñ reisi, Ukraina halq deputatı Mustafa Cemilevniñ Ukraina Yuqarı Şurasında Parlament diñlevlerinde "Ukrainanıñ etnik milliy siyaseti: yutuqlar ve istiqballer" mevzusında çıqışı
2012 senesi yanvar 11
Ukraina Yuqarı Şurasınıñ meclisler zalı
Ürmetli reis, parlament diñlevleriniñ sayğılı iştirakçileri!
Biz muzakere ettkan mevzumız ğayet müimdir, çünki grajdanlar, çeşit millet vekilleriniñ aq-uquqları ve serbestligini teminlev ve tasdıqlav devletniñ baş vazifelerinden biridir.
Ebet, Ukrainanıñ mustaqillik devrinde şekillengen qanunlar bazası etnik milliy saada devletniñ siyasetini amelge keçirmek şaraitini yaratqanını inkâr etmek olmaz. Amma bu saada mevcut olğan bir sıra çezilmegen mesele, şu cümleden qırımtatar halqınıñ qaytuvı, yerleştirilüvi ve aq-uquqlarınıñ ğayrıdan tiklenmesinen bağlı meseleniñ çezimine lâqayt yanaşuvnıñ devam etmesi Ukrainada demokratiya inkişafınıñ yolunda, ukrain cemiyetinde insanperverlik ve demokratiya esaslarını tesis etüv, ayrı şahsınıñ ve milliy toplumlarnıñ er taraflı inkişafı, ukrain siyasiy milletini şekillendirüv yolunda mania ola bilecegini de aqıldan çıqarmamalı.
Bilgenime köre, bir sıra deputat arqadaşlarım ve ükümetteki vazifeder insanlar sotsial-iqtisadiy inkişaf meselelerniñ çezilmesi ve ayat şaraitleriniñ yahşılaşması etnik milliy ve dinlerara saalarında olğan problemlerni avtomatik sürette yoq eter, dep sayalar.
Bu fikirniñ yañlış olğanından diger devletlerniñ tecribesi delâlet bere. Olar öz vatandaşlarınıñ pek yüksek maddiy seviyesini teminlegenleri alda kene de insan ve halqlarnıñ uquqları esasında milletlerara barışıqlıqnı teminleye bilecek meselelerni çezmege mecbur oldılar.
Böyleliknen, ealisi çoq milletli olğan Ukraina içün Devlet etnik milliy siyaset köntseptsiyasını qabul etmesi ğayet zarurdır. Em mezkür Köntseptsiyanıñ baş vazifesi qanuncılar ve devlet hızmetçilerine devletniñ etnik milliy siyaseti maqsadları ve yönelişlerini bir añlamalarını teminlemektir. Qanunlarda ve qanuniy aktlarda nizamlarnıñ qapa-qarşı olmasına, yerlerde devlet siyasetiniñ bilhassa alâ ukrain milleti, tamır halqlar ve milliy azlıqlarğa nisbeten asılı özcesine tarif etilmesine ille böyle şekilde sed çekmek mümkün olur.
Şunı da qayd etmeli ki, ve bu aqta Yuqarı Şuranıñ İnsan uquqları, milliy azlıqlar ve milletlerara munasebetler boyunca komitetniñ reisi Öleg Zarubinskiy pek doğru ayttı ki, Devlet etnik milliy köntseptsiyası qabul etilmeden Ukrainanıñ konkret milliy problemlerge dair qanunlarnıñ qabul etilmesi imkânsızdır.
Ukraina Yuqarı Şurasınıñ elektron bazasında Ukraina halq deputatı Refat Çubarov Ukrainanıñ yetekçi mütehassıslarından ibaret müellifler eyyetinen birlikte azırlağan ve cedvelge kirsetken Ukraina Devlet etnik milliy siyaseti aqqında Qanunnıñ leyhası ta 2005 senesinden berli saqlanmaqta.
Bu Köntseptsiya leyhası terminologik apparat, Ukraina etnik sotsial ve etnik siyasiy inkişafınıñ zemaneviy vaziyetiniñ talili, Ukraina Devlet etnik milliy siyasetiniñ printsipleri, maqsadları, esas yonlişlerini belgilevden ibaret olıp, Ukraina Anayasasındaki ait maddelerge, cümleden, ukrain milleti, tamır halqlar ve milliy azlıqlar ögünde devletniñ mecburiyetleri qayd etilgen 11-nci ve 92-nci maddelerge riayet etilmesine doğrultılğandır. Öz vaqtında bu qanun leyhası Ukraina Yuqarı Şurası Baş ilmiy-ekspert idaresi tarafından maqullengen ve esas olaraq qabul etilmesine tevsiye olunğan edi. Şunı da hatırlatmaq isteyim ki, işbu qanun leyhasına OSCE Milliy azlıqlarnıñ aqları boyunca Aliy Komissarı da qoltutqan edi.
Şu qanun leyhasınıñ müelliflerine muracaat etip, onı halq deputatları, İnsan aqları, milliy azlıqlar ve milletlerara munasebetler komiteti azalarınıñ adından tekrar cedvelge kirsetmege musaadelerini aldım.
Bundan üç ay evelsi, daa da doğrusı 2011 senesi sentâbr 14-te BMT Komissiyasınıñ Ukrainada ırqiy aqsımlavnıñ bütün şekillerini yoq etüv boyunca soñki esabatınıñ nizamlarını ayrıca qayd etmege ister edim. Bu dokumentte qırımtatar halqı ve Ukrainada yaşağan bazı milliy toplumlarnıñ siyasiy, medeniy ve içtimaiy uquqlarını ğayrıdan tiklemek içün Ukraina qabul etmesi zarur olğan tedbirlernen bir sırada Ukrainada devlet Anayasasına, cümleden 11-nci ve 92-nci maddelerge binaen tamır halqlarnıñ aqlarını teminlegen qanuniy akt yoqluğı sebebinden telâş ifade etile.
Qayd etilgen meselelerniñ amelge keçirilmesini teminleycek tedbirler sırasında Qırımtatar halqı Qurultayınıñ OSCE imayesi altında 2012 senesi Ukrainada Qırımtatar halqınıñ öz Vatanında uquqlarını ğayrıdan tiklev, onıñ Ukrainada havfsızlığı ve inkişafını teminlev boyunca Halqara forum keçirüv teşebbüsini ilân etmek isteyim. Böyle Forumnıñ keçirilmesi meseleni yüksek halqara seviyesine kötermege siltem berip, devletimizge halqara cemaatçılıqnen beraber tarihiy adaletni tiklev ve grajdanlar em de halqlarnıñ aqlarını teminlev kibi mürekkep meselelerniñ çezimine yardım eter.
Men şu parlament diñlevlerinde reislik yapqan Nikolay Tomenko ve çıqışta bulunğan deputatlarnıñ Milletlerniñ işleri aye dinler boyunca devlet komitetiniñ acele sürette ğayrıdan tiklenilmesiniñ zarurlığı aqqında fikirlerinen tolusınen razım.
Çıqışımnı yekünler ekenim, ap-açıq bir aqiqatqa diqqatıñıznı bir daa celp etmek isteyim. Ukrainanıñ yutuğı, Ukraina ve ukrain cemiyetiniñ kelecegi, demokratiya istiqballeri cemiyetimizdeki bütün etnik ve diniy qısımlarınıñ aqlarını ne derecede temin etkenimizge bağlıdır.
Diqqatıñız içün teşekkür bildirem.