Abduraim Demirayak öz tamırlarını hatırlay

11.05.20160:19

Abduraim Demirayak- çoq yıllar devamında Vatanından tış başqa ad ve soyadınen yaşağan, dünyada eñ ileri ketken memleketlerde muvafaqiyet ve nufuz elde etken, amma aynı zamanda öz tamırları, tuvğan halqı ve Vatanını unutmağan qırımtatarlardan biri sayıla. Em de öz areketlerinen milliy mensüpligini tasdiqlay, halqara cemaatçılığınıñ diqqatını qırımtatar tarihına celp ete, qırımtatar meseleleriniñ çezilmesi oğrunda faal arekette bulunmaqta.

Abduraim Demirayaq (Halil Nalband) 1927 senesi 15 sentãbr künü Sudaqta dünyağa keldi. O qırımtatar soyadınıñ ilk saiplerinden biri edi. Ekseriyetnen soyadlar rus-ukrain, italyan, arap tamırlı edi. Onıñ qartbabası- Halil Nalband demirci edi. Onıñ büyük at aranı, balaban bağçası bar edi. Bağçasında östürgen yüzümlerden şarap yapa edi. Anası- Ayşe Seytmemet Tepe –ardı( Taraqtaşlı)-Seidler sülãlesinden. Qırımda Abduraim Demirayaq orta mektebini bitirdi. Cenk zamanında Haliller qorantası (baba, ana, tatası ve özü) Almanyaga quvuldı. Almanyada başlarından çoq felaket keçirip, andan İtaliyağa qaçmağa qarar berdiler. Alp dağlardan qoranta İtaliyağa barıp çıqtı. İtalyada aile 3 yıl yaşadı, anda Abduraim Sanat Akademiyasına oqumağa kirdi, amma onu bitirip olamadı, çünki Türkiyege köçmege kerek oldı. Anda barğan soñ Türkyeniñ qanunına binaen başqa soyadını almağa mecbur oldılar. Türkler olar cayav uzun yol keçkenini közge alıp, Demirayaq soyadını teklif ettiler.

Türkiyede Abduraim İstanbul üniversitetinde arheologiya ve numezmatiya bölüginde tasilini devam etti. Soñra Pensilvaniya ve Tehass üniversitetleriniñ professorlarınen arheolog olıp çalışa.

Abduraim Demirayaq Türkiyede 15 yıl yaşadı. 1963 s. Amerikağa köçti. 1980 senesinden Kolumbiya, üniveristeti, Harriman institutınen işbirlikte buluna.

Al-azırda AQŞ-da Nyu-Yorkta yaşamaqta. O, 50 yıl devamında toplağan Qırım hanlığına ait qadimiy kapikler kollektsıyasını 1997 senesi Bağçasaray devlet tarihiy- medeniy qoruğına teslim etmesinen qırımtatar medeniyetiniñ inkişafına qıymetli isse qoştı. Kollektsıya 198 eksponatlardan ibaret ve Qırım Hanlıq kapiklerniñ dünyada eñ büyük, misali olmağan kollektsıyası sayıla.

1982 senesi sürgünlikten soñ ilk defa AQŞ eñ büyük studiyalarından biri ‘Atlantik-Rekord’da qırımtatar milliy gimni yazılıp, ‘Azatlıq’ radiosında alã-bugünge qadar ayda eki kere yañğıray.

1986 s. AQŞ-da yaşağan vatandaşlarınen beraber Nyü-Yorkta Vaşıngton adına rahatlıq bağçasında sürgünlik qurbanlarına abide tikledi.

1987 s. Nyü-Yorkta Genotsıdni ögrenüv merkezine qırımtatarlarnıñ sürgünligi aqqında malümatlarnı teslim etti ve neticede qırımtatarlarğa ait ayrı bölük meydanğa ketirilgen edi.

1994 s. qırımtatar sürgünliginiñ 50 yıllığı munasebetinen Abduraim Demirayaqnıñ sermiyasına Sudaqta sürgünlik qurbanlarınıñ hatırasına ilk abide tiklenilgen edi.

1994 senesi Harriman institutınen birlikte Niyü-Yorkta qırımtatarlarınıñ meselelerine bağışlanğan konferentsıyanı teşkil etti.

1994 senesi Demirayaq Qırımtatar Meclis vekilleriniñ senatoralar, Dünya Banknıñ yolbaşçıları, ‘Açıq cemiyet’ İnstitutınıñ, AQŞ Akimiyetiniñ devlet erbaplarınen bir sıra körüşüvlerni teşkil etti.

1996 senesi Demirayaq OON İnkişaf Programması tarafından teşkil etilgen ‘Ukraina-Krım integratsıya ve inkişaf programması boyunca donorlar konsultatsıyası’ körüşüvinde Taqdim etilmegen Teşkilãtlarnıñ temsili olaraq iştirak etti. Körüşüvde Qırımda qırımtatarlarınıñ avdeti ve abadanlaşuvınen bağlı meseleler muzakere etildi.

1996 senesi noyabrde Demirayaq Merkeziy Asiya İnstitutı tarafından teşkil etilgen ‘Qırımtatarlar Merkeziy Asiyada’ forumında qırımtatarlarını temsil etti.

1998 senesi Demirayaq tarafından teslim etilgen malümatlarnıñ esasında Kolumbiya üniversitetiniñ professoru tarafından ‘Qırımtatarlar: vatanlarına avdet’ kitabı azırlandı.

2001-2002 ss. Saq rayonında 27 saqat ve öksüz balağa maddiy yardım köstermekte.