Bu seneniñ mayıs ayında Qırım ziyaretiniñ çerçivesinde Ukrainada Avrokomissiya temsilciliginiñ başı Joze Manuel Pintu Teyşeru efendi ‘Avrokomissiya qırımtatar halqınıñ meselelerini muzakere etilmesini öz vazifeler cedveline kirsetecegi’ aqqında bildirdi.
Meclisniñ tış bağlar bölüginiñ yolbaşçısı Ali Hamzin de Ukrainadaki qırımtatar halqınıñ meselelerine ğarp memleketleriniñ meraqları artqanını qayd etti. Onıñ sözlerine köre, tek soñ eki yıl içersinde 50 yaqın halqara seviyede körüşüv keçirildi.
‘ Adet üzre, bu körüşüvlerniñ teşebbüsçileri biz degilmiz. Bugünde avropa siyasetçileri bizler aqqında olduqça obyektiv malümat almaqtalar. Bu körüşüvler muntazam şekilde keçkenini avropalılar qırımtatarlarınıñ Qırımdaki rolüni añlağanına işaret ete. Bundan da ğayrı, qırımtatarlar –Ukrainanıñ avroatlantik devletler alanına kirilmesiniñ zarurlığını köstermekteler. Em biz demokratik cemiyetiniñ tarafdarlarımız’.
Yuşçenkomı, Yanukoviçmi..aynı
Ukraina siyasiy araştırmalarnıñ mustaqil merkeziniñ eksperti Yuliya Tişçenko eki yıl evel Gurcistan ve Rusiye arasında belli tartışmadan soñra Qırımda rus ve ukrain munasebetleri kerginleşmesinen yarımada ‘ekinci Şimal Osetiyağa’ çevire bilir dep sayğan siyasetçiler peyda oldı. ‘Qırımğa Avrobirligi, AQŞ ve Kanada tarafından belli derecede yardım kösterile. Bu leyhalar iqtisadiyat, küçük biznes, Qırımnıñ çeşit saalarda sabitligine doğrultılğandır. Etnikarası munasebetlerge kelgende ise, ğayretler qırımtatar ve ukrain siyasiy yolbaşçılıqlar arasındaki munasebetleriniñ uyğunlığına doğrultılğandır.’
Meraqlısı şu ki, Prezident deñişkenine baqmadan, Yuşçenko vaqtında aktual olğan biri -birini añlav meselesi Yanukoviçniñ zamanında kergin qala. Yuliya Tişçenkonıñ fikrine köre, bu Ukraina siyasetniñ zayif yeridir.
Bu fikirnen Meclisteki tış bağlar bölüginiñ reisi de razı. ‘Ukrain siyasetçileri, demokratlar ya da başqaları, qırımtatarlarınıñ milliy meselelerini çezmege azır olmağanlarını numayış eteler. Bugünde biz öz milliy meselelerimizni çezmek zarurlığını kene de isbat etmelimiz.’-dep qayd ete Ali Hamzin.
Ukrain siyasetçileriniñ merametli niyetlerine Meclis reisiniñ birinci prezidenti de inanmay. ‘Milliy alãmetine köre sürgün etilgen şahıslarnıñ haqlarını tiklenüvi aqqında’ qanunnı qabul etmek zarurlığı aqqında muzakere etseler bile, olar ya da iqtisadiy, ya da diger sebepler taparlar’.- dep qayd etti Refat Çubarov .
Aqmescitniñ yaqında saylanılğan yañı başı Viktor Ageyev Qırım müsülmanlarını qasevetlendirgen sualinden — Aqmescitte Cuma Caminiñ qurucılığından başladı. 23 noyabrde Ageyev bu mesele açıq qalğanı ve ‘qurucılıq içün er kesge qolay ve oñaytlı bir yer tapmaq kerekligi aqqında bildirdi.’ Belli olğanı kibi ise, Yaltinskaya 22 adresi boyunca yer qırımtatar özleri saylağan, ya da zapt etken yer degil de, Aqmescit akimiyeti tarafından teklif etilgen topraqtır.
Bundan da ğayrı, şunı da unutmalı ki, bu seneniñ mayıs ayında Qırım Hocalıq Mahkemesi Aqmescitte Cuma Caminiñ qurucılığına topraq damartasını ayırılması boyunca muracaatnı bütünley qanaatlendirdi. Prezident Viktor Yanukoviç ağımdaki seneniñ 3 avgust künü qırımtatar halqınıñ bazı vekillerinen körüşüvinde Cuma Cami qurulması kerek degenini de unutmamalı. Devlet başı , 14 mayısta o ‘qırımtatarlar, milliy alãmetine köre sürgün etilgen diger şahıslar ve Ukranağa yaşamaq içün qaytqan nesilleriniñ abadanlaştıruvı boyunca qoşma tedbirler aqqında’ Fermannı imzalağanını hatırlattı.
Söz kelimi, cami qurulacaq yerine bir kere bile barmağan Qırımnıñ yañı yolbaşçılığından farq eterek, avropa strukturalarınıñ vekilleri, memleketleriniñ elçileri anda artıq defalarca bulundılar. Misal olaraq, yaqında Ukrainada AQŞ fevqulade ve vekãletli elçisi Teylor efendi cami qurucılığını ziyaret etip, o mıtlaqqa soñuna yetecegine ümütlerini bildirdi.
Avropa strukturalarınen işbirlikni devam etmeli.
Avrodeputatlar Ukrainada 31 oktãbrde olıp keçken saylavlarnı tenqit etip, söz serbestligi esaslarına riayet etmesini talap ettiler. ‘Saylavlar Avropa parlamenti demokratik standartlar ve söz serbestligini sıñırlamasına kelgende sabit olacağını bildirmek içün bir signaldır. Ukraina- avropa memleketi, o avropa inkişaf yolunen ketmelidir. Amma Avropa avropa normalarınıñ bozuluvına pervasız qalmaz.’- dep qayd etti deputat Mihael Galer.
‘Ukrainada angi demokratik normalarınıñ bozuluvı qırımtatarlarınıñ vaziyetine menfiy tesir etecek.’- eminliknen ayta Meclis kãtipliginiñ başı Zaur Smedlãyev. Onıñ fikrine köre, bu al öyle deçoq olğan meseleleriniñ kerginleştirilmesine yol açacaq- abadanlaşuv ve integratsıya, qanuncılıq, insan haqlarını teminlev meseleleri ve il.
‘Bu kibi suallerniñ çezilmemesi Avropanı bayağı qasevetlendire. Elçiliklerniñ yolbaşçıları ve hadimleri biz qoltutqan Prezident Yuşçenko vaqtında ciddiy adımlar ne sebepten yapılmağanınen meraqlanalar. Olarnı qırımtatar tilimizniñ vaziyeti, demografik protsessler qasevetlendire.’-añlata Ali Hamzin.
Aynı zamanda, avrostrukturalar qırımtatar meselelerine bayağı diqqat ayırğanlarına baqmadan, bugünde bugün qırımtatarlar avropa birleşmesine kirilmesiniñ yañı seviyelerine özleri çıqmalılar. Bunı tek diplomatik seviyede degil de, misal olaraq, aliy oquv yurtları, yaşlar teşkilãtları, cemaat ve medeniy teşebbüsler ve atta iş adamları seviyesinde amelge keçirmek kerek.
Bular nege kerekmi? İç olmağanda Qırımda qırımtatarlarınıñ kerçek vaziyeti aqqında avropa strukturaları ne qadar çoq bilseler, bu mesele aydınlatılğan seviye ne qadar yüksek olsa, Ukraina qırımtatarlarnen birlikte meselelerini çezmege tırışacağınıñ ihtimalı o qadar da büyük olur.
Muniver Çauş