Küçlü nesil: ne istegenimizni bilemiz
Küçlü nesil – ne istegenini bilgen, bilgenini yapqan, ve daa bilmegenini ögrengen yaşlardır
Deñemege qorqmañız
Bu fotodaki insan — nasıldır muzıkalı gruppanıñ solisti ya da oyuncı degildir. Amma er şey ileride J. Belki, “Avdet” kelecekte belli rejissör, istidatlı muzıkant, yırcı ya da oyuncı aqqında tarif etken gazetalardan birincisi olur. Bugün rubrikamıznıñ qaramanı Ernes Sarıhalilov. Körünişi belli bir insanğa oşağanı içün, o aqqında yazmağa istedim dep, aytıp olamam. Yoq. Bu insanda içki küç duyula, öz maqsadlarına irişmege tırışqan insan olğanı körüne. Ernes ne yapsa, er yerde icadiy hususiyet, yaratmaq istegi körüne.
Başından başalyıq. Ernes Sarıhalilovnıñ adı sizge tanış kelse, öyledir. Siz, aqiqaten, onıñ adını, daa doğrusı onıñ çıqarğan levhalarnı ATR telekanalında körgendirsiz. Ernesniñ sözlerine köre, ATRdeki işi, onıñ hadimleri yardımınen bu yerde tecribesini qazandı. Şimdi esas işi hobbinen yan-yana kelmekte: video çıqarmaq, montaj. Fırsatnen faydalanıp, Erneske öz icadiy ustalığınıñ bir qaç sırları ile paylaşmaq ricasınen muracaat ettim.
“Video çıqarğanda, er bir insanğa belli bir yanaşma kerek, çünki er bir insannıñ öz beden hususiyetleri (büyük saqal, küçük burun, uzun ayaqlar), ruhiy hususiyetleri (maraqları, tabiat, temperamennt) bar. Bu yerde vidio çıqaruv tıbbiyetke oşay. Buna köre de kerekli rakurslarnı, çıqaruv üslüplerni seçmek kerek – dinamika ya da statistlik. Soñra ise montaj vaqtında kereli ritm bermek, kelişken muzıkanı seçmek. Böyle mayanen defalarca aşamağa istenilgen tort pişirmege mümkün. Bunınen yaşasañ, dünyanı sanki obyektivden köresiñ, er şeyni kerekli rakursta körmege isteysiñ”.
İstidatlı insan, öz işiniñ ustası çıqarğan meraqlı rolik, süjet ya da toynı körgende, ekranda körgen insanlarnı başqaca añlamağa başlaysıñ, olarnıñ kederlerini, quvançlarını añlaysıñ. Ernesniñ işini birinci kere körgende, aynısını duyğan edim.
Öz esas işinden ğayrı Ernes teatr studiyasına qatnay, oyuncı ustalığını “tek özüni degil de, başqalarnı da ögrenmek, iç bir vaqıt bulunmağan vaziyette bulunmaq, özüni başqa insanlarnıñ yerinde duymaq imkânı” olaraq saya. Qonuşmamıznıñ bir qaç daqiqasını bu faydalı işke de bağışlarıq. “Mı” (“Biz”) teatr studiyası endi eki yıl devamında bugünki rubrikamıznıñ qaramanınıñ boş vaqıtını almaqta.
“Teatr-studiyadaki iş – pek meraqlı vaqıt keçirüv, birinciden, özüni deñeysiñ, çünki anda plastikanı, nutuqnı, oyuncı ustalığını ögrenemiz. Böyle ameliyat özüni serbest tutmağa yardım ete”.
Ernesniñ özüni çetten körmek, öz areketlerini talil etmek, başqa insanlarnıñ közlerinen özüni körmesine dair meraqlı ğayesi bar. Böyle variantnı teklif ete. Oquymız, aqılımızda qaldıramız, qullanamız, begensek.
“Esperiment keçirmege kerek: özüni video ya da audioğa yazmaq kerek. Çetten nasıl körüne ya da eşitilgeniñizni bilersiñiz. Böyle deñevni sıq keçirem, ev körem ki, özümi içimden duyğanım kibi degilim eken. Meselâ, sesiñiz başqa olğanını, “r” sesini aytıp olamağanıñıznı, külküñiz dülber olmağanını, elleriñiz arıq olğanını ögrene bilesiñiz”.
Olacaq muzıkant aqqında aytqanım boşuna degil, Ernes gitarada çala ve yırlay.
“Allah maña, egiz qız qardaşım Elvirağa kibi, yırlamaq istidatını berdi. Qardaşım kibi, vokal yolunen ketmedim, amma er vaqıt icatnen yaşayım. Bir kün dostlarım kelip, gitarada çalmağa başladılar. O vaqıt özüme ayttım: “men de öyle isteyim”. Mende gitara peyda oldı, ve bir qız qardaşımnen çalmağa ögrene edik”.
“Ayatta ayatnıñ özü, Allahnıñ bergen er şeyi degerlidir, ağır dersler de, quvançlar da, etrafımda olğan insanlar da, sıñırsız biligler”.
“Kumirlerim yoq, amma ders almağa istenilgen insanlar bar. Farqlı saalarda meraqlı olğanlarnı aytam. Böyle insanlardan birisi — belli rejissör Roberto Rodriges, eki afta içind efilm çıqarğan edi. Stsenariy, muzıka yazmaqnen, rejissör, operator işinen oğraşqan edi. Büyük paraları olmadan, öz üzerinde yapılğan tıbiyet eksperimentleri içün alğan $3000 alıp, öz arzusıan irişip, gollivud kinokompaniyalarnen añlaşmalar tizdi.
Gazi II Geray han da a han da arette qaldıra, em asker, siyasetçi, em de büyük istidatqa saip olğan insan: tamburda çala edi, beyitler ve gazellerniñ müellifi edi. İbret alınacaq insanlarnıñ cedvelini devam etmek mümkün, esası, ÖZ meraq ve maqsadlarnıñ yonelişini belgilemek kerek”.
Ernesniñ tarif etkeninden soñ, sual peyda ola: ne içün yaşlarnıñ çoqusı energiya, taze ğayeler, küç tolu öz yaşlıq yıllarını oyunlarğa, internetke, gece klublarına, alkogol ve afyonğa sarf eteler? Etrafta o qadar faydalı ve hoş şeyler bar da.
Azize ABLA
Mutehassıs tevsiyeleri: fotograflardan.
Resimge dülber çıqmaqnıñ sırları.
Zarema YALIBOYLU,
“Nesil” dergisiniñ fotografı
“Özüm resimge çıqmağa sevmeyim, sevgenler ile ayretlenem. Umumen, reportaj çıqaruvnı sevem, çünki insanlar mahsus azırlanmayıp, aqiqatta olğanları kibi, tabiiy çıqalar. Men tabiiylikni sevem:
Resimge çıqqanda, olacaq fotonı tasavvur etmege tevsiye etem ve, ebet, külüñiz! Yüzüne tebessüm yaraşmağan insan yoqtır!”
Niyara CANKLIÇ,
fotograf.
“Fotoçıqaruvdan evel insanlar utanalar, sıqılalar. Fotograf çalışqanım bir yıl içinde añladım ki, fotoda dülber çıqmağan insan yoq. Öyle insanlar bar ki, nasıl qoysan bile, dülber çıqalar, başqalarnen ise çalışmaq kerek, rakurs qıdırmaq. Fotografiya – güzellik körmek sanatıdır. Er insannıñ bu güzelligi bar, amma er biriniñ özüne has bir güzellik. İnsanlardan eşitmege sevgenim eñ hoş şey: “Öyle dülber! Bu menimmi?”
Özüni sevmek kerek. Ebet, bütün ömür kameradan saqlanmaq ve özüni uzun burun ya da alçaq boy içün sevmemege mümkün. Özüni bütünley deñiştirmek mümkün, tırnaq, saç, kirpik östürmek, er vaqıt trenajor zalına qatnamaq. Amma daa qolayı, belki, özüni olğanı kibi sevmek.
Er fotografnıñ vazifesi – tek doğru rakurs ve yarıq tapmaq degil de, er bir insanğa yol tapmaq, özüni serbest duysın dep. Men özüm bir qaç yıl model olıp çalıştım ve añlayım ki, fotografnıñ yanaşmasına pek çoq şey bağlıdır.
Dünyadaki er bir insannı sizge “sağol” aytsın dep, dülber çıqarmaq mümkün. Er bir insan dülber çıqa bile. Ayrılıp turğan insannı daa da meraqlı çıqamağa mümkün”.