Qırımtatarlar Ukraina siyasetine Qırımda rus elektoratına tesir etmek içün kerekler, onıñ içün yaqın kelecekte qırımtatar meselesiniñ çezilüvini beklemege kerekmey.
Yuqarıda aytılğan fikir açıq-aydın köstere ki, ne içün endi 20 yıl devamında Ukrainada qırımtatar meselesi çezilmey, qırımtatarlarnıñ özleri ise matbuatta keñiş kösterilgen davalı vaqialarnıñ baş qaramanları olalar.
Ne demek, qırımtatar meselesi, onıñ çezilüviniñ fiyatı ne, ne içün o, Ukrainanıñ 20 yıl bağımsızlığı devamında alâ daa çezilmedi?
Bugünki künde qırımtatar meselesi – repatriantlarnıñ topraq ile teminlenüvi sualidir.
Tamam topraq meselesini akimiyet qırımtatarlarnı qanun boyunca yaşağan ealiden davalı faktor yapmaq içün işleteler. Qırımdaki bütün büyük vaqialar – Partenitte iç künlük yol qapatılması, Ay-Petrideki dava, Aqmescitte Balaklavskaya soqağındaki qırımtatarlarnıñ silâlı askerlerge qarşı turmaları, Bahçisaraydaki qanlı davalar ve başq. – topraq meselesinde esaslana ediler. Kiyevdeki qırımtatarlarnıñ kütleviy aktsiyaları soñki üç yıl devamında tek bir şiar altında keçeler – topraq meselesiniñ çezilüvi.
Qırımtatarlarğa ne qadar topraq kerek? Qırımda ne, er kesniñ muhtaclıqlarını yerine ketirmek içün, topraq yetişmeymi? Bunınen beraber, tek keçken sene avcılar hocalıqlarında birine 50 000 gektar orman toprağı berildi. Ya da Qırımnıñ yalı boyunda sanki golf-klub qurucılığına (topraq eki yıl evelsi berilgenine baqmadan qurucılıq bugünge qadar öyle de başlanmağan)100 gektardan ziyade topraq alğan “Antal-Krım” şirketiniñ hucur ikâyesini hatırlayıq? Ukrainanıñ yaqın dostu Yuriy Lujkovnıñ apayı da çastlı oldı, iç bir maniasız yalı boyunda 900 gektar topraq aldı. Umumen ise 20 yıl bağımsızlıq devamında tek Qırımnıñ yalı boyunda 20 000 gektar topraq dağıtıldı, sürgünlikten evel bu topraqlarda qırımtatarlar yaşay ediler.
Qırımda topraq bar. Mesele çezileceq qadar. Başqa şey yoq – Ukraina akimiyetiniñ bu sual çezilüvi içün iradesi yoq. Ukraina siyaseti içün suniy qabartılıp, çezilmegen bu mesele ne ile faydalı?
Birinciden, topraq meselesiniñ çezilmegeni qırımtatarlarnı er vaqıt kerginlikte tuta, bu ise, öz nevbetinde, Qırımnıñ rus ealisini cenkâver tepkide tutmağa yardım ete. Eñ küçük provokatsiya bile halqnıñ isyanını doğura ve kütleviy davağa keçip, tatarlarğa qarşı hızmet etken matbuat vastalarında tatarlarğa qarşı propagandasını yarata. Kerginleşken topraq meselesi müitinde er bir adise provokatsiya ola bile – em narazlıq alanlarındaki evçiklerniñ yıqtırmaq ıntıluvarnıñ österilmesi, em yüksek devlet memurınıñ ilânı. Böyle kibi ilânınıñ yarıq misali Qırım premyeri Vasiliy Cartınıñ yaqında yapılğan intervyusı ola bile: “…qırımtatarlar – Ukraina vatandaşları, ve devlet olarğa dair iç bir mahsus siayaset alıp barmaq kerekmey. Qırımda em ukrainler, em ruslar yaşaylar, ve mahsus seçilgen milletni ayırıp olamaymız. Musaviy yanaşma olmaq kerekmey”.
Cartınıñ ne tamır halq statusı aqqında, ne qırımtatarlarnıñ sürgün etilgenleri aqqında, ne restitutsiya aqqında, ne “repatriatsiya” añlamına kirgen başqa halqara uquqiy qanunlar ve ödeme tedbirler aqqında bilmegenini tüşünmek şübelidir. Ondan da ğayrı, Qırım Nazirler şurasınıñ reisi olaraq topraq meselesinde qırımtatarlar hususiy siyasetni degil de, Ukraina Anayasası tarafından ülkeniñ er bir vatandaşına kefil olunğan altı ya da on sotkanı talap etkenlerini de bilmek kerek. Yani baş nazirniñ özü aytqan musaviylikni talap eteler. Qırımtatarlarğa ev qurmaq içün topraq bermeyler, ruslarğa ise daça içün yüzlernen gektar berile.
Toymaz ve açköz qırımtatarlar – çoqyıllı mesele. Bunıñ yardımı ile rus elektoratınıñ emotsiyaları ve areketleri kerekli yonelişte deñişeler. İnsanlarnıñ baş aylandırma tehnologiyası işletilgen ve effektiv: repatriantlarğa kütleviy sürette topraq berilmey, kerekli vaqıtta qırımtatarlarnıñ iştirakleri ile topraq davası provokatsiya etile, matbuat sürgün etilgenlerniñ sıñırsız talapkârlığı etrafında davanı tarqata, kerekli memur tatarlarğa qarşı açıq şıarlar ayta – ve, belki, ağımdaki saylavlarda siyasetçi-tatarofob özü tarafından qorqutılğan rus ealiniñ reyleri sıfatında istegenini ala. Pek oñaytlı. İqtisadiyatnı kötermege kerekmey, hastahane ve mektepler qurmağa kerekmey, yollar ve kommunikatsiyalarnı tamir etmege kerekmey, darma-dağın etilgen büdjet sebebinden aqlanmağa kerekmey – ğalebe içün duşmanğa işaret etilese, yeterlidir. “Duşman” ise yaqın, mına – qomşuñ, qırımtatar.
Ebet, böyle kibi vastanı coymağa öz menfatını tüşüngen Ukraina siyasetçilerinden iç biri istemey. Ve yapmacaq. Demek, topraqnı tatarlar daa çoq vaqır körmezler. 2010 senesi iyun ayında çıqarılğan devlet topraq komissiyası aqqında qararına köre, eñ azından 2015 senesine qadar. Sual: 2015 senesi ne olacaq – tatarlarğa topraq berilecek ya da yañı prezident saylavları olacaq, anda ise kene de qırımtatar meselesi işletilecek?
Ekinciden, samozahvatlarnıñ qanunlaştırılması qırımtatarlarnıñ tek iqtisadiy pekinmesine degil, regionda olarnıñ içtimaiy ve siyasiy emiyetlikleirne ketirecek. Siyaset büyük şeerlerde yapıla – şübesiz fakttır. Küçük köylerde dağılıp yaşağan qırımtatarlarnıñ areketlerni kontrol altında tutmaq qolaydır. Qırımnıñ büyük şeerlerinde tatarlarnıñ elektoral qısımınıñ çoqlaşması em iqtisadiyatta, em siyasette, em idarecilikte qırımtatar tesiriniñ quvetlenmesine ketirecek. Tabi ki, böyle vaziyet öz maqsadlarına irişmek içün Qırımda tatarofob fikirlerni yaydırğan Qırım nomenklaturasını quvandırmay, onıñ içün Qırım memurları tatarlarğa büyük şeerlerde ve şeerlerge yaqın yerlerde yerleşmege bermemek içün er şeyni yaparlar.
Memurlarnıñ bu oyundaki esas vastası topraqtır. Şeer topraqlarını tatarlarğa bermeyip, memurlar tek ayrı insanlarğa degil, bütün milletniñ inkişafına mania olalar, qırımtatarlarnı tamır halqından milliy azlığına çevireler, olarnı til ve medeniyetni coya yatqan ucuz ve cail işçiler sıfatında köylerde tutmağa tırışalar.
Qırımtatarlarnı topraqsız qaldırmaq içün akimiyet er şeyni yapmağa azır, olarnı kerginlikte tuta ve rus tilli ealini uydurılğan “tatar haflığınen” qorquta.
Bu noqtai nazarından Qırımda topraq meselesiniñ çezilmemesiniñ sebebi ve bu mesele ne içün yaqında çezilmecegi añlaşıla. Yoqsa 2015 senesi prezident saylavlarını Qırımda “tatarlarsız” nasıl keçirmege?
Rinat Şaymardanov
Qısqartılğan