Миллий арекетимизнинъ бир чокъ унутылгъан, къапалы къалгъан ве белли олмагъан саифелери бар. Оларнынъ эр бири инсан, инсаниетлик акъкъындадыр. Оларнынъ эписини олмаса да, чокъусыны топлап, сакълап олурмызмы? Бабамнен даима бу мевзуда лаф этмеге тырышам, Ве бу тек меракънен сынъырланмай. Бизим тарихымыз, бизим мефкуремиз бунынъ киби икяелерден ибарет. Келинъиз бугунь миллий арекетнинъ даа бир меракълы саифесини ачайыкъ.
1980-нджи сенелернинъ сонъу Къырым ичюн бир сыра наразылыкъ митинглеринен, наразылыкъ аланларынен бельгиленген. Сёз 1987 сенеси Зуя къасабасынынъ янында бир къач куньлюк наразылыкъ аланы акъкъында юрсетиледжек. Бабамнынъ о вакъыт Ватангъа къайткъанына он йыл толгъан эди. Къырымтатарлар арасында янъы наразлыкъ акъкъында хабер тез вакъытта даркъатылды. Наразылыкъ аланы Зуя къасабасындан Акъмесджит тарафына кеткенде, сагъ тарафтаки тёпеликте ерлештирильген.
Ерли участковый:
— Беш юз метрге ашагъы чекильсенъиз! Анда энди Къарасувбазар районы башлана, меним болюгимде ерлешмесенъиз! – деп агълана эди.
«Амма бизимкилер кимни динълер? – деп шакъалаша бабам. — Баягъы адам кельди. Адамлар плакатларны чыкъарды, чадырлар къойды, о къадар огърашкъан сонъ, ким кетеджек андан? Бойле этип эки кунь турдылар. Милислер оларны алкъагъа алып, кимсеге не чыкъмагъа, не кирмеге бере эди. Анълаймыз, сувлары да, емеклери де битмек узьре. Аджеле суретте балаларнен топлаштыкъ, меселени чезип, ярдым этмеге даврандыкъ.
Эр кеске хабер этильди, Судакъ, Къарасувбазар ве башкъа ерлерден адамлар топлашып башланды. Бир тарафтан сув ве емек бермек, башкъа тарафтан да юкъарыдан кельген муим мектюплерни кечирмек керек эди. Я буны бу вазиетте насыл япарсынъ? Тюшюндик-ташындыкъ, эллиден зияде адам топлашып, ёлнынъ бурулышына къадар кельдик. Эбет, ёлумызны къапаттылар. Амма эр шей планымыз боюнджа кете эди. Наразалыкъкъа къошулмагъа бермез эдилер, буны анълай эдик. Амма емекнен пакетлер азырладыкъ ве ич олмадым оларны теслим этмеге мумкюн эди.
Иште, ялвармагъа башладыкъ. Сагъ олсун, къадынларымыз, эмоциональ тарафтан эр кесни бастылар. Милислер тюшюнген сонъ, эки пакетни кечирмеге разы олдылар, амма оны тек бир адам алып кетеджек эди. «Бу, джийрен, татаргъа бенъземеген сою барсын!» — деп манъа косьтердилер. Манъа: «Рустем, бар!» — дедилер. Эр шей планымыз боюнджа. Энъ ири ве шувултылы пакетлерни сечтик. Къадынлар оларны толдурмакънен огъраша, биз эркеклернен четке чекильдик, азырланамыз. Весикъаларны ве мектюплерни тобукъларыма сардым, устюнден чорап кийдим ве штаннен къапаттым. Эр шей азыр олгъан сонъ, кене милислернинъ къаршысына чыкътыкъ. Олар мени ёлламаздан эвель тинттилер, амма хазинемни тапамадылар. Пакетлерни алып, о бурулыштан чадырларгъа джаяв кеттим. Тобукъларымдаки кягъытлар шаркъ-шуркъ, шаркъ-шуркъ этип тура, мен де пакетлерни даа чокъ саллайым, сес санки олардан чыкъа деп тюшюнсинлер. Неде олса, бизимкилерге еттим, кирдим ве оларнен къалдым. Келеджек куню эр кесни къуваламакъ эмри кельди.
О вакъыт не башланды, сен бильсенъ, къызым! Орталыкъны йыкъып-йыкъаджакълар. Амма биз кучьлю эдик, биз бирдем эдик. Алан этрафында алкъа яптыкъ, бир-биримизнинъ штан кемерлеринден тутамыз. Биримизни чыкъармагъа истеселер, япамайлар, къавийдже зынджырландыкъ. Бизни котеклейлер, уралар. Эллеримни анавы кемерни туткъанымдан къан басты. Ерлеримизден къыбырдамадыкъ. Амма шамар ашасакъ да, эп бир кулюше эдик. Къырымтатар шакъалашмаса, къырымтатар сайылырмы?! Арамызда тазбашлар бар эди, оларны пахыллап, «сизге яхшы, ич олмадым, сачларынъыздан чекмейлер, бизге бакъынъыз, сач къалдырмайджакълар пезевенклер», — деп куле эдик.
Бабам куле, амма керчекте насыл эди ве нелер кечиргенлерини яхшы анълайым. Олар куреше эдилер. Ватан ичюн, авдет ичюн. Эм джан, эм вуджутнен куреше эдилер. Сизинъ ёлунъыз самимийлик ве ватансеверлик нумюнесидир. Бизге Ватангъа ёл ачкъанынъыз ичюн сагъ олунъыз.
Севиль КАРАШАЙ
